Augua mansa 7.

CONFORME foran pasando os días e iba chegando a fecha qu’anunciaba a carta, Malia poñíase cada punto máis pesada coas fatadas máis grandes: el xeito de sirvir Sofía, el ruido dos criaos na cocía y, como nun podía ser d’outro xeito, Virginia; se cos outros taba pesada, coa sobría xa nun había por únde piyalla. Desque chegara el aviso de que vía aquel visitante, nada del que fía a nena parecíaye ben al ama; visto que nun iba conseguir que deixase d’ir col cura visitar á xente del aldea, empeñóuse a muyer en que nun salise del cuarto hasta qu’ella la mandase chamar pr’almorzar, pra que nadie la vise cos criaos na cocía. Déuye despós porque nun la vería ver vistida como un aldiana y dispuxo qu’hasta na casa anduvese con roupa de domingo y, na máis miyorase el tempo de vez, de zapato, que xa taba ben d’andar con zancos como se vivise núa casa muyida ou tuvese qu’ir á corrada cada bocadín; nun acabaron ei os empeños de Malia qu’inda quixo que, condo se puxese a coser daqué, fose pra con ella pral sou cuarto, xa que parecía que nun sabía fello sola, conforme tía qu’ir Sofía pra con ella prá sala. Plantóuse neso Virginia, parecéndoye que xa era pasarse tanta manía, y, como xenio, según cómo y pra qué, nun ye faltaba, nun ye deixóu dispoñer tal cousa á tía, porque nin nel sou cuarto había lluz abonda pra coser, nin ella tía gana de tar véndoye a cara todo el día, inda que nun yo dixese así, y acabóu conseguindo que ye deixase coser unde ella quixese y con Sofía, se a criada nun tía outra cousa que fer, que tamén ella tía dereto a tar con xente nova pra falar das súas cousas y, como nun había outra nena por cerca, ben valía a criada.

Chegóu el llues y xa desde ben cedo andóu Malia de ventá en ventá taliando el camín a ver se vía chegar el coche que tría al visitante que nun acababa de chegarye; déuyes tempo a don Benino y a Virginia a fer ás visitas que tían dicididas y a volver con toda a calma, aproveitando el día calmo y con sol qu’ameicera despós de tanto vento, sin que chegase el bon del home, según yes dixo Antonia condo chegaron. Aproveitando que la encontraron de bon norte, tomando el sol na porta da casa mentras fervían os potes na cocía pra ver se, como dicía ella, ye calentaban un pouco os osos, ocurríoseye al cura perguntarye se sabía porqué taba tan revolta el ama col que vía, asunto que yes llevara a ellos todo el camín d’ida y de volta al aldea. Nun s’acordaba muito ben a criada d’aquel home, inda que lo conocera de mozo, antias de que fose pr’América, porqu’inda tuvera úa temporadía por allí, trabayando de pión, y paraba algo na casa; miróu el cura pra Virginia como dicíndoye qu’igual acertaran col que pensaran y botóuye ún indireta á criada pra comproballo.

―¿Interés Malia? Nunca miróu pra él... ¡Abondo tía con aquel Pepe! Peró Casilda era muita Casilda y escorréulo na máis asomóu el focico por aquí... ¡Búa era ella!

―¿Y qué foi d’ese Pepe? ―interesóuse Virginia.

―Nun che sei. Casóuse na marina. Nun volvín vello nunca, nin sentín falar d’él desque lo botóu Casilda. Búas choreiras ye costóu a Malia el capricho y desde aquello, nun miróu pra outro. ¡Así tá d’amargada agora!

―É raro que nun ye buscase acomodo a madre, ¿non? Úa moza solteira nunca é pol gusto da madre...

―Xa, peró ella dixo que nun quería outro y Casilda tomóula por a palabra. Nun volvéu ir a un baile nin falar con ningún mozo... ―Foise pra cocía tizar el fougo Antonia y entraron Virginia y el cura, que xa taba chegando el hora da xanta y llougo había que tar nel comedor.

Acababa de zarrar a porta del cuarto Virginia condo sentío pasar a súa tía chamando, que chegaba el coche y había qu’ir recibillo á porta, y baxar as escaleiras toda acelerada; condo a nena chegóu embaxo, xa taban os criaos dispostos pra recoyer os bultos que trouxese el que chegaba y Malia mirando pral camín y pra porta a ver se acababa de baxar ella ou se xa chegaba el coche. Na máis ye deu tempo á tía a botarye un oyada das súas, que xa taba allí mismo el carro que tría al paisano. Pararon os caballos y abríose a porta del coche pra deixar ver un corpo grande y gordo querendo pasar por aquel vano, cousa abondo difícil pral valume del home, máis inda con todos os atributos que tría: sombreiro, bastón y ús guantes na mao; tanto trabayo como yes costaba a os novos aguantar a risa, costóuye al paisano salir d’allí dentro sin perder a compostura d’home serio y de posibles que quiría dar. Al fin, dereto al pe del coche, quitóu el sombreiro pra saludar muy solene al ama da casa, qu’inda provocóu máis ganas de rir nos tres mozos; despós de Malia, tocóuye el turno a Virginia, cos oyos nel tarrén pra nun ver al paisano, qu’abondo tía con aguantar a risa sin que se ye notase, condo el home repetío el saludo, esta vez pra ella. Y el esforzo debéu valir porque, mentras entraban na casa pra ir mostrarye el cuarto, déuye el aprobación Malia por mostrare tan recatada y formal.

Subiron col home Malia y os criaos que llevaban el equipase, mentras Sofía, Antonia, don Benino y Virginia quedaban embaxo mirando como iba subindo as escaleiras a procesión: el ama abrindo el paso, detrás el paisano, sin saber qué fer col sombreiro, os guantes nin el bastón, embutido naquel traxe, demasiao claro pra os sous anos, y máis pr’atrás os criaos col baúl y úa maleta enorme fendo equilibrios nel pico. Condo deron chegao enriba y se perderon pol pasillo, romperon a rir as dúas mozas al tempo qu’Antonia volvía pra cocía, ríndose tamén por baxo, y el cura siguía querendo parecer serio, mentras pasaba pral comedor, dicíndoye ás mozas que tampouco era pra rirse tanto. Inda taban nestas condo aparecéu el flaire, de volta da villa, escusándose por chegar tarde y sin entender de qué se rían aquellas nenas; nun conseguira que nadie ye cuntase qué pasaba condo chegóu al comedor Malia y, al pouco, el novo inquilino, xa sin os tarecos que tanto lo estorbaban nas maos. Presentao a todos don Gregorio, sentáronse a xantar y pasóu a comida sin máis novedá.

Como xa era costumbre desque Malia yes quitara de tar xuntas a outras horas, al subir Sofía buscar a Virginia pral café, encontraron tempo pra falar del home y rirse da facha que tía condo chegóu y da baxada del coche; xa salían condo s’acordóu a criada de que Pedro tía carta pra ella, peró, con el bon da chegada, nun podera darya nin a ella. Estrañóuse abondo a nena porqu’inda fía pouco que contestara as que recibira y empezóu a cavilar qué pasaría pra escribirye con tanta prisa; tendo medo que fose por cousa mala, nun y’acababa de pasar el tempo entre el café, el sermón y a volta pra ver se llograban darye a carta. Despós d’un pedacín de charla, que Malia y el visitante aproveitaron pra contarse novas y cambios qu’houbera nún llao y noutro, foron desfilando todos pra os cuartos y, xa qu’os candiles allumaban pouco, arrimóuse Sofía á moza y deixóuye na mao el papel doblao da carta, sin que nadie se dese conta máis qu’el cura, qu’iba detrás d’ellas y guardóuse muito de dicir nada. Xa s’enteraría al día siguinte condo foran fer as visitas de cada mañá.

Máis seria y callada que de costumbre, Virginia salíu da casa andando un pouco detrás de don Benino, como se a cesta que llevaba pesase tanto que nun ye deixaba andar. Xa llevaban un pedazo de camín condo el cura, vendo qu’a nena nin andaba nin cambiaba de cara, dicidío perguntar qué ye pasaba, ofrecéndose a fer solo as visitas se s’encontraba mal, y así s’enteróu das novas que ye chegaran el víspora coa carta. Según ye contóu, sou ermao decidira nun esperar máis pra casarse, xa que llevaban, entre úas cousas y outras, casi catro anos de relaciois, inda que na máis lo fixeran como era debido el último mes; parecíayes que xa se conocían abondo, desde nenos, y que nun tían porqué esperar máis, máis inda condo ella xa nun taba allí. Ben sabía ella qu’Antón procurara nun fer nada que podese anunciar boda mentras vivira el padre pra que nun la mandase a ella pra coa tía, inda que nun ye faltasen ganas, nin a Rosía tampouco; así que tampouco era pra estrañarse que nun quixesen esperar máis. El que tía atristada a Virginia era que súa tía nun iba querer deixarye ir á boda y ella prometérayes qu’iba ser a madría condo casasen, y gustaríaye cumplir a promesa.

―Se che vale d’algo, eu prométoche fer todo conto poda pra que Malia che deixe ir. Y agora anima a cara que xa tamos chegando y esta xente necesita cara allegres que tristezas xa tein ellos abondas...

Aquellas visitas fíanye ver as cousas d’outro xeito a Virginia y esqueicer as preocupacióis propias, por poucas que fosen. Úa casa con outra das que visitaban eran pouco máis que bodegos, pequenas y casi sin sito pra revolverse por separao xente y animales; el que taba malo tía, como muito, úa colcha de trapos enriba d’úa cama, que d’eso nun tía máis qu’el nome, catro tablas pra que nun tuvese nel tarrén, y se nun se poñían todos malos era máis por divino milagro que porque s’evitase el contaxio de ningún xeito.

―Aquí quería ver eu al Torre médico... ―comentóu a moza, mentras aguantaba un cacharro pra qu’el home botase nél as flemas que taba arrancando coa tos que ye dera.

―Pos se tuvese, nun penses que nun iba vir... Nun son como túa tía los pinta; se los conoceses como los conozo eu... ―Callóu el cura pra poder atender al home que, despós da tos, cayéu na cama como se nun ye quedase nin gota de xira, sequera pr’alentar.

Siguiron pasando os días sin qu’a nena parase máis na casa, como quería Malia, as mañás indo con don Benino visitar vecíos y as tardes nel iglesia como toda a Cuaresma, que xa taba acabando.

El tal don Gregorio aposentárase na casa como se nun se fose ir nunca y eso que Malia dixera qu’iba ir visitar os parentes qu’inda ye quedaban naquellas terras, peró ningún dos máis novos da casa se fixera inda a encontrallo unde quera y condo menos lo esperaban col sou terno claro y el bastón na mao pra usallo como señalador condo perguntaba por algúa cousa. Da que chegara, dixera Antonia que ye costara trabayo reconocer nél al mocín que tuvera na casa antias d’embarcarse, froxo y sin parada pra fer el que ye mandasen, conforme lo vía grande y gordo y con aquellos aires de señor que tría. Tamén Ramón lo conocera condo mozo, peró nun y’estrañóu tanto como á criada el cambio que pegara y enseguida sentencióu que por debaxo das plumas del pavo seguía véndose el corvo como quen era, mostrando ben ás claras que pra él aquel home nun era outro qu’el mozo que tuvera trabayando con él fía anos, por muitos cuartos que podese ter y muito señor que quixese parecer; muito amolaban al criao os aires cos qu’andaba el outro por toda a casa, case como se fose el amo y sin que Malia, qu’era a que podía fello, ye tusise. Peró al home pouco y’importaba el qu’el outro pensase nin dixese y, gustárayes ou non, metíase usmiar en todos llaos y a dar sentencias a todos y por todo.

Chegóu el último sábado de Cuaresma y preparáronse os dous criaos máis novos, Pedro y Sofía, pra ir con outros mozos y mozas buscar os ramos como fían todos os anos; xa taban os dous impacentes porqu’acabasen de tomar el café pra recoyer Sofía e irse, condo oío a moza a don Benino decíndoye a Virginia que se preparase pra ir fer visitas de tarde, xa que por a mañá, entre úas cousas y outras, nun poderan ir. Contaban os chavales encontrar úa disculpa pra qu’el outra moza podese acompañallos sin qu’a tía s’enterase y, al sentir Sofía al cura, pensóu que xa nun tían qué fer pra llevalla con ellos. Nun dixo nada Malia y deixóuye ir á sobría col cura, inda que ben sentía que nun se quedase na casa con ella y don Gregorio, conforme tía pensao que fixese, mentras Virginia salía casi bailando del comedor por nun ter que quedarse, inda que fose pra visitar xente que taba mala. Saliron el cura y a súa enfermeira delante dos criaos da casa, peró nun llevaban andao muito condo ye mandóu don Benino parar un pedacín, sin esplicarye porqué nin pra qué tían que parar se inda yes quedaba un bon camín qu’andar. Apareceron camín del aldea os mozos da casa y, al vellos, erguéuse el cura del vallao nel que taba sentao.

―Hala, vamos siguir el camín ―dixo condo Pedro y Sofía chegaron al altura d’ellos. ―Espero que nun volvades de noite, que se non, un sei se crerá el ama que tuvemos de visita hasta tan tarde.

Ben sabía don Benino que nun podía plantarye cara á tía da moza por pouco que ye gustase el que taba fendo con ella, querendo tella todo el día sola na casa, peró tampouco taba disposto a deixarye salirse coa súa y, mentras él tuvese na casa, xa amañaría de buscarye salidas á nena pra que se xuntase coa xente del sou tempo. Xa taban esperándolos nel aldea pra ir a os ramos, así que, na máis chegaron, fóronse camín dos lloureiros que xa tían otiaos, deixando al cura na capiya, ocupao nas súas oracióis.

Gracias ás visitas que fixera con don Benino, xa conocía Virginia á mayoría da xente qu’iba nel peteiro en busca dos ramos y nun tardóu nada en mezclarse nas charlas y nas risas como fían todos, peró inda había algún que nun sabía cómo tratalla, sin esqueicer de quén era sobría. Condo chegaron, xa sin faltar muito pra que se fixese noite, outra vez xunto a capiya unde taba don Benino esperándolos, pasiando por delante da porta, botaron a andar el cura y a moza camín da casa, pra chegar antes qu’os criaos, nun ye dese a Malia por osmar el que fixeran coa disculpa das visitas de caridá.

Pasada Semana Santa, volveron medrar os días pra Virginia, acabao el tempo das salidas diarias con don Benino por a mañá y el pasar as tardes na villa coa disculpa dos cultos; prometéraye el cura qu’iban seguir salindo, peró taba claro que nun yes iba deixar el ama ir todos os días y valíayes máis esperar un pouco, antes d’empezar outra vez as visitas, así que tuvo a moza que volver a os llabores de dentro de casa, inda máis acortaos por as manías da tía. Primeiro, acabáraseye el de baxar todas as mañás axudar a preparar os almorzos, porque nun taba Malia disposta a erguerye el veto d’entrar na cocía, así que tía qu’esperar todas as mañás que subise Sofía avisalla que taba el almorzo preparao; despós del almorzo, iba pra sala coser un pedacín, esperando que chegase Sofía ferye compañía, peró cada día encontraba súa tía novas ocupaciois pra nun deixarye ir pra con ella, y de tarde igual que por a mañá.

Al día siguinte de Pascua fórase el flaire, deixando solos al cura y a don Gregorio cos da casa, y col mal tempo que se revolvera, nun acababan de chegar máis viaxeiros, os avisos que ye trían á tía eran todos pr’avisar que hasta que nun miyorase un pouco el tempo naide iba aparecer por allí. Relataba Malia contra el tempo y pasaba os días Virginia mirando cómo corrían as nubes, esvaciábase el augua ou rellumbraban as centellas, arrancándoye letanías a Antonia, según contaba Sofía condo daba chegao pra con ella; salía don Benino de mañá, condo na máis os criaos taban erguidos, camín da capiya decir misa y volvía aterecido de frío pral hora del almorzo; don Gregorio erguíase da mesa pra ir sentarse nos sillóis da sala y allí falábaye al cura da vida que pasara en América, llía el periódico ou poñíase a predicar das costumbres y el que taba ben nús y outros sin que naide chistase.

Pasóu aquella semana sin que miyorase el tempo nin cambiase nada na casa y xa parecía que nunca iban cambiar as cousas condo el domingo ameicéu un día un pouco máis calente y sin tantas nubes. Col bon tempo parecéu qu’a xente empezaba a esperezarse y xa al salir da misa víose algo máis de animación nel mercao, máis corros de palique y nenos correndo por todos llaos y hasta Malia propuxo quedarse un pouco máis na villa, col aprobación de don Gregorio, ofrecéndose a convidallas a almorzar allí para nun ter qu’ir fello á casa. Acetóu a tía y mandóu recao a os criaos que nun preparasen na casa almorzo máis que pra ellos mentras el home iba buscar úa mesa nel único café qu’había na villa, nunca chen por ser sito pra ricos, qu’os que nun eran d’alta tían abondo coas tabernas y os chigres da plaza del mercao. Volvéu d’allí a un bocadín buscallas don Gregorio al pórtico del iglesia unde taban esperándolo á sombra y cruzaron con él a plaza camín del café, Virginia andando al llao de súa tía, qu’iba coyida muy ufana del brazo del home, os dous con aires de señores.

Mirábalos a nena de medio llao, procurando que nun se desen conta, y casi nun podía aguantar a risa de vellos a ellos tan hinchaos: a tía vistida de negro, como sempre, peró plagada de puntiyas por todos os llaos, y aquel home col bon del traxe claro, el bastón, os guantes y el sombreiro, agora de pajiya, porque xa nun chovía; y así os dous amañaban úa parexa que daba gusto mirar pra ellos tan emperifollaos y rumbeiros como iban, y orgullosos d’ir así. Chegaron al dichoso café, peró nun acabaron con eso os sofocos da nena; na máis entrar, ei empezan ún a ferse el entendido en todo y el outra a poñer reparos y fer millagros por todo, como se na casa nun comese como todos, tanto querían ferse de finos os dous veyos, sabendo de sobra todos os que taban allí quén eran y d’únde saliran, peró tamén por sabello seguíanyes el rumbo, ríndose por baxo.

Nun era él el único indiano qu’había por allí, nin ella a señora que quería aparentar, que todos conocían el historia da madre y a d’ella, peró deixábanlos que cresen qu’eran señores pra os outros y hasta tratábanlos como se lo fosen. En cambio, todos compadecían á nena, que xa se sabía qu’ella nun era como a tía, nin quería sello, peró nun tía outra máis qu’obedecella, y hasta empezaba a correrse pol pueblo qu’a tía quería emparexalla con aquel veyo qu’acababa de chegar d’América, pol que se vía cúa búa faltriqueira, peró sin máis educación qu’a que llevaba condo se foi, como nun fose en zorreiría y roña.

Xa taba respirando Virginia al ver que se taba acabando aquel almorzo, que ye parecía que durara anos, condo se y’ocurrío a don Gregorio perguntar se nun era ese día el primer baile despós de Cuaresma; por nada s’atrapaza a nena col último papao de chocolate que ye quedaba na taza, temendo por adelantao el qu’aquellos dous iban amañar pra de tarde. Y así foi que nun lo pensóu súa tía dúas veces pra responderye qu’iban ir encantadas con él al baile; coa disculpa de qu’a Virginia, como moza qu’era, fíaye ben ir a os bailes pra xuntarse coa xente del sou tempo y, como nun podía ser d’outro xeito, ella tía que sacrificarse por a súa sobría y acompañalla a esas festas; tendo que fello, ¿qué miyor qu’un señor como él las acompañase?; porque xa se sabía que nun taba ben visto que dúas muyeres anduvesen por os bailes solas.

Camín da casa foi a nena discurrindo qué podía fer pra nun ter que pasar outra vez a vergonza da mañá con súa tía y aquel paisano nel baile; mal iban crerye que se puxera mala, nin podía perdirye a don Benino que y’axudase naquello, primeiro porque nun iba chegar hasta tarde al quedarse a xantar col cura na villa y, despós, que nun taba muy segura de que quixese fello, tan empeñao como taba en que nun tuvese todo el día metida na casa y, pra úa vez qu’a súa tía se y’ocurría planiar ir al baile, nun iba ser él quen la botase pr’atrás. Inda nun ben baxaran del carro, xa anuncióu Malia a os criaos el intención d’ir al baile, encomendándoyes a Pedro y a Sofía que tuvesen muito oyo col que fían porqu’iba tar ella allí pra mirar pol bon nome da casa.

Pasóu a tarde máis axina del que Virginia quería y chegóu el hora d’ir pral baile, que foi llargo de máis pral gusto da nena. Na máis chegar á plaza unde, como taba búa noite, fixeron el baile, foron sentarse nas siyas que sacaran pra fora as tabernas; nun é que Virginia parase muito sentada con ellos, peró el que pasóu parecéuye abondo. Condo chegaron, xa taba empezao el baile, peró eso nun yes quitóu a súa tía y al home d’atravesar por unde máis xente había, con paso calmo y el pescozo ben estirao, saludando na máis qu’a os qu’ellos consideraban de alta; despós d’aquel calvario foron sentarse y allí rezóu a moza pra nun ter qu’erguerse hasta que se fosen, pra nun aguantar os comentarios que seguro iba fer súa tía a cualquera que fose buscalla pra bailar, peró sabía ella que ben segura podía tar de qu’eso nun iba ser así condo, na máis sentarse y acabar a peza que taban tocando, empezaron a arrimarse a ellos un peteirín de mozos, eso si: os miyores que podían encontrarse naquella villa, apuróuse a ferye notar súa tía. Pasóu inda outra peza antes qu’el fiyo del boticario s’atrevese a ir sacalla e inda pasóu outra mentras Malia ye llía a cartiya al mozo pra deixarye sacar a súa sobría, tal como fixo con cada ún dos que foron pedirye ún baile y, mentras, Virginia nun sabía únde meterse.

Condo decidiron que xa era hora de volver pra casa, descansóu Virginia, peró inda nun s’acabara aquel día tan penoso y así tuvo qu’ir todo el camín sentindo como os dous veyos criticaban a todos contos taban nel baile, ús por descaraos y outros por paraos, sin deixar a naide sin el repaso; xa y’estrañaba a Virginia qu’en todo el paseo nun dixesen nada d’ella, peró condo xa ye chegaba a vez, al tempo qu’ellos a casa, decidío a tía que xa falarían con ella al día siguinte. Inda nun adormecera a moza condo sentío chegar a os criaos, procurando nun fer muito ruido; con pouco sono y abondas ganas de sintir algo divirtido, erguéuse Virginia da cama y arrimóuse al escaleira pra chistarye a Sofía, antes que se metese nel cuarto con Antonia. Subío a criada cos zancos na mao pra nun fer ruido nos escalóis y metéuse con ella nel cuarto; contóuye Sofía os últimos contos que corrían entre a xente nova que Virginia xa conocía y ún d’ellos era que súa tía ou quería casar ou quería casalla a ella col tal don Gregorio. Nun necesitaba a criadía perguntarye al amiga cómo ye fora nel baile porque ben viran todos el que pasara y tampouco s’atrevéu a repetirye el que se comentara del trío, peró si a recordaye el outro baile, nel que nun tuvera qu’aguantar a súa tía nin al agoirón de don Gregorio.