XA
ERA costumbre encontrallos cada mañá na cocía, de volta da misa na
capilla, y de tarde ir todos xuntos, el cura, os tres ermaos, a
criadía y a sobría del ama, camín da villa y despós de volta
pasiando, condo anunciaron que iban irse al sábado siguinte. Todos
na casa sentíronlo abondo, menos el ama, que nun lo mostraba miga, y
el vernes nun se viron máis que caras llargas, naide tía gana nin
de falar, muito menos de cantar; ús por úas cousas y outros por
outras, peró todos tían algún motivo pra sentir que se fosen
aquellos mozos que trouxeran un pouco de cambio á casa, inda que na
máis fose el agayo natural dos homes novos y sanos naquella casa
unde na máis se vían veyos y malos, cos qu’había que tello todo
nel momento y tal y como el ama marcaba, as cousas, el trato y el que
se falaba.
Condo
el sábado chegaron de volta del aldea con don Benino, inda nun
baxara pra cocía Virginia y condo ye dixeron a Sofía que subise
chamalla, volvéu a criada con recao prá tía de que taba mala y nun
iba baxar almorzar. Subío outra vez pra con ella Sofía, llevarye el
almorzo y tar un pedacín féndoye compaña, xa qu’antes nun tuvera
manera de que y’abrise a porta. Abríoye al fin condo xa taba
cansada de chamar y xa iba deixar a bandexa nel tarrén pra que la
coyese condo ye parecese; xa osmaba algo a moza, así que nun
y’asombróu miga vella vistida y sin traza de tar mala, peró con
una cara inda máis triste del que ya vira nunca, que xa era dicir, y
máis inda pol contraste de vella os últimos días máis alegre,
sobre todo condo iban camín dos cultos ou xa de volta. Tampouco era
que Sofía tuvese como úas castañolas, peró nun ye parecía que
fose pra ter esa cara y, menos inda, pra nun querer nin baxar
despedirse d’ellos.
―Nun
quero que me vexa así mía tía, qu’inda vei pensar cualquer
cousa, sendo como é de retorcida... ¿Qué dixo porque nun baxase?
―Pos
nada. Que quedases tranquila que xa se despidiría ella por as dúas.
Mentras
tuveron nel cuarto de Virginia, sentiron pasar col equipase dos que
marchaban y tamén baxar a ellos, xa preparaos pra irse. Deixóu de
respirar a nena condo sentío que daquén se paraba delante da súa
porta, peró chamaron al mozo os ermaos, seguros de que los taban
sentindo, decíndoye qu’era miyor nun molestar y que xa se
despedirían d’ella hasta a volta por a tía. Aquel alusión á
volta fíxoyes dar un respingo ás mozas que nun sabían nada
d’aquello, peró tampouco así quixo salir Virginia del cuarto
hasta que tuvo ben segura de que nun quedaba nadie dentro da casa,
todos na porta despedíndose. Xa salía el coche condo asomaron por
as ventanías pra despedirse coa mao y déuye al máis novo por mirar
prá ventá da sala; detrás dos cristales puido distinguir a cara
triste da sobría del ama y, llevando a mao al sombreiro, saludóula
con muita parsimonia, sin qu’ella ye respondese.
Volvéuse
a moza al sou cuarto, sin fer miga de ruido pra que nun la sentisen
os que xa entraban na casa y despedío a Sofía con recao de que nun
la fosen molestar, máis pra súa tía que pra naide, qu’a ningún
dos outros iba ocurrírseye. Sentío desde el cuarto a Sofía fendo a
llimpeza como cada sábado, peró sin qu’esa mañá s’osmase
festa nin fereixolos; a naide se y’ocurría poñerse a cantar y
hasta parecía que ye costaba máis trabayo llimpar á criada,
conforme la sentía Virginia arrastrar os caldeiros pol piso. Chegóu
al sou cuarto y encontróula tirada na cama llendo ún dos llibros
que ye trouxeran os veyos antes d’irse; nun periquete amañaron el
cuarto entre as dúas y como a criada ye dixera que nun había naide
na sala, salío Virginia y, despós d’axudarye cos tarecos da
llimpeza a Sofía, foron as dúas prá sala coser un pouco mentras
chegaba el hora da xanta.
Aquel
día foron todos nel coche, de volta de deixar a os ermaos na villa
esperando a dilixencia que tía que llevallos á capital, y case nin
falaron en todo el camín, nin d’ida nin de volta, a pesar del que
texéu a tía por manter úa charla. Que súa sobría fora callada
nun era raro, peró que ningún dos curas tuvese gana de falar, inda
que fose del sermón, nun y’asentaba al ama, esmoléndose sempre
porqu’os de fora tuvesen a gusto, parecéndoye qu’allí pasaba
algo pra que tuvesen así de callaos. Y pasábayes, peró nun tía
nada que fer Malia porqu’el que yes pasaba era que xa yes faltaban
os mozos pra falar d’úa cousa y d’outra coa naturalidá d’úa
charla sin importancia que tan ben sabían llevar aquellos mozos.
Ameicéu
el domingo chovendo y así tuvo toda a semana, quitándoyes de salir
da casa de nun ser en coche, hasta pra ir don Benino dicir misa al
aldea, y col augua parecía qu’os días acortiaban, y non medraban
como xa yes tocaba, quitándoyes as poucas ganas de risas y juerga
que podesen ter. Acabóu Virginia el pano y Sofía de calcetar a
toquiya, aproveitando as horas de lluz pra esos trabayos, xa que nun
podían salir da casa. A volta del mal tempo maliara tamén os ánimos
dos da casa: Antonia taba todo el día de Dios relatando porque nun
ye deixaban trabayar a gusto na cocía, a todas horas chía de xente;
Pedro xa taba cansao de tar tayando todo el día por muito qu’aquello
ye dese ús cuartos de máis; el arrieiro y Ramón pasaban as horas
por os cabanóis ou na cocía botando a partida, taliando el tempo
cada bocadín col esperanza de ver parar de chover, que nunca se
cumplía, y Sofía abondo tía con andar de riba pra baxo condo el
ama se poñía roñúa, el que, como nun ye chegaban pagar as rentas,
era un día y el outra. Os curas, mal que ben, iban pasando el tempo
entre rezar el breviario, ller el periódico y preparar os sermóis;
algúa tarde foron visitar al cura da parroquia, deixando a casa inda
máis valleira hasta el hora d’ir pral iglesia rezar a bulda todos
os días y el vía crucis condo tocaba.
Xa
taba contando Virginia pasar outra semana igual qu’a qu’acababa
condo alló a media mañá chegóuse muy someiro Pedro á sala unde
xa taban as dúas mozas, xa qu’el tempo seguía sin deixar fer
outras ou, sequera, salir dar un paseo. Na máis sentillo na porta
miraron as dúas pra él, esperando ver qué novedá lo llevaba por
allí; con máis cuidao del que de común tía, outióu el pasillo,
que nun houbese naide por cerca, y pechóu a porta procurando nun fer
ruido, apurríndoye úa carta a Virginia pra despós dar a volta y
salir coas mismas precaucióis que tomara al entrar. Nun se
y’olvidara al mozo el que discurriran pra que nun s’enterase el
ama das cartas que ye chegasen á sobría y desque botara a que ye
dera Virginia, nun deixara d’ir ver se había algúa pra ella nin
ún día sequera dos que chegaba a valixa pra que nun ye dese al
encargao por mandalla á casa como fía coas da tía; éraye fácil a
Pedro buscar disculpa pra ir hasta a villa dúas ou tres veces á
semana, y hasta máis, aproveitando os recaos que ye mandaban fer y,
condo nun los tía, inventando algún asunto sou qu’atender alló
y, como todos na casa sabían que cortexaba na villa, tampouco yo
tían en conta máis que pra tomarye el pelo as veces.
Nun
esperóu nada a nena pr’abrir a carta y poñerse a llella, pro,
despós d’enterarse que todos taban ben, parecéuye qu’iba ser
miyor guardalla hasta el hora da sesta, nun fora ser el demonio que
ye dese á tía por entrar na sala y piyalla; ademáis, na máis
tella nel bolso xa era un allegría, sabendo que nun s’esqueiceran
d’ella alló embaxo a pesar das condicióis que deixara mandadas
sou padre, que rompesen toda relación os dous ermaos condo ella se
fora pra coa tía. Muito y’esmolera al padre qu’Antón quixese
fer, desde qu’era ben pequena, por qu’ella tuvese con él y por
cuidalla, y tía medo, con toda razón, que tamén se quixese meter
nel que decidise a tía pra ella, peró col que nun contaba el home
era coa voluntá que tían os dous por nun deixar que los separasen.
Ser serían na máis medioermaos, peró pra ellos era abondo y nin ún
nin el outra iban deixar de sentirse ermaos por muito que los
separasen.
Muito
ye tardóu en pasar a xanta a Virginia, impaciente por ller d’úa
vez a carta del ermao, por ver que ye contaba y as cousas que pasaran
naquellos días nel pueblo. Al fin sola nel sou cuarto, sacóu a
carta y antes de poñerse a llella, entretúvose en pasiar a vista
por a lletra de sou ermao, na máis pol gusto d’acordarse das veces
que lo vira escribir, de condo aprendían xuntos a fello con “don
Noceiro”, como ye chamaban por burla al maestro que los enseñaba,
porque dicían qu’era como as noces, que por chegar a comellas
deixas os dentes na casca, y col maestro antes d’aprender daqué,
cobrabas máis qu’úa mayega. Decidíose a poñerse a ller, nun
fosen chamar pral café, que tamén el domingo tían qu’ir rezar de
tarde.
Contábaye
el ermao cónto ye prestara recibir a súa carta, inda que fose pra
dicirye que lo botaba de falta a él, y a Petra, y a os vecíos, y a
todo el pueblo; ben sabía ella que se por él fose..., peró él nun
podía fer nada. Cuntábaye tamén as cousas da casa: Morita xa
parira y trouxera xata como ella dixera, Petra andaba perdida sin
ella, y del pueblo, dos vecíos y, sobre todo, del baile d’Antroido,
que muy gordo fora ese año, peró qu’inda miyor fora pra él
porqu’al fin Rosía ye fixera algo de caso, inda que na máis fose
pra perguntarye por ella. Sonríuse Virginia al llello porque sabía
ella máis qu’Antón d’ese asunto, que xa a súa amiga ye dixera
máis d’úa vez que sou ermao y’enchía el oyo, peró que ye
prestaba muito vello sin acertar a falarye úa palabra que dixese con
outra, nin atreverse sequera a sacalla bailar. Parecía qu’el
domingo d’Antroido, antias de qu’empezase el baile, foi Rosía
perguntarse se sabía algo d’ella y despós, nun sabía cómo,
encontróuse perguntándoye se quería bailar y como ye dixo que si,
tuveron bailando un bon pedazo, y úa cousa, y outra... y “xa sabía
ella”. Tamén l’avisaba de qu’igual recibía carta d’ella y
qu’esperaba enterarse qué ye contaba, se falaba d’él nas cartas
y cousas d’esas qu’ella ben sabía. Muito ye dolía tamén a él
nun tella cerca y pasaba máis tempo nel cuarto d’ella que nel sou,
hasta taba escribíndoye nél; nin el pan nin el caldo, muito menos
os fereixolos y el deventre, sabían igual sabendo que nun tuveran as
súas maos nellos. Decíaye tamén qu’a gata de casa taba outra vez
preñada y nun sabía únde tía que buscarye os gatíos, que sempre
fora ella a que los buscara y decidira cóntos y cuáles se deixaban.
Todas
aquella pequenas cousas que ye contaba sou ermao na carta eran as que
ye faltaban allí pra sentirse en casa, peró, máis que ningúa,
faltábaye el mismo Antón, sou ermao querido, tan llonxe d’ella.
Doblóu a carta con todo el cuidao y guardóula coa que ye metera nel
paquete y que xa tantas veces la llera que l’aprendera de memoria y
as veces, sin darse conta, repetíala como se fose un oración.
Siguía chovendo fora, peró nun ye parecía tan triste como outros
días, na máis porque nun se sintía tan sola; a carta que recibira
era aire pra respirar, a mostra d’os que seguían queréndola ben,
inda que tuvesen llonxe, y acordábanse d’ella tanto como ella
d’ellos.
Condo
Sofía subío chamalla, encontróula asomada á ventá, mirando cómo
cayía el augua, despacín y tan seguido que se vía como se fose úa
cortina de tul fino.
―Dice
el ama que baxes, que van tomar el café pra ir xa pral iglesia.
Despós
del augua, chegóu el vento y tuveron outros quince días de
nordestón, que nun se paraba en ningún llao. Y, como pasara del
outra vez, acertóu Ramón condo vaticinóu que nun iba parar hasta
que volvese cambiar a llúa. Peró, con vento y todo, y como xa iba
avanzada a Cuaresma, decidío Malia mandar á sobría col cura
visitar os enfermos y probes qu’había na contornada pra llevaryes
algo de llimosna y así, por lo menos, nun tuvo a nena que siguir
enzarrada na casa.
Despós
d’almorzar, salían don Benino y ella andando pra casa na qu’había
algún malo ou na que nun tían muito de qué vivir, llevando úa
cesta con un potequín de mel dos trobos da casa y un pouco de pan
blanco, y botaban toda a mañá na visita, entre ida y volta y tar un
pedacín col malo ou coa familia. Aquellas visitas cambiábanye a
cara a Virginia y fíanla falangueira y amiga d’animar á xente,
inda qu’as veces tía despós el bon del cura qu’animalla a ella,
máis inda condo os que taban malos eran neníos ou dalgúa muyer
que, mala y todo, tía que siguir trabayando. Nunca tuvera reparos a
moza de botar mao al que fose pr’axudar y tanto ye daba ter que
llimpar as babas como outras cousas a quen nun podía fello por si y,
con eso y que falaba con todos sin os aires que ye conocían á tía,
axina tomóu fama de búa nena, qu’en nada se parecía a Malia. As
visitas aquellas tamén ye valían a Virginia pra conocer á xente
d’aquella terra y fer non poucas amistades cos qu’eran dos sous
anos, pouco máis ou menos, así que nun foi d’estrañar que cada
día la saludase máis xente nos cultos y que muitos ye mandaran á
casa pequenas mostras d’agradecemento: ún pito, úa gallía, úa
beluga de manteiga, d’esas cousas que tían pra casos especiales y
que, condo s’enteraba ella antes qu’a tía, fía que yo
devolvesen al que lo mandara ou mandábalo ella pra outro que lo
necesitase máis. Y todo eso era tema que tratar na máis se xuntaban
dous: nas fontes, nos eiros, nel herba, nel llavadero y unde fose,
seguro que taba Virginia na charla. Prá moza aquello nun era
sacrificio porque fíalo con gusto, sentíase miyor fora d’aquella
casa, sempre pendentes da tía y del qu’a ella ye parecía ben ou
mal, y nun era al cura al que se y’iba ocurrir decirye nada por
pensar así, que fora por sacalla d’allí pol que se y’ocurrira
propoñerye á tía aquella obra de caridá, y bon allegrón llevara
condo Malia dixera que ye parecía ben, de seguro que porque ye
parecía cousa de señoras d’alta dedicarse a esas caridades, inda
que, conforme iba pasando el tempo y medraba a cantidá de xente que
paraba á nena pra darye as gracias, iba sentándoye un pouco mal que
fose Virginia quen recibise todos os agradecementos y cun respeto
qu’a ella nun ye daban, porqu’era respeto ganao por cariño y non
como ella quería, pol ter ou el aparentar, que pra Malia eran, pouco
máis ou menos, a misma cousa.
Un
día que chegaban de visitar outra vez a úa familia pra comprobar
que xa sanara a muyer que taba mala, encontróu Virginia na máis
abrir a porta a Pedro, xa un pouco acelerao porque nun acababan de
chegar y quería darye axina a carta y contarye de paso a peripecia
que ye pasara col demonio da carta; mentras a moza deixaba el pano y
a toquiya d’andar por fora, contóuye que, como todos os días
qu’había correo, subira á villa ver se había carta pra ella de
paso que fía outros recaos y como da que chegóu nun había naide na
cartería, foi fer os recaos pra volver despós y condo chegóu de
volta, dícenye que xa vei na casa el mozo dos recaos; bota el neno a
andar prá casa, féndoye correr á mula, que por nada nun piya al
outro a tempo, que xa taba chegando á porta. Xípraye y chama, y el
outro, qu’era abondo próximo, nin s’enteraba; menos mal
qu’asomóu Sofía, víolo y salíoye al paso y conseguío que ye
dera a ella a carta, que xa baxaba el ama ver qué pasaba. Todo eso
esplicóu Pedro nún pedacín y xa taba acabando el relato condo
aparecéu Sofía pra dicirye que quedara el ama conforme con qu’a
carta era pra ella y qu’el mozo nun quería darya por ferye rabiar
y qu’inda os dous tían el susto nel corpo. Abrío a carta Virginia
y encontróuse con que, despós de todos os apuros que pasaran, era
de Rosía y non de sou ermao.
―Supoño
que porque m’escriba un amiga nun teña nada que dicir... ―apuntóu
a nena, peró, al erguer a vista del papel, encontróuse coas cara
serias dos outros dous, sacudindo a cabeza:
―Nun
iba xurallo eu ―comentóu
Pedro.
Naquel
momento, Virginia víu baxando as escaleiras a súa tía y antes que
los vise falando, adelantóuse pra ir llavarse un pouco antias de
xantar; al pasar al llao, saludóula y díxoye el qu’iba fer y, coa
misma, subíu as escaleiras mentras a tía entraba xa pral comedor.
Según
ye dicía na carta, muito la sintía de falta súa amiga, inda máis
condo tantas cousas tía que contarye y pedíaye que, se podía,
y’escribise tamén a ella pra dicirye cómo era a vida con súa tía
que, según Antón, era pior qu’úa bruxa con ella. Tamén
y’adelantaba máis cousas das que ye contara sou ermao y xa
l’avisaba que fose preparando á tía pra que ye deixase ir á
boda, recordándoye que prometera ir de madría se casaba con Antón;
y, se a tía nun quería deixarye, iba ella en persona buscalla.
Contábaye outras cousas del pueblo y das amigas y vecías, que sabía
qu’a Antón nun se y’iba ocurrir contarye, y pedíaye que tamén
ella ye contase cousías d’esas del aldea na que taba y da xente
que paraba na casa de súa tía. Nun tía Rosía a soltura de sou
ermao escribindo y había veces que ye costaba caro a Virginia
entender el que taba escrito, ademáis de que nunca antes ye vira a
lletra, peró el única cousa que y’importaba era que y’escribise,
ter daquén, sequera por carta, pra contarye el qu’había allí,
porqu’a Sofía nun tía tempo nin, as veces, gana, que nun era a
criada como Rosía e inda nun sabía a qué andaba aquella moza, e,
inda que xa iba conocendo máis xente gracias ás visitas col cura,
todas as mozas tratábanla con respeto, non como igual, y eso nun ye
deixaba arrimarse a ellas como quería.
Petáronye
na porta y guardóu toda apurada a carta antes de mandar entrar pra
encontrarse qu’era Sofía que subía chamalla pra tomar el café e
ir pral iglesia; peró despós de darye el recao, asomóuse a criada
al pasillo pra mirar que nun la vise naide y zarróu a porta pra
falarye dúas palabras. Enterárase qu’el recao que trouxera el
mozo nun era na máis a carta pra ella, senon que tría tamén outra
pral ama, aviso de que taba al chegar outro inquilino que parecía
que Malia xa taba esperando, inda que Sofía nun soubese quén era
pra que tuvese tanto interés a tía da nena. Mentras a criada
falaba, acicalóuse Virginia y coyéu el velo pra ir al iglesia y nun
ter que volver subir despós del café; condo chegaron embaxo, xa
taba el ama esperando por os outros y detrás da moza, entraron el
flaire y don Benino. Inda non ben se sentaran, xa taba Malia
anunciando qu’iba chegar outro á casa.
―Peró
é máis qu’eso. É un señor que ven del Arxentina, inda algo
parente meu, visitar á pouca familia que ye queda por aquí...
Parecéuye
á nena que nun era cousa pra poñerse como se poñía súa tía,
peró como nunca se sabía por unde iba salir aquella muyer, el miyor
era callar y ferse el interesada nel historia de tal paisano qu’agora
taba contándoyes, tendo xa medo qu’aquella visita fose trerye
outros llabores a ella, pos tal parecía que súa tía aproveitaba
esas chegadas pra ferye “afinarse” máis: que se bordar, que se
fer visitas de caridá, que se nun falar cos criaos nin parar tanto
con ellos...
Tal
como a nena osmara, al outro día púxose a muyer a revolver toda a
casa pra prepararye el cuarto al que chegaba, el miyor da casa y col
miyor que tía, y en siguida dispuxo que Virginia se puxese a bordar
algo de máis proveito qu’el pano que tía empezao pra regalarye a
Antonia pol santo, qu’ella celebraba en mayo, algo como un vestidín
pral Neno da Virxen, trabayo qu’á tía ye pintaba máis axeitao al
tempo nel que taban, tal como yo comunicóu mentras almorzaban y pral
que xa tía disposto ir buscar tela y filos á villa aquella mañá.
Gracias al cura, consiguió a moza nun ter qu’acompañalla,
recordándoye que prometera ir con él visitar úa familia das que
máis axuda necesitaban; cedéu a tía ás razois de don Benino y
deixóu que Virginia fose con él.
―Xa
queda pouco de Cuaresma y despós nun hai porqué ser tan
cumplidor... ―razonóu a
tía en alto pra consolarse de nun ter á sobría metida na casa
condo chegase el parente, como y’interesaba a ella, y al tempo,
avisallos de qu’eso nun iba seguir sendo así.
Tamén
esperaba Malia que despós da Semana Santa se foran da casa, senon os
dous, si el flaire, pra que nun y’espantasen a clientela, pouco de
santos y curas, que chegaba col bon tempo, sendo xa primaveira, inda
qu’el tempo nun lo mostrase miga; algún ano había qu’el padre
Ceferino se quedaba inda abondos días coa disculpa de tomar as
auguas y xa tía comprobao qu’entonces, como se l’osmasen, nun
acababan de chegar os que xa deixaban d’un ano pral outro pedido el
cuarto hasta que s’iba, igual por medo a que los puxese a rezar el
rosario y cousas d’esas. Porqu’aquel sería muito flaire peró,
sacándolo del hábito, del entrar descalzo nas iglesias y del
sermoniar á xente, talmente nun lo parecía conforme ye gustaban as
comodidades y as búas comidas, y outras cousas qu’ella sabía,
peró sin decillo a naide. Qu’el curín se fose ou non xa era
farina d’outro costal; cura si, d’aparencia y de ser, peró de
búa cuna que non de berzo, que xa pedira ella referencias antes de
deixar que súa sobría anduvese con él fendo visitas a os pobres; y
como pasaba máis tempo fora que na casa, tampouco podía estorbar a
naide; ademáis, nun contaba ella que se fose muy axina, qu’el
outro cura nun quería tello todo el día con él. A verdá era qu’el
cura da parroquia, xa abondo veyo, pensaba que se ye deixaba quedar
vivir na villa, iba ir quitándoye el sito, así que miyor
qu’anduvese por as aldeas, atendendo a os probes, y ye deixase a él
a villa y os que vivían nella, poñendo por disculpa que na retoral
nun había sito máis que pral él y pral ama que tía, úa sobría
súa, y como al cura tampouco y’importaba muito, xa vía Malia
qu’iba tello allí abondo tempo.
No hay comentarios:
Publicar un comentario