Augua mansa Acabo.

Tal como dixera doña Cándida, pouco tardóu Virginia en tar como en casa naquella y pouco y’importóu que se fose don Benino al pouco de chegar. Foran pasando os días y entre as cartas que cada semana ye chegaban á nena nunca había ningúa da tía, nin carta nin outra cousa, y foi el propio don Benino quen ye mandóu novas d’ella al pouco de volver pra súa parroquia, xa como cura titular, retirao de vez el veyo, dicíndoye que despós del ataque de tollura que parecera darye al enterarse que se fora, y xa casada, y del que ye dera a don Gregorio, querendo matallos a ella y a quen fose sou home, que según él, ríranse d’él y eso nun iba deixallo así, volvéuse el veyo por unde vira y Malia a lo sou como se nunca Virginia houbese tao allí, nin esistise sequera. Tamén os Vázquez y’escribían perguntándoye se taba ben allí y os dous veyos mandábanye cada pouco cartas y paquetes, peró eran as cartas de sou ermao y Rosía as que máis ye siguían prestando y as del sou home, inda que nun chegara a saber cuál dos dous ermaos era. Y contestando tanta carta xa tía algún días abondo qué fer, condo se ye xuntaban varias sin responder; con eso, algo que cosía y as visitas y paseos que daba pasábanye os días sin case enterarse, condo nun se quedaba coa tía fendo algo na casa ou na máis falando con ella.

Salira aquel día fer úas visitas nel aldea y volvía sin presa pra casa coa criada máis nova, de volta de llavar nel ríu, condo y’estrañóu ver na corrada un coche zarrao que nun era el da casa. Xa taban xunto á porta condo salía escontra súa el criao, según yes dixo todo acelerao, andando de reculas outra vez pra dentro.

―Acaba de chegar sou home ―anuncióu, tamén acelerada, María, que salira del salón al sentir el barullo qu’armaba el criao.

Temblaba Virginia al poñer a mao nel picaporte pr’abrir a porta y entrar unde xa taba esperándola el resto da familia, peró nun tuvo tempo a empuxalla porque, según taba garrándolo, abríuse a porta y encontróuse entre os brazos d’un home, al que case nun tuvo nin tempo de reconocer, disculpándose por darye aquella sorpresa, sin anunciarye nel última carta cóndo iba chegar. Por riba del hombro vio as caras contentas de don Esteban y súa ermá y as de sous cuñaos, Felipe y Xuan.

Augua mansa 10.

INDA NUN ameicera peró xa nel cielo nun se vía ningúa estrella y a llúa nun era máis qu’ún arín gris entre as brumas azules da noite féndose día condo el coche nel que viaxaban enfilóu el camín da villa.

―Bon viaxe ―despedíuse don Felipe al baxarse delante da casa del xuez da villa y el coche arrancóu col ruido dos cascos das mulas nas pedras da caleya valleira.

―Prometinche qu’ibas ir á boda de tou ermao y pr’alló vamos... ―como a nena nun dicía nada, seguíu dicindo el cura: ―El qu’agora teis que fer é divirtirte y nun esmolerte pol que vei pasar despós, que xa cho diréi condo chegue el momento.

―Nun m’esmole miga. Sei que usté vei fer el miyor pra min... ―contestóu Virginia.

―Eso espero, peró quero que saibas que túa tía nun pode ferche volver, qu’é lo máis importante de todo.

―Gracias ―acabóu a conversación a moza.

Deixaron detrás a villa y coyeron el camín pol que xa pasara Virginia condo la llevaban pra casa da tía, peró parecíaye agora outro, inda que cos mismos baches y el misma vista desde el coche, nel qu’agora nun ye daba el aire fresco da madrugada nin deixaba chegar ningúa canción que tarariase el cocheiro. Inda nun acabara d’asomar el sol, peró xa s’osmaba qu’iba ser un día de calor, conforme se desfían as brumas da rosada entre os árboles da veira del río por a que corría el camín. Se pegaba a cara a os cristales da porta y miraba pr’arriba, inda chegaba a ver cómo iba clariando el cielo entre os árboles y, a pouquíos, iba volvendo a ella a gana de vivir como se cada paso que daban as mulas, cada volta das rodas la devolvese á qu’era antias de subir pr’aquella casa, antias que morise sou padre y naide ye gobernaba a vida como quixera fer a tía Malia.

Al llao da nena, el cura llía nel breviario cun oyo nas lletras y outro nella, reparando nel cambio de cara qu’iba mostrando conforme iban máis llonxe da villa y da tía. Inda nun taba tranquilo de todo don Benino y ben sabía que nun iba tallo hasta qu’a nena soupese el que la esperaba despós da boda del ermao, sabendo que nun se parara a ller el papel que firmara, y, máis tranquilo inda, la deixase coa qu’iba ser súa familia. Peró miyor ye parecía esperar que disfrutase da festa y fose sou propio ermao quen ye dixese qué iba ser d’ella. A esas horas xa debían tar na casa buscando a nena y volvéndose tollos a tía y el home aquel que tan seguro taba xa de qu’iba ser súa.

Noutras circustancias, igual tamén él iba tar máis esmolido del que taba, peró, despós d’escribirye al sou tutor nel seminario buscando consello, nun tía xa dudas del que debía fer y hasta permitíase sentirse orgulloso del que taba fendo por axudar a aquella nenía. Igual tampouco nun taría tan tranquilo se nun conocese tan ben á mocía aquella, tan conforme col que ye dicían, inda sendo contra el sou gusto, que taba ben seguro qu’el que ye buscara nun iba disgustalla miga, nun sendo máis rebelde ou supoñendo qu’houbese daquén que y’enchese el oyo.

A media mañá entraron nel pueblo d’Antón y nun ye sorprendéu miga al cura encontrar na casa del ermao a medio pueblo esperando á nena, que se tiróu del coche sin esperar que parase nos brazos d’Antón y da que debía ser a criada da casa. Nunca tan contenta vira a Virginia don Benino como condo la tía sou ermao abrazada e inda pasóu un pedacín hasta qu’el mozo la soltóu y volvéuse pra saludallo a él.

―Gracias por trerma de volta, señor cura ―foi el qu’acertóu a dicir Antón.

Ben sabían os dous que pouco tempo iba tella con él, peró naquel momento eso nun importaba, sabendo que nunca as cousas podían irye pior que coa tía. El qu’importaba era que Virginia taba prá boda, tal como yes prometera, pra ser madría y el que tuvese que pasar despós, xa pasaría, que nada malo iba buscarye aquel cura despós d’axudarye a escapar da tía.

Fóronse os vecíos y quedaron solos os da casa con don Benino y Rosía, qu’en seguida amañóu d’irse col amiga al sou cuarto falar sin que naide las sentise, deixando xuntos al cura y Antón pra que tamén ellos falasen das cousas que yes importaban a os dous: Virginia y el qu’iba pasar con ella. Muitas cousas tían que contarse as dúas amigas que nun se podían dicir por carta y outras que se yes ocurrían al ter xa tan cerca a boda qu’iba fellas case ermás, mentras, embaxo, don Benino falábaye al mozo del qu’iba ter que dicirye a súa ermá condo chegase el hora de siguir viaxe. Inda tía medo Antón qu’a tía podese reclamar á nena xa que sou padre ye dera el tutela a ella y ei tuveron un bon pedazo de charla os dous homes hasta qu’el máis novo quedóu conforme y xa máis tranquilo por súa ermá, qu’al punto chegóu embaxo con Rosía, que xa s’iba, llevando el regalo que ye fixera a madría, ben envolto pra qu’el novio nun lo vise.

Col alba del vernes, xuntóuse a comitiva da boda nel cabildro del iglesia, un peteiro de vecíos, novos os máis d’ellos, qu’allargaron el empezo cantándoyes coplas a os novios y nun era el máis callada a madría, outra vez col bon humor que sempre ye conoceran nel pueblo peró que sorprendéu al cura que la trouxera. Desqu’el cura da parroquia los casóu, desandaron el camín hasta a casa del novio pra seguir coa celebración y a festa con acurdión y todo, que nun pra nada era casa forte nel pueblo.

Xa se fía noite y empezaban os mozos a cantaryes picardías a os novios condo don Benino avisóu a Antón, recordándoye el obligación que se comprometera a cumplir antes de retirarse coa que xa era súa muyer, y encontráronse os dous mirando prá moza que nese momento bailaba toda risueña cún dos vecíos, como nunca la vira el cura; aquello que taba vendo fixo pasar úa sombra pol pensamento del cura, como úa duda de se de verdá taba acertao el que taba fendo, peró antes que determinase perguntar algo, víu erguerse a Antón pra ir unde bailaba a parexa col disculpa de bailar con súa ermá.

Nun perdéu el sonrisa a nena y hasta quixo parecerye al cura que ye medraba máis al abrazalla Antón; desde unde taba sentao podía ver qu’el mozo iba falándoye, peró nun podía sentir el que dicía. Conforme daban voltas seguindo el baile, tan pronto víaseye a cara a ún como al outra y tanto interés poñía el bon del cura en llevar de conta cómo tomaba el anuncio a nena que por nada se marea allí sentao, querendo seguiryes as voltas. Al acabarse el baile, volveron os dous á mesa, tendo medo don Benino de mirarye pra cara á mocía al ver chegar al ermao máis serio que contento xunto a novia.

Siguía el baile animao por un peteiro de parexas y, nel oscuridá qu’iba medrando coa noite, el mantel blanco rellucía como se tuvese lluz dentro, condo empezaron a prender os candiles y veu sentarse xunto a él el cura da parroquia, mentras a madría se xuntaba con outras mozas y empezaban a cantar coplas de boda, sin llograr don Benino verye a cara entre el oscuridad da noite y a lluz escasa dos candiles pra saber se ría ou choraba despós del anuncio que ye fixera el ermao. Chegáranye al cura noticias embaruyadas del qu’iba ser de Virginia y vía ver se había xeito d’enterarse dalgo claro, falando col responsable de todo. Da que soupera que trían de volta á nena, ben pensara él qu’era na máis prá boda del ermao, peró enseguida lo desengañaran as vecías y hasta súa ermá chegóu dicíndoye que la trían pra metella nun convento y a tía nun podese casalla con un veyo; despós chegara dicindo qu’era pra casalla llonxe y qu’a nena nun sabía nada del que ye tían tramao. Nun sabía ben cómo, peró todos nel pueblo foran sabendo el que pasara na casa da tía, inda miyor qu’Antón y Rosía, con ser a quen escribía Virginia, que nin ún nin el outra souperan nada dos palos que ye deran nin de nada de conto ye fixeran, nin quirían crer el que yes dicían, hasta que chegaran y el mismo cura que la tría yo contara. Esmolía máis que nada al cura el qu’a nena desobedecese á tía, qu’era quen la tía da súa mao por voluntá del padre, sin saber pra unde la iban llevar y nun quedóu tranquilo hasta que don Benino y’esplicóu todo conto tía qu’esplicar y ye prometeu qu’él mismo iba casalla como Dios manda, ou metella nel convento se daqué se torcía, y hasta ye mostróu el documento qu’a nena firmara xa, inda que, como tamén ye dixo al outro cura, nun quixera llello, dando el conforme a que taba casada por poderes col Torre.

Inda que xa máis tranquilo, nun paróu el cura hasta qu’el outro chamóu a Virginia pra falar con ella, delante d’él.

―Xa me dixo Antón que nun me lleva a un convento, se non casarme y xa ye dixen a usté qu’el que quera tá ben pra mín... ¿Podo siguir coas amigas hasta que sía hora d’irse? ―nin a ún nin al outro yes quedóu miga que dicir.

Nese momento erguéuse Rosía dunde taba sentada con Antón y foise pr’hacia as mozas que cantaban nun esquina da sala; xa iba sendo hora de retirarse peró nun quería a novia deixar de despedirse da madría, que, según y’acababa de dicir Antón, iba irse antes qu’ameicese camín da qu’iba ser súa casa, inda sin conocella nin saber qu’iba encontrar allí, por muito que dixesen qu’era casa búa y de búa xente. Costábaye caro á nena crer que daquén podese tar ben en casa desconocida y sin nadie de sou cerca, nin el home sequera, condo nin lo escoyera ella; tían todos que fiarse da palabra d’aquel cura, empezando por Virginia, y rezar pra que fose todo como él dicía, que non por ser cura deixaba de poder equivocarse. Nun tuvo que diciryes nada pra que la deixasen sola coa súa amiga na máis ye deron el norabúa úa por úa.

Sentáronse as dúas nenas nel banco pegao á parede y antes de dicir nada sacóu a novia d’entre el pelo ún dos alfileres que ye prendían el pano y chantóulo nel escote del corpiño a Virginia.

―Dicen que trae sorte: se eu soi feliz, tú tamén vas sello. Y eu tou ben segura que vou sello muito... ―Abrazóu nella Rosía: ―Gustaríame poder tar na túa, peró xa que nun podo, faime el favor d’acordarte de mín... Y teis que siguir escribíndonos. Dice el cura qu’allí naide che vei quitar de fello... ¡Se nun tuveses qu’irte...! Eu ben quería que quedases con nosoutros, peró dicen que nun podes, que se quedas aquí túa tía, ¡qu’el demonio la lleve!, pode llevarte outra vez con ella... ―Case choraba a moza. ―Peró se nun tás ben alló, volve, qu’aquí xa sabes que sempre vas ter sito... Y acórdate que teis que vir pral bautizo primeiro qu’haxa nesta casa...

Xa chegaban xunto a ellas don Benino y Antón, qu’era tarde y ús tían qu’erguerse ben cedo y os outros acabar de celebrar el casorio. Despedíronse os invitaos con máis coplas según salían da casa y retiráronse os que quedaban, prometendo escribirse y cuidarse muito.

Outra vez naquel cuarto que sempre fora el sou, sentóuse Virginia na cama, xa sin a tabla que se corría sola. Inda se sentían as voces dos mozos cantándoyes coplas a sou ermao y a Rosía, camín das súas casas, y al can del vecín lladrándoyes como un descosido; nalgúa casa berraba úa vaca y a curuxa de todos os braos xa taba chamando nel pico del cabazo. Acordóuse a nena qu’había quen dicía qu’a curuxa que cantaba osmaba a morte, peró aquella xa era conocida y vivía allí; intentóu poñerse a rezar peró aquello fíxoye acordarse del que ye dixera sou ermao. Así qu’al fin nun iban llevalla pra un convento, senon casalla y aquel papel que ye mandaran firmar era el sou consentemento pra fello y era como se xa tuvese casada y súa tía xa nun podía fer nada pra obligalla a volver pra con ella, nin casalla con aquel agoirón de don Gregorio, peró, entonces, ¿con quén taba casada? Con el señor Torre, dixera Antón; peró Antón nun sabía qu’había tres y ella nun sabía con cuál nin ye parecía que fose atreverse a perguntarye al cura; despós de todo conto fixera por ella, perguntarye cuál dos tres ermaos acetara cargar con ella pra llibralla de Malia y de don Gregorio, parecíaye de pouco agradecida y máis inda condo se supoñía qu’ella tía que sabello, que pra eso firmara aquel papel, y ben que y’insistira doña Cecilia pra que lo llese y ella nun quixera ferye caso, crendo qu’era un papel pral convento unde don Benino iba metella. Nese punto acordóuse de Sofía, que tanto reparara nos mozos aquellos, y del que diría condo s’enterase del que fora d’ella, se é que nun lo sabía xa desde antes qu’ella, y de todo el que falaron d’ellos y dos paseos y del baile con ellos; nun s’atrevía a nena a pararse a pensar cuál dos tres ye gustaría que fose con quen taba casada, qu’eso ye dixera Antón, que xa lo taba, inda que nun fose úa boda como a súa. Y agora don Benino iba acompañalla hasta a casa dos sogros, ou, por miyor dicir, del sogro, según el qu’ella sabía, que a muyer morrera xa fía anos; outra casa estraña, por muito qu’el cura dixese que don Esteban era un bon home, na que, por nun ter, nin iba ter marido, que ningún dos ermaos iba volver en todo el brao, según dixeran na casa de Malia, e inda que tuvese el qu’iba ser el sou home, de pouco y’iba sirvir condo nin sabía cuál era nin lo conocía pral caso de nada.

Durmíuse a nena con aquel batán na cabeza y nun lo deixóu en toda a noite, conforme tuvo soñando tolluras hasta que la despertaron us golpes na porta del cuarto. Inda nun ameicera condo saliron da casa camín da qu’iba ser a súa d’allí pr’alante; naide nel pueblo taba inda erguido y as casas mouras, sin lluz que las allumase por nayundes máis qu’as poucas estrellas qu’inda nun s’apagaran, nun parecían máis que sombras contra a noite tranquila. Nin el cura nin ella falaban nada y nel coche fía un calorín qu’axina ye fixo zarrar os oyos á nena, inda que nun iba mui tranquila pensando nel que la esperaba despós d’aquel outro viaxe, un sito, úa casa y úa xente desconocidos de todo pra ella; despertóu condo el carro deu un trompicón al coyer un camín fora da carretera principal y al abrir os oyos percatouse de que xa nun conocía de nada el sito pol qu’iban. Al sou llao, don Benino fora llendo el breviario, inda entre as maos, y púxose a mirar pra ella, acabando de despertar; procuróu enderezarse nel asiento Virginia y moyar a boca antias de perguntar únde taban. Nun ye sonóu muito el nome del pueblo qu’el cura ye dixo, peró conformóuse con saber que xa nun quedaba muito pra chegar.

―Ben sei que van tar esperándonos. Tate tranquila; xa verás que xente máis agradable son todos os da casa... ―se el intención de don Benino era que nun s’esmolese, nun foi el que dixo el máis apropiao pra conseguillo pos aquel “todos” fíxoye dar un respingo á nena.

―¿Cóntos viven na casa?

―Don Esteban, María, el ama, dous criaos y doña Cándida, ermá de don Esteban. Van tar esperándote como augua de mayo; tan tollos contigo y eso sin conocerte, que condo te conozan... Mira: ―Apuntóu pra fora el cura: ―é aquella casa que se ve allí. Pon ben a pañoleta y allegra esa cara que xa vamos chegar.

Quixo obedecello Virginia y, al estirar ben a roupa, encontróu el alfiler que Rosía ye dera el víspora pra que s’acordase d’ella y ye dese sorte, acaricióulo rezando pra qu’así fose condo el coche paróu na corrada da casa. Nun fía falta que naide dixese qu’era a casa forte da contornada, que ben se ye vía nas fachas, qu’hasta tía escudo y todo enriba del balcón del medio, tayao en pedra de canteiría, a misma que se vía nas esquinas y os marcos de portas y ventás. Na máis contara cinco don Benino, peró allí, na corrada da casa, había muita máis xente esperando qu’ella baxase del coche condo el cura ye deu a mao pr’axudarye a baxar. Nun ben chegara a pousar os pes nel tarrén y xa tía xunto a ella al que debía ser don Esteban, erguéndola d’un brazao, tal era de grande y forte sou sogro, pra pousalla outra vez pra que fose súa ermá quen ye tomase el relevo nel achuchón; pouco máis pequena que sou ermao, doña Cándida chuchóu nella conto quixo, toda emocionada, peró sin deixar de falarye de todo el que s’alegraban de tella con ellos y de mil cousas máis hasta que don Esteban, despós de saludar al cura, deu orden de entrar todos y pasóu el primeiro abrindo paso y llevando con él a Virginia y a súa ermá, que nun soltara inda á nena.

Sentáronla núa siya alta nel medio d’ún salón enorme y puxéronse ún a cada llao mentras os demáis iban quedándose deretos xunto á porta, según entraban; chamóu don Esteban al cura que se sentase allí con ellos y al punto entróu el ama cos criaos repartindo a todos vino dulce y rosquiyas pra celebrar a chegada da moza. Repartidas as copas y os dulces, erguéuse el home da casa y empezóu a falar dando a benvida a Virginia y a don Benino; casi contaba a nena enterarse entonces de quén era el sou marido pol discurso de don Esteban, peró nun puido ser pos, según entendéu el que dicía el home, allí debía ser ella el única que nun sabía cuál dos sous fiyos era. Acabao el discurso empezóu a xente que taba allí a desfilar por delante d’ella pra felicitalla y darye as cousías que ye trouxeran: ovos, úa botella d’anís, un pano,..., hasta flores ye llevaran, y ella nun sabía qué fer nin qué dicir, tal ye parecía qu’aquello nun tía ningún xeito, toda aquella xente pasando por delante d’ella como se la tuvesen adorando, como se fía con el Neno Divino por Navidad; peró, tal era a naturalidá con que parecían ver aquello os amos da casa, que nun ye quedóu outra á nena qu’aguantar hasta que pasaron todos y el señor Torre los despedíu pra qu’a moza podese istalarse nel qu’iba ser el sou cuarto hasta que chegase sou home.

Acompañóula doña Cándida a un cuarto grande como úa sala, con un armario tapando toda úa parede y úa cama que tía por catro das da súa casa. Vendo a cara d’asombro que poñía Virginia, y pensando entendella, enseguida aclaróu a muyer qu’aquel era na máis un cuarto temporal, mentras disponían como era debido el de matrimonio; quedóu a nena parada mirando pra ella, sin saber se dicir el que taba pensando ou callar, condo doña Cándida parecéu entender el que pasaba:

―¡Ay, mía nena! Xa sei que nun é esto al que tás feita, peró, xa verás, vas avezarte antias del que pensas. Esto nun ten miga que ver coa casa da túa tía. Aquí podes fer, dicir y dispoñer el que queras que naide che vei dicir nada; xa irás vendo cómo son as cousas aquí, así que nun t’esmolas por nada. Ben nos dixo don Benino cómo eras y pra que nun che pareza todo tan estraño, vei quedar aquí úa temporadía pra que teñas daquén con quen falar en confianza... Seguro qu’axina fais amistades na contornada, que ben cerca tá el aldea y hay máis xente da que viche aquí. Acomódate y se necesitas daqué, ou condo acabes, hemos tar por a casa y daquén haberá na cocía pra que ch’axude a encontrarnos.

Con aquello, deixóula sola naquel cuarto tan grande colocando as súas cousías por allí. Inda nun acabara de desfer el pouco equipaxe que llevara condo sentíu petar na porta y encontróuse col cura que vía ver cómo taba y perguntarye se quería ir dar un paseo con él pra ir conocendo el sito unde iba vivir y esplicarye de paso qué fora aquello que vira al chegar á casa, con tanta xente esperando por ella. Nun necesitaba Virginia ningún explicación pra entender qu’a casa dos Torre tía aquello que súa tía Malia tanto quería aparentar. De sempre aquella casa fora el axuda y todo el que necesitaban os dos pueblos dos alredores y a xente agradecíalo con cousas como a qu’ella vira al chegar; el respeto y el cariño da xente por os d’aquella casa fíayes fer aquello y muitas outras cousas que xa iría vendo e iba aprender a acetar como naturales, como xa fían os outros da casa, porque nun acetallas era el pior ofensa que se ye podía fer a aquella xente. Foran pasiando camín abaxo cruzando entre praos y eiros hasta chegar al valle unde taban as casas del aldea e inda seguiron pra chegar xunto a úa capillía na que na máis había un altarín pequeno col imaxen d’úa Virxen delante da que s’arrodiyaron os dous pra rezar un pouco antias de desandar el camín hasta a casa, a unde chegaron a conta pra xantar.

―Acaban de trer esto pra ti. ―Apurríuye úa carta don Esteban á nena.

Inda nun ben chegaran y xa daquén y’escribira allí, nun puido fer por nun dar un respingo al sentir aquello, pensando que na máis da casa de súa tía podían mandarye carta xa pr’allí y temendo que fosen obligalla a volver. Xa col medo escrito na cara miróu pra don Benino al tempo que coyía a carta, indo sentarse al sito preparao pra ella, peró el cura parecía tan tranquilo que, sin dicirye nada, apandóu un pouco os nervios de Virginia, que miróu el sobre sin remite sin saber se abrillo ou deixallo pra despós.

―Miyor será que xantemos primeiro, que nun será tan grave a cousa. Y despós vas ter máis tempo pra llella y contestalla, se qués... ―propuxo doña Cándida, sin darye importancia á carta.

Miróu outra vez el sobre a nena y acabóu por deixallo al pé del plato y hasta s’esqueicéu d’él mentras xantaban, falándoye os da casa d’úa cousa y d’outra pra que fose coyendo confianza, perguntándoye por sou ermao y a boda y un montón de cousas máis, de xeito que condo acabaron de xantar xa ye parecía a Virginia que llevaba naquella casa tanto tempo como na súa. Erguéuse don Esteban da mesa disculpándose por nun poder pasar sin a sesta pra siguir falando con ellos allí y detrás d’él subiron todos, cada ún pral sou cuarto, inda que xa ye dixeran á nena que nun tía porqué fer as veces se nun quería dormir a sesta, conforme s’enteraran que nunca lo fía.

Al fin sola nel cuarto, sentóuse Virginia nel pico da cama col sobre entre as maos sin acabar d’atreverse a abrillo y así tuvo un bon pedazo mirando pras lletras da direción, tan ben pintadas que parecían dibuxos máis que lletras, pensando que nun conocía a naide que las fixese tan ben, muito menos a tía, de lletra pequena y apretuñada como se quixese aforrar tinta y papel nos llibros das contas. Sentíu pasar pol camín al que daba a súa ventá un peteiro de nenos falando y ríndose, inda que non mui alto, con cuidao de nun despertar a os da casa y acabóu de dicidirse a abrir a carta.

“Querida Virginia” empezaba el escrito qu’el sou home ye mandaba pra disculparse por un tar allí pra recibilla y fer as cousas como tían que ferse y pra prometerye qu’iba escribirye contas veces podese hasta que fose pra con ella y esperaba que tamén ella y’escribise. Recorréu coa vista as lletras tan ben feitas buscando el final da carta pra ver quén firmaba, peró na máis encontróu un “X. Torre” que deixaba en dous a os candidatos: ou el máis veyo ou el máis novo, ou Xuan ou Xulián.

Augua mansa 9.

COMO SE DAQUÉN houbese sentido por fin os sous rezos, al día siguinte chegóu da villa el recadeiro con carta pra Malia, avisando que llougo iban chegar outra vez os Vázquez, y outra, que Sofía ye deu aprovechando que chegóu a primeira al comedor al hora da xanta, de sou ermao, recordándoye que la esperaban pral víspora de Santiago y contándoye todo el qu’iba pasando nel pueblo: as festas das fogueiras de san Xuan y san Pedro, os bailes cos carros, qu’ún dos vecíos quedárase toda a noite taliando el carro y lleváronyo, con él dormido nél y todo, y el que se riran. Nun ye dixera Virginia el que ye pasaba na casa por nun enfadallos, porque xa condo y’escribíu contándoye qu’igual a tía nun ye deixaba ir á boda, dixéraye Rosía que se puxera como úa fiera, decindo qu’iba él buscalla, peró que súa ermá iba tar na boda sin falta, por muito qu'a bruxa da tía nun quixese, qu’inda nun ye perdonara que llevara a súa ermá de con él; y como don Benino taba convencido de qu’iba poder amañar él as cousas, pos tampouco ye parecéu esmoler a Antón pra nada y menos naquellos días que tan ilusionao tía que tar por conseguir al fin a Rosía, que tanto la quería desde neno.

Nunca ye dera por pensar naquellas cousas a Virginia, peró al decirye a tía el que ye dixera, nun podía evitar terye envidia a Rosía, del sou tempo, qu’iba casar con Antón, un mozo tan como se tía que ser, mentras a ella y’empaquetaban aquel peleyo de don Gregorio, sempre roñando por todo y dando sentencias sin vir a conto. Parecía entonces qu’algo se y’enroscaba y bullía nel sen y hasta ye daban ganas de berrar y volverse tolla por nun deixar que ye fixesen aquello; peró callaba y obedecía como sempre, sin que naide osmase el que ye pasaba por dentro. Contábaye Sofía qu’as mozas ye dicían porqué nun amañaba d’escapar con daquén, como contaban as historias qu’algúa que sabía yes llía nos papeles, y s’iba d’aquella casa pra sempre, pr’América, se fía falta, parecéndoyes qu’el que Sofía yes contaba era como úa d’aquellas historias y tía que pasar todo como nellas, peró tanto a criada como Virginia sabían que nun eran as cousas como las pintaban nas novelas nin tampouco a nena tía ningún amor escondido por ei pra pensar núa salida así. Nun ye quedaba outra qu’esperar a ver qué fía don Benino por sacalla d’allí, qu’ella nun iba decir que non a nada del qu’él ye mandase, así la metese monxa, que tanto ye tía con tal d’escapar de súa tía y de don Gregorio y, eso si, tar na boda de sou ermao, que pra eso yo prometera y parecíaye a ella qu’úa monxa tía que cumplir as promesas que fía, inda que fose antias d’entrar nel convento, que tampouco iba ser tan ruin ou, seguro, non pior qu’aquello que taba pasando.

Peró miga del que pensaba salía da súa cabeza, nin se mostraba en nada del que fía nin decía a nena, deixándolo todo dentro como se nun fosen con ella as cousas que pasaban alredor, por muito que ye recordasen as intencióis de súa tía. Nin sequera con don Benino volvera falar d’aquello por medo a qu’el cura ye dixese que nun iba fer nada por axudarye, xa qu’él nun ye dicía nada, y así iban pasando os días sin que vise esperanzas d’escapar d’allí, peró sin querer rendirse nin acetar el que súa tía quería. Siguía procurando ser amable con don Gregorio, peró fíaseye cada punto máis difícil, máis inda condo el home tomaba a súa amabilidá por outra cousa e iba coyendo máis confianza en mandar nella como se tuvese nel sou; nun s’atrevía Virginia a pararye os pes por medo a súa tía, peró tampouco fía todo el qu’él dicía, fendo del nun ferye caso ún xeito de sublevarse contra el que querían pra ella, inda qu’as veces ye valise pra ter que sentir a Malia máis del que quería condo la piyaba sola y hasta del propio don Gregorio algúa vez.

Muito tardaron en pasarye á nena os catro días que faltaban pra que chegasen os sous amigos y condo ameicéu el lunes, faltóuye tempo pra correr á ventá da sala y nun separarse d’ella hasta que víu aparecer nel entrada del camín un carruaxe cuberto. Baxóu volando as escaleiras e inda nun chegara el coche condo xa taba ella xunto á porta. Baxóu primeiro don Acacio pr’axudarye a baxar á súa señora; condo aparecéu a que con tanta ansia esperaba a nena, botóuse nos sous brazos y, se a nena tía ganas de ver a doña Cecilia, no menos tía a señora de ver a Virginia, peró tamén a don Benino, que los tuvera informaos de conto pasaba na casa y del que taba fendo pra cambiar as cousas y volvellas al gusto d’ellos. Na máis yes quedaban dez días pr’amañallo todo y que Virginia podese ir á boda del ermao, e inda naide ye perguntara a Malia pra ver sequera se ye deixaba ir ou non; dixera don Benino qu’el s’encargaba de todo, peró nun vía a nena que naide fixese nada por conseguir el permiso da tía, nin sabía qué taban amañando. Como quedara col cura en deixarye fer a él, tampouco ella s’atrevía a dicir nada, peró, agora que tía outra vez con ella a doña Cecilia, xa feiría por enterarse, que seguro qu’ella sabía cousas e igual ye contaba algo.

Despós del café, amañóu doña Cecilia d’ir hasta fonte y llevar con ella a Virginia pra ver se podían falar un pouco, deixando a os homes na casa. Xa desque chegara, vira a muyer que Virginia nun taba nada ben, conforme nun encontraba parada y mirábalos a todos con oyos asustaos, sin saber qué podía pasar y sin atreverse a perguntar a nadie, como un animalín acorralao que nun encontraba únde esconderse. Llevóula coyida del brazo camín abaxo, falándoye d’úa cousa y d’outra, tentándola a ver se ye dicía ou ye perguntaba algo; como a nena nun falase nada nin tirándoye da llingua, decidíu doña Cecilia falarye tan claro como podía, sin contaryo todo, peró abríndoye un pouco as ventás pra qu’entrase d’ella de lluz y de confianza nel corazón de Virginia. Nun ye deixaban os homes decirye demasiao porqu’inda nun sabían cómo podía tomallo a nena peró, dando a entender máis que dicindo, procuróu tranquilizalla con qu’as cousas xa taban pra, primeiro, llevalla á boda y, despós, xa se vería, qu’inda nun podía decirye máis. Suspiróu a nena al callar a señora:

―Faigan en el que queran comigo, peró sáquenme d’aquí... Teño medo y nun quero quedarme con ese don Gregorio nin con mía tía.

―Nun vas quedar, nun t’esmolas. Todos querémoste ben y xa che temos buscao sito pra unde ir que nun podas tar miyor... Fíate de mín, nun podo decirche máis, qu’é don Benino quen cho ten que dicir todo, ¿vale?

Quedóu convencida Virginia de qu’iban sacalla d’allí e inda máis de que iba acabar nun convento, que miyor sito qu’ese nun se y’ocurría y máis buscándoyo un cura, y hasta s’alegróu de verse nun sito tranquilo pra sempre, sin máis “dongregorios” rondándola. Volveron pra casa con paso máis vivo y Virginia máis contenta y hasta disposta a ferye festa al veyo porque nun osmase nada que, conforme ye dixera doña Cecilia, nun iban dicir nada a naide hasta el mismo momento d’irse pra que nun podesen dicir nin fer nada por evitallo.

Coa volta dos Vázquez, volveron as salidas case seguidas de Virginia y así pasaron el martes fora da casa y xa tían preparadas outras salidas pral día siguinte condo chegóu outro aviso nel correo.

―El vernes o el sábado van chegar os señores Torre; esta vez na máis dous dos ermaos y van tar menos d’úa semana. El señor don Gregorio nun los conoce, peró os demáis xa concidiron con ellos aquí este ano, el outra vez que tuveron col outro ermao que tein. Son os fiyos d’un señor mui importante de pr’hacia Galicia, de casa dos Torre de sempre; ús nenos mui educaos que dicen ben de llonxe quén son ―anuncióu col avezada solenidá qu’usaba naquellos casos, al acabar a xanta.

Sonríuse don Benino y miráronse con complicidá os outros inquilinos, mentras Virginia baxaba a cabeza pra que nun la visen rirse condo Sofía ye quitóu el plato de delante. El tempo qu’os tres ermaos pasaran allí recordábalo Virginia como el miyor que llevaba vivido naquella casa, condo Sofía pasaba el día cantando; tanto ye tía qué ermaos visen y cuál non, porqu’os tres eran, cada ún al sou xeito, úa compaña abondo máis agradable qu’algúa da xente que taba allí, y sempre un pouco máis al xeito pra ella que cualquera d’ellos, por mui bús que fosen os outros cinco inquilinos. Condo, despós del café, saliron de paseo el grupo qu’avezaba, deixando na casa á tía y al sou parente, estrañóuye a Virginia qu’os homes fosen tan callaos y qu’hasta doña Cecilia falase sin muito aquello, volvéndose cada pedacín pral cura, esperando que dixese algo que nun acababa de soltar, peró sin atreverse a pedirye que falase. Así fixeron el camín d’ida y de volta sin que naide sacase el tema nel que todos taban pensando, esperando que lo fixese don Benino, que nun parecía ter ningúa intención de fello pol momento nin con tanta xente delante, porque primeiro quería falar cos qu’iban chegar y despós, con Virginia, con toda a calma que podese, inda que xa y’iba quedando ben pouco tempo; y a nena, segura de que nun iban falar del que tanto la esmolía, parecía el máis tranquila de todos, inda qu’abondo y’estrañaba cómo los vía a todos.

Nun cambiaron as caras na cía nin nadie parecía con ganas de falar condo, como fían desque medraran os días y acababan de ciar inda de día, xuntáronse todos na sala a esperar que se fixese noite pra ir dormir. Acomodaos os homes nos siyóis, a tía na súa siya alta con ellos y con doña Cecilia, sentada noutra siya al pe de Malia, falando del tempo que fía, erguéuse Virginia d’unde taba sentada coyer un llibro que deixara allí al hora da sesta y foi pra xunto á ventá ller, xa qu’inda había abonda lluz. Nun era a primeira vez que fía tal cousa a aquellas horas, peró quedóu súa tía mirando pra ella hasta qu’a nena, sentíndola, erguéu a vista del llibro y miróu pra Malia.

―¿Por qué nun deixas eso y veis aquí falar con nosoutros? ―perguntóuye a tía.

―Síntolos igual y nun creo que moleste a naide...

Inda nun acabara de falar condo saltóu don Gregorio:

―Dixo túa tía que deixases el llibro, que xa tá ben de ller. As muyeres nun tían nin qu’aprender; despós nun saben dicir máis que tolluras e inda pensan qu’hai que feryes caso como se tuvesen razón... Nun yes vale pra nada máis que pra mandar el tempo llendo esas historias de fatadas y despós pensan qu’a vida é como la contan os llibros... ¡Díxenche que zarrases ese llibro! ―berróu, vendo que Virginia siguía llendo sin ferye caso.

Erguéu os oyos outra vez del llibro a nena y quedóuse mirando un pedacín pral que falara; despós, erguéuse y salíu da sala dando as búas noites. Quedaron todos callaos nel cuarto hasta que Malia volvéu falar, procurando borrar da mente el escena qu’acababa de pasar, perguntándoye a don Benino cómo iba a xente del aldea que foran visitar aquella mañá. Fíxose noite y foron cada ún pral sou cuarto sin qu’acabasen d’esqueicer de todo a salida de tono del paisano, atrevéndose a berrarye a Virginia sin ser nada sou pra meterse nel que fixese ou deixase de fer.

Tampouco a nena lo esqueicera e, inda que se fora pral cuarto pra siguir llendo, nun podera fello, conforme taba enfadada y cansada d’aguantarye abusos como aquel al demonio del parente de súa tía, y máis s’encendía al pensar que Malia quería xuntalla con él; se nun tuvese segura de que don Benino xa lo tía todo preparao pra sacalla d’allí, nesos momentos sentíase capaz de coyer un atao e irse sola pol mundo con tal de nun tar un día máis naquella casa. Asomada á ventá, vendo cómo se fía noite, parecía qu’a misma brisa que corría iba despexándoye a cabeza y coa noite tamén chegábaye a ella a tranquilidá; desde el sou cuarto inda vía un cerco d’azul máis claro, restos del cielo de día, por riba del llombo que tapaba a casa, un pedazo de cielo llimpo y claro, y sentía os últimos paxaríus cantando y hasta úa curuxa que debía tar nún dos árboles del horta. Xa empezaba a refrescar demasiao condo se metéu pra dentro pra prender el candil y desvestirse pra deitarse.

Inda nun acabara de cepiyar el pelo condo sentíu a daquén andando pol pasillo; daquén que nun era Sofía, qu’ella xa conocía de memoria el piso y sabía qué tablas rinchaban y cuáles non, y el que fose llevábalas todas d’afeito naquel pasillo delante da súa porta. Quedóuse escuitando Virginia, estrañada al parecerye que quén fose parara delante da porta. Pouco tuvo qu’esperar, qu’abríuse al momento a porta y víu nel vano a don Gregorio. Saltóu a nena da cama al tempo qu’entraba el paisano nel cuarto y coyíala por un brazo, mentras col outra mao erguía daqué qu’a nena nun ye vira, coyendo carreira pra darye con aquello, fose el que fose.

―Xa é hora de qu’aprendas a obedecer a quen é máis que tú. ―Sentíu Virginia al tempo qu’úa correa esgazábaye el camisón, sin qu’el medo ye deixase pensar qué taba pasando. ―Y desde hoy, vas fer el qu’eu diga se nun qués que volva zumbarche. Xa ch’enseñaréi eu a fer el qu’el home diga sin chistar sequera... ―Y a correa iba y vía sacándoye sangre.

Salíuye al fin a voz da garganta y al punto chegóu á porta del cuarto don Benino, quitándoye a correa da mao al paisano cúa forza que nun se pensaba naquel corpo flaco y llargo. Xa lo tía sacao fora condo chegóu el resto dos inquilinos y hasta os criaos; todos menos a tía taban allí, as muyeres consolando á nena y os homes metendo a don Gregorio nel cuarto, deixándolo por trastornao pra fer tamaña barbaridá, que núa persona normal nun s’esplicaba, inda que todos pensasen pra si qu’aquello nun fora na máis cousa súa, que búa parte debía llevar a señora Malia, qu’inda nun asomara con todo el escándalo que s’amañara. Quedóu doña Cecilia coa nena y fóronse todos pra os sous cuartos, sin acabar de crer qu’houbese pasao tal cousa.

Dous días tuvo sin salir del cuarto Virginia y sempre con daquén al llao, peró nin don Gregorio nin a tía apareceron por allí; ún porque nin y’iban deixar, nin pode que se y’ocurrise, y quedándose el outra en mandarye recaos por as criadas, interesándose por ella, como se tuvese catarro ou dolor de molas. Tampouco al tercer día contaba salir a nena, peró a media mañá sentíu alboroto embaxo y perguntóuye a doña Cecilia, que taba con ella, se sabía qué pasaba.

―¡Al fin chegaron os Torre! ―dixo contenta a muyer y coa misma salíu del cuarto pra ir saludallos.

Dudóu un momento Virginia antias de dicidir baxar ella tamén, fendo por nun pensar nel medo que tía a encontrarse con don Gregorio y, al mismo tempo, convencéndose de que, con tanta xente, malo sería que ye deixasen ferye nada. Xa taba a punto de baxar as escaleiras condo lo pensóu miyor y tiróu pra sala, esperar que fosen ellos saludalla, como fixeron na máis chegar enriba, acompañaos de don Benino.

Os dous ermaos Torre máis veyos xa taban al cabo del que pasara, que pra eso fora el cura esperallos á villa, peró nun deixaron qu’ella lo notase. Desque apareceran os dous Torre talmente parecía qu’al cura nun ye chegaba a roupa al corpo y mentras xantaban nun puido quitarye os oyos d’encima á nena, sentada á mesa col resto dos inquilinos y todo el llonxe que podera de don Gregorio, nin nel tempo que pasaron na sala aquella tarde. Condo chegóu el hora da cía, aproveitóu el cura pra perguntarye se prefería ir al día seguinte á misa con él al aldea, pra nun ir á villa cos outros, y nun lo pensóu dúas veces Virginia pra responderye que si, mentras doña Cecilia ofrecíase a acompañalla, sin que nin Malia nin el home aquel dixesen palabra.

Condo aquella noite subíu Sofía el última comida del día, pedíuye Virginia que quedase con ella y así lo fixo a nena, pra que nun quedase sola, sabendo que siguía durmindo al llao don Gregorio y entendendo que Virginia tuvese medo condo inda tía tan recentes as mancaduras da correa. Llonxe taba aquella noite que tanto riran vendo a facha de don Másimo al salir deixar nel pasillo a bandexa, muito cambiaran as cousas pra Virginia desde entonces al momento aquel e inda máis el qu’a moza pensaba qu’iba pasarye naquella casa; entonces inda esperaba ver el qu’a tía quería d’ella y agora nun pensaba noutra cousa qu’en salir d’allí como fose, escapar da tía y d’aquel home, sin importarye pra únde. Pouco podía fer el outra moza pr’axudarye, peró coa compañía xa ye chegaba, condo Sofía xa nun s’atrevía a falarye del que dicían nel aldea nin a ferye esperar a Virginia cousas qu’era difícil que pasasen como escapar con daquén ou deixarse llevar llonxe d’allí pra empezar outra vida unde naide la conocese, porque nun sabía el que ye tía amañao don Benino y nun quería que se fixese illusióis, nin s’atrevía a pensallas ella.

Aproveitando el paseo á capiya, saliron ben cedo da casa el cura, os Vázquez, Virginia y os ermaos Torre, escoltaos tamén por Antonia y Sofía, mentras el resto inda nun empezara a prepararse pra ir á misa á villa; col que taba pasando na casa, nadie tía muita gana de festa, peró talmente parecía qu’a nena, que pior se suponía que taba, iba animándose conforme salían da casa. Condo chegaron á capiya, xa había xente esperando pol cura pra misa y na máis ver chegar á xente que vía con él abríronyes paso hasta dentro; nun tardóu en arrimarse a Virginia úa das muyeres que fora visitar con don Benino y, detrás d’ella, muitas outras y todas col mismo intención.

―Se necesita únde ir, eu teño ús parentes en... ―y cada úa indicábaye un sito unde encontrar axuda pra escapar d’allí, así de desvalida la vían y la compadecían, inda que nun faltase quen dixese qu’aquello nun era nada máis qu’el que tía que fer a tía por a sobría, que bon partido y’encontrara col amiricano.

Xa vían de volta condo don Benino arrimóuse a ella pra dicirye que tuvese as cousas preparadas pra marchar en cualquer momento y que nun s’esmolese por nada, que xa lo tía él todo amañao pra que fose ben; nun quixo el cura esplicarye nada máis á nena porque parecíaye que conto menos soupese, menos podía a tía osmar nella. Xa era media mañá condo chegaron de volta os que foran á villa, peró, na máis aparecer el coche nel camín, acabáronse os parzamiques na sala y cada ún dos que taban allí púxose a fer daqué como se nun houbese naide máis con él y así los encontraron Malia y don Gregorio condo entraron nel cuarto. Pasóu aquel domingo como se houbese morto daquén na casa namáis el ama y el parente asomaban unde taba el resto da xente y nin os criaos tían gana de salir.

―Teño medo irme y encontrar as cousas inda pior á volta ―era el comentario qu’ús y outros fían nel piso de baxo, peró al fin foron salindo da casa como fían todos os domingos y volveron sin que pasase nada, sin qu’eso los calmase miga.

Naide na casa s’atrevía a falar del que don Benino planiara para sacar d’allí a Virginia por medo a qu’el home ou a tía s’enterasen y nun podese ferse, como se falar d’aquello fose trer mala sorte a os planes del cura y, máis inda, conforme se acercaba el momento de llevar á moza. Procuraban todos dar facha de tranquilidad y de que nun pasaba nada, peró as cousas nun se deixaban disfrazar y naide na casa fía os trabayos como sempre, se non pendentes de se taban ou non delante Malia ou el amiricano, por medo a qu’osmasen el que pensaban nel que fían ou nel xeito de fello.

Ameicéu el lunes con ruido de gadañas y olor a herba segada. Asomóuse Virginia á ventá aberta condo inda el sol nun acabara d’asomar nel horizonte pra descubrir os segadores nel prao del llombo; eran a mayoría mozos del aldea qu’ella conocía y saludáronla, perdendo xa el cuidao de fer pouco ruido y falar baxo pra nun despertalla. Chegóu as contras a moza pra que nun la visen mentras se vistía, sin deixar d’oíllos, cantando entonces úa copla pra ella; acabóu de vistirse y, como inda era cedo pr’almorzar, salíu outra vez á ventá escuitallos y ver cómo trabayaban, acordándose das veces que fora con sou ermao ver cómo segaban y llevaryes el almorzo, y as doce, y hasta a xanta, condo nun calentaba muito el sol y aproveitaban pra segar todo el día. Xa llevaba un pedazo mirando pra ellos condo chegóu Sofía chamalla pra que baxase almorzar y avisalla de paso de que taba el amiricano protestando contra os segadores por cantarye, así que tuvese cuidao del que ye dicía a tía ou él.

Pasóu el día sin tropezo ningún a pesar del cabreo que tía el don Gregorio cos que tuveran segando por a mañá, gracias a que apurárase Virginia a dicir que nun sentira nin vira nada hasta que subira Sofía chamalla y abrira as contras pra ventilar el cuarto, úa mentira necesaria, según don Benino, que nin la consideróu pecao condo Virginia yo dixo camín da fonte, acompañando a doña Cecilia, mentras el resto dos homes iba na villa, atender asuntos ús y dar un paseo outros.

Taban xantando condo anuncióu don Benino qu’el xoves iba irse de visita y tar fora seis ou sete días; parecéuye a Virginia qu’acababan de poñerye a cocer el corazón nel forno del pan, conforme lo sentíu queimar dentro d’ella, como ye parecía que sentirían, se podesen, os bollos aquella mañá; peró nun dixo nada y siguíu comendo como puido hasta que s’ergueron da mesa y escapóu pral cuarto. Desde a porta tuvo taliando todos os ruidos da casa hasta que ye parecéu que taba cada ún nel sou cuarto y salíu de puntiyas del sou. A porta del cuarto de don Benino taba na máis entornada y nun había naide dentro, así que siguíu a nena camín da sala.

―Volve al cuarto. Tú vas vir comigo condo me vaya. Tate preparada que xa t’avisaréi... ―Obedecéu Virginia y volvéu pral sou cuarto sin que naide la vise, esperar que fose el hora del café.

Inda nun podía pensar cómo iba fer don Benino pra sacalla d’allí sin que se desen de conta, inda máis llevando tamén el equipaxe con ella, peró armóuse de pacencia y siguíu esperando qu’el cura l’avisase pra llevalla con él.

Despedíuse don Benino de todos os inquilinos el víspora de marchar, porqu’iba irse al alba del día seguinte, hasta de Virginia, encargándoye que nun esqueicese as visitas a os que las necesitaban, como se en vez d’úa semana se fose pra sempre, ocasión qu’aproveitóu ún dos ermaos Torre pra pedir que tamén lo chamasen a él, que quedara en ir tar col notario da villa a primeira hora y así salía xa col cura. Cambióu de color a nena al sentir aquello, pensando qu’el que fose tamén aquel podía trer inda máis complicacióis das que xa vía ella al plan del cura y, pensando neso máis que nel que taba fendo, al ir pousar el vaso del augua na mesa, calculóu mal y entornóulo.

―¡Nena! ¿A qué andas? ―saltóu a tía, que xa llevaba un pedacín sin quitarye el oyo.

―Paréceme a mín que’esta nena ten a cabeza máis chía de páxaros del que debera... ―tercióu al punto don Gregorio.

―Pos xa sabemos el que necesita: daqué nel qu’esmolerse. Don Benino: condo volva ha ferme el favor de falar con don Enrique pra ir preparando el casorio. ―Quedóu el comedor que nun se sintía nin úa mosca, Malia y don Gregorio mui ufanos y el resto sin saber pra quén mirar primeiro. ―Y aproveito pr’anunciaryes que don Gregorio pedíume pra casar con mía sobría...

―¿Y ella? ¿Nun ten nada que dicir? ―perguntóu doña Cecilia, mirando a Virginia, esperando que dixese daqué, protestase pol qu’a tía quería ferye, peró a moza baxóu inda máis a cabeza y quedóuse mirando pras maos apretadas nun solo puño nel alda da saya.

―¿Qué máis iba poder pedir? Don Gregorio é el miyor home que pode haber pra ella: formal, que sabe andar pol mundo y ten con qué. ¡Xa quixeran outras miyores qu’ella piyallo...! ―sentencióu a tía. ―Y tú: a ver se espabilas, que muito che falta pra ser úa muyer como se debe y nun vas ter todo el ano pr’aprender.

Con aquello acabóuse a xanta y puido cada ún irse pral sou cuarto, saboriando ús el que xa daban por ben disposto y rumiando os outros el última razón que yes deran pra fer el que tían planiao y nel medio Virginia sin saber qué fer nin qué pensar, inda que nun perdera el confianza que tía en don Benino pra que la sacase d’allí. Parecíaye por momentos á nena qu’igual iba ser miyor nun fer nada, esqueicer a boda y a promesa que yes fixera a Rosía y a sou ermao, nun volver escribiryes nin acetar as súas cartas, dicirye al cura que la deixase tar y acetar el qu’a tía taba dispoñendo pra ella porqu’a cada punto sentíase con menos valor pra escapar, convencida de que nun iba saliryes ben. Y ben sabía ella el que la esperaba se deixaba que la casasen con aquel don Gregorio, parecéndoye que hasta ye faltaba el alento solo de pensallo, peró vía ben difícil poder irse d’allí.

Foi pasando a tarde sin que naide parecese acordarse del anuncio de Malia, ocupaos todos nos sous asuntos hasta el punto de quedar Virginia bús pedazos sola na sala como se naide s’acordase d’ella. Tampouco na cía se falóu gran cousa y na máis as miradas de complacencia que se botaban Malia y el amiricano despós de mirar prá nena recordábayes a os outros el sentencia que colgaba enriba da cabeza de Virginia, que talmente parecía a punto de sumirse por debaxo da mesa, conforme taba encoyida nel sou sito. Acabóu a cía y buscóu a nena úa disculpa pra nun ter qu’ir pra sala con todos, buscando un pouco de llibertá pra siguir dándoye voltas a aquello que por momentos nun y’encontraba salida ningúa.

Sentada na cama, mirando pral tarrén de tablas xa gastadas por tantos pes y tantos freganzos que debían de haber pasao por ellas, sorprendéula el suave baxar da maniya da porta. Tan rendida taba al que y’escoyesen que nin medo se y’ocurríu ter a que fose outra vez don Gregorio, y eso qu’era el primeira vez que nun l’atrancaba condo taba sola nel cuarto, peró inda suspiróu al ver nel vano á cara de doña Cecilia.

―Dice don Benino que teis que firmar esto antias d’irte... ―falóu quedo a muyer, apurríndoye un papel á moza, pra sacar despós del bolso que sempre llevaba con ella un tinteiro y úa plumiya.

Acomodóu a nena el papel nel pico da mesita pra firmallo, sin molestarse en llello, y volvéuyo á muyer.

―¿Nun qués saber qué é? ―Estrañóuse doña Cecilia. Y como a nena s’encoyese d’hombros por toda contestación, añadíu: ―Teis razón; se nun te fías d’ellos, ¿de quén vas fiarte? ―Y coa misma, salíu del cuarto col mismo cuidao col qu’entrara, peró condo iba na porta, acordóuse d’algo y volvéuse pra ella: ―Antias qu’ameiza vei subir Sofía pr’axudarche a baxar.

Inda dereta nel medio del cuarto, Virginia recibíu el abrazo da muyer que tan ben la quería y que salíu del cuarto con llágrimas nos oyos.

―Vei con Dios, mía nena, que miyor sito nun ibas encontrar... ―bisbisóu pra porta antias de meterse nel sou cuarto.

Nun tardóu muito en pasar por a porta aberta del cuarto del matrimonio el ermao mediano dos Torre, apurríuye el papel doña Cecilia y comprobóu don Felipe que taba firmao, volvendo al sou cuarto.

De todos os da casa, na máis dous dormiron aquella noite d’ún tirón, os dous que máis esmolidos tían que tar y os que menos sabían del que se cocía nel resto da casa condo, antes qu’ameicese, inquilinos y criaos, sin fer miga de ruido, andaban en danza pra que todo salise ben y fóranse en paz os tres viaxeiros.

Augua mansa 8.

VOLVÉU PEDRO de fer os recaos na villa muito máis axina del qu’acostumbraba y nun tardaron muito en enterarse todos porqué.

Taban Sofía y Virginia cosendo na sala condo entróu Malia chamando á criada pra que deixase aquello y fose empezar a preparar habitacióis, deixando ben claro qu’a Virginia nin se y’ocurrise erguerse d’allí, que xa taba ben de fer de criada sendo quén era y menos nese momento, qu’iba empezar a chegar xente. Acababa de salir Malia da sala condo s’abrío a porta outra vez y asomóu nel vano a cabeza de Pedro pra darye carta a Virginia; fóronse coa misma os dous criaos, deixando sola á nena coa súa carta.

Inda nun acabara de llella condo sentío pasos xunto a porta; doblóu a carta y metéula entre a roupa a tempo pra que nin don Gregorio nin don Benino ya visen. Sentáronse os dous homes, como xa tían costumbre, nos sillóis a ller a prensa sin fer muito caso d’ella, peró, con esas y todas, nun s’atrevéu a sacar outra vez a carta senon que la escondéu con máis cuidao pra que nun ye callese al erguerse y axina s’allegróu d’habello feito porque nun pasara muito tempo condo entróu outra vez Malia pr’avisar a os inquilinos de qu’inda iban chegar máis nos seguintes días y, de paso, pedirye al cura que se cambiase de cuarto, del doble que compartira col flaire a ún con sito pra úa cama na máis. Erguéuse del sillón don Benino na máis yo dixo y salíu pra cambiar as súas cousas al cuarto novo, deixando na sala al home coa súa prima y a nena; así que, na máis irse el cura, como se xa tuvesen nel acordo, volveron os máis veyos á conversación que deixaran pendiente el víspora al volver del baile. Aguantóu el chaparrón que ye cayéu Virginia sin abrir a boca pra nada, qu’abondo falaban os outros dous tamén por ella, y como nin ún nin outra quirían sintir a súa opinión, tampouco se molestaron en preguntarye, dando por suposto qu’ella nun tía nada que dicir, faltaría máis, dixera don Gregorio; tampouco duróu muito porque, conforme iban falando, foran pasando a outros temas y xa nin s’acordaban de qu’ella taba allí. Erguéuse Virginia y, condo xa iba xunto a porta, volvéuse pra súa tía y despedíose coa disculpa d’ir prepararse pra xanta, que xa iba chegando el hora.

Camín del sou cuarto, pasóu por delante da porta d’ún dos cuartos hasta ese momento vacíos y vío dentro a don Benino, colocando as súas cousas; dudóu antes de petarye na porta pra contarye as últimas novedades qu’acababan de chegarye: a boda d’Antón iba ser por Santiago, así qu’inda iban ter tempo pra conseguir el permiso da tía pra ir. Aproveitando qu’os últimos días tuvera sin salir da casa, xa adelantara muito nel encargo que ye mandara á tía y como nadie llevaba de conta el que fía, puxérase a bordarye un regalo pra Rosía coas telas finas que Malia ye comprara. Nun paróu muito tempo col cura, tendo medo a que ye dese al ama por salir da sala y la piyase allí, xa que parecía que ye molestaba que falase con tanta confianza col curín, igual osmando el opinión que d’ella tía don Benino y as intencióis que guardaba pra nun deixarye salirse coa súa respeto á nena.

Coa nova d’os qu’iban chegar, aproveitóu Malia pra darye a súa sobría un ocupación nova que, según parecía, iba durar el que durasen as paradas dos inquilinos: fer compañía ás señoras nos paseos hasta fonte; peró, pra ir xa féndose al idea y que nun parecese que lo fía por obligación, xa iba empezar ese día, antes que chegasen. Y así, por orden y mando de Malia, despós del café, servido agora na sala, salío a moza col cura y don Gregorio camín da casa de baños coa disculpa de qu’el señor médico Torre recomendara qu’úa moza como ella necesitaba moverse; aproveitóu tamén el cura pra recordarye á tía qu’as obligacióis cos que máis necesitaban nun s’acabaran coa Cuaresma y conseguío así que ye señalase dous días por semana pra ir por as mañás con él fer visitas a os que tuvesen malos nel aldea, col aprobación de don Gregorio por ser obras de xente d’alta.

Como os días xa iban sendo grandes, tía Virginia tempo abondo pra cumplir con aquellas obligacióis de pouco peso e inda pra seguir adelantando as llabores, agradecendo poder pasar máis tempo llonxe da tía, y hasta del tal don Gregorio, que cada punto era máis agoirón con ellas.

A os dous días de chegar os avisos, chegaron os primeiros inquilinos del época de baños, un matrimonio cúa fiya del tempo de Virginia, pouco máis ou menos, qu’ocuparon el cuarto máis grande qu’había na casa, y úa paisana viuda cúa criada, xa todos clientes de tempo da casa. Según tía cavilao Malia, na máis chegar déuse por feito qu’as dúas mocías iban dicir ben y ferse compañía el tempo que pasase allí el outra y os sous padres, a pesar das diferencias qu’asomaron na máis encontrarse a primeira vez, úa todo remilgos y carantoñas y Virginia tal como sempre fora; peró como a tía mandaba, nun tía outra a nena qu’aguantar al outra, hasta condo s’emperróu en ir con ella y col cura al aldea, pra volver fendo ascos y ríndose da probe xente que viran, inda que ben axina ye mandóu callar a madre amenazándola con ferye volver pra qu’aprendese a ser úa señorita como tía que ser. Pasaron así quince días y xa taba tendo medo Malia que quixesen quedarse máis tempo, porque xa outros pedían habitacióis y nun quería deciryes que non, condo anunciaron que s’iban a viuda y a familia da nena, que deu Virginia gracias a Dios, que xa nun tía que seguir aguantándola. Nun pasaran dous días que se foran y xa chegaran os ocupantes de dos tres cuartos vacíos que quedaban na casa entre os que, pr’alegría de Virginia, taban os señores Vázquez que volvían pasar outra temporadía allí, como cada ano por aquel tempo. Reparóu enseguida doña Cecilia nos cambios que fora impoñéndoye Malia á nena y nun tardóu muito en deixar cayer delante d’ella que non todos asentaban núa nena dos sous anos, demasiao formales pra ella, por mui señorita qu’a tía quixese fella; tampouco ye callóu el ama sobre el autoridá que tía pra fer con súa sobría, inda que con toda el educación.

Un día que don Gregorio nun quixo acompañar al resto dos inquilinos tomar as auguas, qu’el conto dos baños nun y’acababa d’asentar a él, home pouco amigo del augua, y eso qu’él nun los tía que tomar, por ter qu’esperar a os que si los tomaban ou quedarse fora sentao, falando y, el qu’era pior pra él, escuitando a os outros, aproveitóu a señora Vázquez pra falar nun aparte col cura, mentras esperaban por outra inquilina, que por gusto pasaba máis tempo qu’ella nos baños. Tía a búa muyer, según ye dixo al cura, úa tristeza mui grande al ver cómo doña Malia ye gobernaba a vida a súa sobría, tendo medo pol que ye guardase pra nena, téndola como la tía enzarrada na casa ou sempre entre veyos ou curas. Nun tuvo muito qu’esplicarye a don Benino a muyer, condo él taba osmando el mismo qu’ella, peró sin poder tampouco fer máis del que taba fendo, porque Malia nun deixaba que naide se metese nel sou, que naquel caso era Virginia y os planes que tía pra ella.

―¿Y pra don Gregorio? ―perguntóu doña Cecilia, poñéndoye voz a os medo del cura.

Nun fía falta reparar muito pra percatarse de qu’era él quen decidía muitas das cousas qu’a tía ye mandaba ou ye quitaba de fer á nena, nin de qu’iba coyendo cada vez máis deretos sobre ella, cousa que ben se vía na casa peró inda máis as veces qu’iba coas dúas á villa y, como as únicas que podían quitarye de fello eran a tía y a sobría, y ésta nun s’atrevía y aquella nun vía porqué fello, nadie ye dicía nada y el paisano cada vez iba a máis nel gobernar tamén él á nena. Muito ye dolía a don Benino enterarse del que pasaba nos bailes dos domingos, condo la llevaban, que nun eran todos, primeiro por os criaos, peró xa últimamente tamén por Virginia, condo el tal don Gregorio ye quitada de bailar cada vez con máis dos que la iban sacar y que xa desde el primer baile con él delante eran poucos; así, a nena pasaba máis tempo sentada cos veyos que bailando cos del sou tempo, inda que fosen os fiyos dos d’alta da villa. Se xa desde el principio nun y’asentara tanta confianza d’aquel veyo coa nena, cada punto iba a máis a desconfianza del cura respeto ás intencióis da tía y súas.

Empeñóuse doña Cecilia en fer por separar todo el que podese a Virginia d’aquellos qu’ella consideraba malas influencias pra nena, peró el qu’ella podía era pouco y pouco tempo. Con esas y todas, inda consiguío qu’a nena pasase máis tempo fora da casa coa disculpa de que ye fía compañía, llevándola á villa y dar paseos, condo nun iba con don Benino fer as súas visitas al aldea, por nun deixar que fose coa tía nel coche á villa; peró nun puido fer nada porque Virginia se rebelase contra as imposicióis que pouco a pouco iba fendo súas, nin tan sequera que fixese por dar a súa opinión, pra ben ou pra mal, condo se falaba d’ella, tando delante. Sublevábala vella callar y fer el que ye dicían sin nun fer sequera por dicir se quería ou se ye gustaba fello; qu’úa nena obedecese d’aquel xeito nun ye cabía na cabeza y, muito menos, coas manías qu’a tía y’impoñía, peró pouco podía fer a señora Vázquez codo nun salía da nena protestar. Víu un rayín d’esperanza condo s’enteróu dos manexos que se trían os criaos con ella pra darye as cartas que ye chegaban del pueblo sin que Malia s’enterase y condo ye dixo el cura que taba amañando un pouco as cousas pra qu’a nena podese ir á boda del ermao, parecéndoye que se Virginia, inda qu’ás escondidas, fía cousas por nun deixar que la gobernase de todo a tía, inda había esperanza de que nun se deixase llevar por unde ella y aquel outro querían llevalla.

Xa se foran fía ús días os outros inquilinos condo chegóuye a Malia aviso de que vían outros de camín y así lo anuncióu nel comedor, inda que nun dixo quén eran.

Volvían aquel mércoles Virginia y don Benino de fer as visitas al aldea condo divisaron un coche parao delante da casa y dúas figuras baxando d’él; parecéuye á nena que ye sonaban aquellos andares condo Malia abríu a procesión pra dentro da casa y nun ye fixo falta chegar pra reconocer a os dous veyíos que taban parando na casa condo ella chegara. Aproveitando qu’a tía fora atender as súas cousas al cuarto, subíu Virginia saludallos, sorprendendo a doña Cecilia col allegría que mostraba al tellos outra vez allí.

Tríanye os homes úa patulia de llibros pra que s’entretuvese y hasta figurines pra que sacase modelos pra bordar, ademáis de muitas cousas que contar pra entreter os paseos que seguro iba dar con ellos. Aquella misma tarde saliron todos os inquilinos, menos don Gregorio, dar un paseo, llevando con ellos a Virginia, como xa era costumbre, y nun esperaron a tar mui llonxe, mentras a nena iba coyendo flores pra ferye un ramo pral imaxen da Virxen qu’había na capiya del aldea, pra poñerse a tratar el tema que los tía a todos la mar de preocupaos, tamén a os qu’acababan de chegar; encargóuse doña Cecilia de poñellos al día del que se vía na casa pra, entre todos, planiar algo pra cambiar aquello y nun deixar que fosen a máis os abusos que taban féndoye coa vida entre veyos y hasta féndola parecer veya a ella. Y así foi como, entre ús y outros, nun ye deixaban parar na casa máis que pra comer y durmir, qu’hasta condo chovía amañaban algún viaxe á villa pra sacalla d’allí; y todo a pesar das protestas que de condo en ver roñaba non mui alto Malia y un pouco máis don Gregorio, que vía en tanta salida un pelligro pral nome da nena, según dicía na máis ye daban ocasión de fello. Nun sabía ben el home qu’algo de razón podía ter nos sous medos de que taban escorréndoya d’al pe sou, porque, al pouco de ferse diarios os paseos a dalgúas horas, nun faltaban mozos da villa féndose os encontradizos por os camíos, que, a pesar dos intentos de Malia y el sou primo, nun perdían as esperanzas de conquistar á nena, inda sin qu’ella yes fixese muito caso.

Chegóuyes el hora d’irse outra vez a os Vázquez y nun quedaba mui conforme con deixalla allí doña Cecilia, peró, como nun podía fer nada máis, tuvo qu’irse coa promesa dos que quedaban de cuidarye á nena hasta qu’ellos volvesen y d’escribirye sin falta se empioraban as cousas naquella casa del demonio, según la chamaba desque s’enterara das intencióis de Malia, cada vez máis claras pra todos. Xa taban preparaos y coas maletas na porta pra irse condo Malia salío pediryes qu’esperasen un bocadín porqu’iba irse tamén outro viaxeiro y nun puido el matrimonio esperar máis contento condo s’enteraron de qu’el que s’iba era don Gregorio, camín da villa pra despós ir fer as visitas d’obligación al resto da familia qu’inda tía nel aldea da que salira. Se os que s’iban recibiron un allegría al saber que tamén s’iba el home, os que quedaban pensaron qu’iban ter ocasión de cambiar un pouco máis as cousas al nun ter que bregar máis que con Malia pra llograr que Virginia tuvese un pouco máis de llibertá pra fer el que quixese.

Nun tuveron qu’esperar muito pra ver que tamén a tía pensara igual, peró pra os sous intereses y na máis irse aquellos chamóu a súa sobría pra falar con ella. Quería Malia que Virginia fose preparándose pra condo don Gregorio volvese, non máis tarde de quince días, falándoye da conveniencia de ser máis amable con él y chufándolo como partido, pr’acabar deixándoye ben claro que nun iba ser ella quen ye dixese a un señor como aquel que nun era él el miyor home pra úa mocía como ella. Condo a tía acabóu de falar y sin darye tempo a replicar nada, mandóula bordar á sala, que fía muito tempo que tía descuidadas as llabores.

Víronla entrar máis branca qu’a parede e inda yes estrañóu máis que nin los saludase; despós de mirar ús pra os outros, acabóu por deixar el breviario el cura y erguerse pr’arrimarse á moza. Conforme s’achegaba al sito unde ella acostumbraba a coser, vío que nun acababa de coyer el bastidor, sentada coas maos nel collo, hasta parecía que ye templaban según las tía enganchadas por os didos; acabóu de chegar xunto a ella, escuruxándose pra poder verye a cara, mirando pras maos sin pestañiar siquiera. Desde os sillóis, nun alcanzaban a sentir nada os dous paisanos, que chegaron a pensar que taban confesando y xa taban por erguerse y salir da sala condo sentiron al cura chamar a Dios. Volvéronse pra él y víronlo dereto mirando pra fora con cara de poucos amigos; foi na máis un momento, recuperóu axina a tranquilidá que sempre tía y volvéu sentarse con ellos, deixando como taba á nena. Pasóu un pedazo antias de que don Benino yes contase el que ye fixera enfadarse, el que Virginia ye repetira, que y’acababa de decir a tía; condo acabóu de contaryo, volvéu erguerse pra ir outra vez xunto a ella pra convencella de que nun iban ser así as cousas porqu’él iba arreglallas y ben axina.

―Pra Santiago vas tar na túa casa pra ir á boda d’Antón y Rosía, y despós nun vas volver aquí a nada. Y ben sabe Dios que vou cumplir el que che tou dicindo... Peró tú teis que callar y fer el que che manden, el que podas, ¿tamos? ―Asentío a nena sin abrir a boca. ―Pos, entoncias, nun t’esmolas pol que che dixo túa tía, que nun van ser as cousas como ella las pensa.

Como se a promesa del cura fose xa a solución de todo, recuperóuse Virginia al momento y en todos aquellos días naide soupo d’aquella conversación na sala y hasta Malia pensóu que todo iba miyor del qu’ella contara, conforme Virginia ye fía caso en todo conto ye dicía y obedecíala condo ye mandaba cualquer cousa: que cambiase el pano, os zancos, a saya,..., todo conto se y’ocurría que nun ye gustaba.

Peró os días qu’iban tar sin don Gregorio metido na casa pasaron mui axina y un día a media mañá aparecéu nel camín da casa un coche descuberto con un home de pajiya y traxe claro sentao dentro. Encoyéuseye el corazón a Virginia condo lo víu chegar, peró taba cerca da mao de don Benino que se pousóu con calma nel sou hombro, apandándola un pouco, y, condo tuvo que salir recibillo fora, xa se traquilizara de todo, acordándose da promesa que ye fixera el cura d’amañar as cousas, inda sin saber cómo iba poder fello don Benino, nin cómo iba ella aguantar y obedecer á tía.

Nun ben chegara á porta, encontróuse entre os brazos del home, qu’así ye mostraba el que botara de menos a súa caría, al tempo que la poñía toda colorada y non na máis pol que ye dicía, se non tamén pol que pinchaba a barba sempre de punta que ye medraba al veyo, como pelo de cocho, dixera Sofía con todo el razón; ben sabía Virginia el qu’a tía esperaba que ye respondese, conforme as istrucióis que ye dera na máis irse don Gregorio y tuvo que xuntar voz pra soltar as palabras de recebemento que máis educadas ye pareceron, pensando na máis en soltarse y desaparecer de delante d’aquel demonio. Correron axudalla naquel mal paso os veyos y hasta don Benino, y, coséndolo a perguntas por a familia, el viaxe y todo conto se yes ocurría, llevaron al home casi en aire pra sala, sin deixarye nin volverse pr’as muyeres qu’entraban detrás, mentras a nena aproveitaba pra esconderse nel sou cuarto, col intención de nun salir máis d’él hasta el hora de xantar, y eso porque nun iban deixarye pasar sin comer que, se por ella fose, ben taría allí por nun ver nin al home nin a Malia cento ún días, se podese. Como se hasta el tempo quixese poñerse na súa contra, nun esperóu a de tarde pra empezar a barruzar, condo non a chover, y así tuvo máis de sete días sin deixaryes salir da sala, como nun quixesen ir moyarse.

Con aquel tempo, os días na casa tardaban en pasar anos y na máis as entradas y salidas dos que viran tomar as auguas rompían a monotonía dos criaos na cocía y os señores na sala, xuntos nas comidas y xuntos todo el día porqu'os pedacíos que cada ún pasaba nel sou cuarto eran poucos; el tal don Gregorio, porque dicía que nel sou cuarto nun sabía qué fer, pasaba as horas sentao na sala y entonces Malia mandaba a Virginia pra con él y, pra que nun tuvese que tar atendéndolo, os dous veyos y el cura iban tamén pra sala na máis sentir á nena zarrando a porta del sou cuarto, que xa procuraba fello con ruido pra que la sentisen ben, conforme yo dixera don Benino y planiaran con don Bonifacio y don Másimo.

Os pedacíos qu’a moza podía escapar dalgún xeito buscaba a Sofía pra perguntar se chegara carta del pueblo y enterarse das últimas novedades entre os mozos dos alredores, pra esqueicer un bocadín as súas penas, y foi núa d’estas entrevistas ás escondidas condo s’enteróu que nun era ella el única que recibía cartas de tapao; tamén don Benino mandaba a Pedro ou iba él mismo os días de correo á villa llevar ou buscar cartas, inda que nun sabía a criada con quén se cartiaba con tanto secreto. Nestas taban condo aparecéu Antonia na porta que compartía coa moza:

―Como sepa el ama que tais xuntas... ―roñóu pol baxo, sentándose na súa cama. ―Llougo vei osmar algo tanto vir pedirye cousas a Sofía aquí, en vez de tar féndoye el conto al amiricano, como manda ella. Será meterme unde nun me chaman, peró mira, nenía, vei pensando qué vas fer porque nun van siguir as cousas muito tempo igual y eu nun quero mal pra naide, peró menos inda pra úa mocía como tú. ¿Nun poderías amañar de volver úa temporadía pra con tou ermao? Inda que nun sei se xa tará amañando algúa salida don Benino...

―Eso me prometeu...

―Entonces xa sei el misterio de tanto andar como lladróis con cartas pr’acó y pr’alló: cos Vázquez, os Torre... ¡Demonio de xente, tanto escribir!

Acabara a muyer de desamarrar y amarrar un pano, despós de coyer dalgúa das monedas que tía guardadas nél y erguéuse da cama pra irse.

―Anda, sale condo eu nun vaya ser que ye dé por asomar a Malia y te vexa falando con ésta, que xa cho ten ben avisao que nun lo faigas...

Antes d’empezar a subir as escaleiras, volvéuse Virginia y víu á criada dándoye os cuartos a Pedro pra que salise xa casi correndo. Condo chegóu a sentarse na sala pra bordar, inda puido ver al criao coa mula andadora chegando al camín, antes de perderse de visa detrás dos árboles del camín principal; al momento, asomaron os dous matrimonios qu’aquellos días taban parando na casa, de volta da fonte, y suspiróu a moza porque condo taban ellos na sala podía falar con daquén sin ter que tar sentindo a don Gregorio y ás súas ideas sempre búas, por ruías que fosen pra os outros; peró xa ye dixeran a súa tía qu’iban irse el sábado siguinte, así que pouco ye quedaba que disfrutar da súa compaña, y a saber quén chegaría detrás d’ellos. Tardábaye que cumplisen a promesa doña Cecilia y el home de volver axina, que casi ye parecían máis parentes sous qu’a tía, esmoléndose por ella d’aquel xeito; perguntábase a nena qué dirían se soupesen el qu’a tía quería que fixese, se é que nun yo contara xa don Benino nas cartas. Peró, se xa lo sabían, ¿qué fían que nun volveran xa?

Augua mansa 7.

CONFORME foran pasando os días e iba chegando a fecha qu’anunciaba a carta, Malia poñíase cada punto máis pesada coas fatadas máis grandes: el xeito de sirvir Sofía, el ruido dos criaos na cocía y, como nun podía ser d’outro xeito, Virginia; se cos outros taba pesada, coa sobría xa nun había por únde piyalla. Desque chegara el aviso de que vía aquel visitante, nada del que fía a nena parecíaye ben al ama; visto que nun iba conseguir que deixase d’ir col cura visitar á xente del aldea, empeñóuse a muyer en que nun salise del cuarto hasta qu’ella la mandase chamar pr’almorzar, pra que nadie la vise cos criaos na cocía. Déuye despós porque nun la vería ver vistida como un aldiana y dispuxo qu’hasta na casa anduvese con roupa de domingo y, na máis miyorase el tempo de vez, de zapato, que xa taba ben d’andar con zancos como se vivise núa casa muyida ou tuvese qu’ir á corrada cada bocadín; nun acabaron ei os empeños de Malia qu’inda quixo que, condo se puxese a coser daqué, fose pra con ella pral sou cuarto, xa que parecía que nun sabía fello sola, conforme tía qu’ir Sofía pra con ella prá sala. Plantóuse neso Virginia, parecéndoye que xa era pasarse tanta manía, y, como xenio, según cómo y pra qué, nun ye faltaba, nun ye deixóu dispoñer tal cousa á tía, porque nin nel sou cuarto había lluz abonda pra coser, nin ella tía gana de tar véndoye a cara todo el día, inda que nun yo dixese así, y acabóu conseguindo que ye deixase coser unde ella quixese y con Sofía, se a criada nun tía outra cousa que fer, que tamén ella tía dereto a tar con xente nova pra falar das súas cousas y, como nun había outra nena por cerca, ben valía a criada.

Chegóu el llues y xa desde ben cedo andóu Malia de ventá en ventá taliando el camín a ver se vía chegar el coche que tría al visitante que nun acababa de chegarye; déuyes tempo a don Benino y a Virginia a fer ás visitas que tían dicididas y a volver con toda a calma, aproveitando el día calmo y con sol qu’ameicera despós de tanto vento, sin que chegase el bon del home, según yes dixo Antonia condo chegaron. Aproveitando que la encontraron de bon norte, tomando el sol na porta da casa mentras fervían os potes na cocía pra ver se, como dicía ella, ye calentaban un pouco os osos, ocurríoseye al cura perguntarye se sabía porqué taba tan revolta el ama col que vía, asunto que yes llevara a ellos todo el camín d’ida y de volta al aldea. Nun s’acordaba muito ben a criada d’aquel home, inda que lo conocera de mozo, antias de que fose pr’América, porqu’inda tuvera úa temporadía por allí, trabayando de pión, y paraba algo na casa; miróu el cura pra Virginia como dicíndoye qu’igual acertaran col que pensaran y botóuye ún indireta á criada pra comproballo.

―¿Interés Malia? Nunca miróu pra él... ¡Abondo tía con aquel Pepe! Peró Casilda era muita Casilda y escorréulo na máis asomóu el focico por aquí... ¡Búa era ella!

―¿Y qué foi d’ese Pepe? ―interesóuse Virginia.

―Nun che sei. Casóuse na marina. Nun volvín vello nunca, nin sentín falar d’él desque lo botóu Casilda. Búas choreiras ye costóu a Malia el capricho y desde aquello, nun miróu pra outro. ¡Así tá d’amargada agora!

―É raro que nun ye buscase acomodo a madre, ¿non? Úa moza solteira nunca é pol gusto da madre...

―Xa, peró ella dixo que nun quería outro y Casilda tomóula por a palabra. Nun volvéu ir a un baile nin falar con ningún mozo... ―Foise pra cocía tizar el fougo Antonia y entraron Virginia y el cura, que xa taba chegando el hora da xanta y llougo había que tar nel comedor.

Acababa de zarrar a porta del cuarto Virginia condo sentío pasar a súa tía chamando, que chegaba el coche y había qu’ir recibillo á porta, y baxar as escaleiras toda acelerada; condo a nena chegóu embaxo, xa taban os criaos dispostos pra recoyer os bultos que trouxese el que chegaba y Malia mirando pral camín y pra porta a ver se acababa de baxar ella ou se xa chegaba el coche. Na máis ye deu tempo á tía a botarye un oyada das súas, que xa taba allí mismo el carro que tría al paisano. Pararon os caballos y abríose a porta del coche pra deixar ver un corpo grande y gordo querendo pasar por aquel vano, cousa abondo difícil pral valume del home, máis inda con todos os atributos que tría: sombreiro, bastón y ús guantes na mao; tanto trabayo como yes costaba a os novos aguantar a risa, costóuye al paisano salir d’allí dentro sin perder a compostura d’home serio y de posibles que quiría dar. Al fin, dereto al pe del coche, quitóu el sombreiro pra saludar muy solene al ama da casa, qu’inda provocóu máis ganas de rir nos tres mozos; despós de Malia, tocóuye el turno a Virginia, cos oyos nel tarrén pra nun ver al paisano, qu’abondo tía con aguantar a risa sin que se ye notase, condo el home repetío el saludo, esta vez pra ella. Y el esforzo debéu valir porque, mentras entraban na casa pra ir mostrarye el cuarto, déuye el aprobación Malia por mostrare tan recatada y formal.

Subiron col home Malia y os criaos que llevaban el equipase, mentras Sofía, Antonia, don Benino y Virginia quedaban embaxo mirando como iba subindo as escaleiras a procesión: el ama abrindo el paso, detrás el paisano, sin saber qué fer col sombreiro, os guantes nin el bastón, embutido naquel traxe, demasiao claro pra os sous anos, y máis pr’atrás os criaos col baúl y úa maleta enorme fendo equilibrios nel pico. Condo deron chegao enriba y se perderon pol pasillo, romperon a rir as dúas mozas al tempo qu’Antonia volvía pra cocía, ríndose tamén por baxo, y el cura siguía querendo parecer serio, mentras pasaba pral comedor, dicíndoye ás mozas que tampouco era pra rirse tanto. Inda taban nestas condo aparecéu el flaire, de volta da villa, escusándose por chegar tarde y sin entender de qué se rían aquellas nenas; nun conseguira que nadie ye cuntase qué pasaba condo chegóu al comedor Malia y, al pouco, el novo inquilino, xa sin os tarecos que tanto lo estorbaban nas maos. Presentao a todos don Gregorio, sentáronse a xantar y pasóu a comida sin máis novedá.

Como xa era costumbre desque Malia yes quitara de tar xuntas a outras horas, al subir Sofía buscar a Virginia pral café, encontraron tempo pra falar del home y rirse da facha que tía condo chegóu y da baxada del coche; xa salían condo s’acordóu a criada de que Pedro tía carta pra ella, peró, con el bon da chegada, nun podera darya nin a ella. Estrañóuse abondo a nena porqu’inda fía pouco que contestara as que recibira y empezóu a cavilar qué pasaría pra escribirye con tanta prisa; tendo medo que fose por cousa mala, nun y’acababa de pasar el tempo entre el café, el sermón y a volta pra ver se llograban darye a carta. Despós d’un pedacín de charla, que Malia y el visitante aproveitaron pra contarse novas y cambios qu’houbera nún llao y noutro, foron desfilando todos pra os cuartos y, xa qu’os candiles allumaban pouco, arrimóuse Sofía á moza y deixóuye na mao el papel doblao da carta, sin que nadie se dese conta máis qu’el cura, qu’iba detrás d’ellas y guardóuse muito de dicir nada. Xa s’enteraría al día siguinte condo foran fer as visitas de cada mañá.

Máis seria y callada que de costumbre, Virginia salíu da casa andando un pouco detrás de don Benino, como se a cesta que llevaba pesase tanto que nun ye deixaba andar. Xa llevaban un pedazo de camín condo el cura, vendo qu’a nena nin andaba nin cambiaba de cara, dicidío perguntar qué ye pasaba, ofrecéndose a fer solo as visitas se s’encontraba mal, y así s’enteróu das novas que ye chegaran el víspora coa carta. Según ye contóu, sou ermao decidira nun esperar máis pra casarse, xa que llevaban, entre úas cousas y outras, casi catro anos de relaciois, inda que na máis lo fixeran como era debido el último mes; parecíayes que xa se conocían abondo, desde nenos, y que nun tían porqué esperar máis, máis inda condo ella xa nun taba allí. Ben sabía ella qu’Antón procurara nun fer nada que podese anunciar boda mentras vivira el padre pra que nun la mandase a ella pra coa tía, inda que nun ye faltasen ganas, nin a Rosía tampouco; así que tampouco era pra estrañarse que nun quixesen esperar máis. El que tía atristada a Virginia era que súa tía nun iba querer deixarye ir á boda y ella prometérayes qu’iba ser a madría condo casasen, y gustaríaye cumplir a promesa.

―Se che vale d’algo, eu prométoche fer todo conto poda pra que Malia che deixe ir. Y agora anima a cara que xa tamos chegando y esta xente necesita cara allegres que tristezas xa tein ellos abondas...

Aquellas visitas fíanye ver as cousas d’outro xeito a Virginia y esqueicer as preocupacióis propias, por poucas que fosen. Úa casa con outra das que visitaban eran pouco máis que bodegos, pequenas y casi sin sito pra revolverse por separao xente y animales; el que taba malo tía, como muito, úa colcha de trapos enriba d’úa cama, que d’eso nun tía máis qu’el nome, catro tablas pra que nun tuvese nel tarrén, y se nun se poñían todos malos era máis por divino milagro que porque s’evitase el contaxio de ningún xeito.

―Aquí quería ver eu al Torre médico... ―comentóu a moza, mentras aguantaba un cacharro pra qu’el home botase nél as flemas que taba arrancando coa tos que ye dera.

―Pos se tuvese, nun penses que nun iba vir... Nun son como túa tía los pinta; se los conoceses como los conozo eu... ―Callóu el cura pra poder atender al home que, despós da tos, cayéu na cama como se nun ye quedase nin gota de xira, sequera pr’alentar.

Siguiron pasando os días sin qu’a nena parase máis na casa, como quería Malia, as mañás indo con don Benino visitar vecíos y as tardes nel iglesia como toda a Cuaresma, que xa taba acabando.

El tal don Gregorio aposentárase na casa como se nun se fose ir nunca y eso que Malia dixera qu’iba ir visitar os parentes qu’inda ye quedaban naquellas terras, peró ningún dos máis novos da casa se fixera inda a encontrallo unde quera y condo menos lo esperaban col sou terno claro y el bastón na mao pra usallo como señalador condo perguntaba por algúa cousa. Da que chegara, dixera Antonia que ye costara trabayo reconocer nél al mocín que tuvera na casa antias d’embarcarse, froxo y sin parada pra fer el que ye mandasen, conforme lo vía grande y gordo y con aquellos aires de señor que tría. Tamén Ramón lo conocera condo mozo, peró nun y’estrañóu tanto como á criada el cambio que pegara y enseguida sentencióu que por debaxo das plumas del pavo seguía véndose el corvo como quen era, mostrando ben ás claras que pra él aquel home nun era outro qu’el mozo que tuvera trabayando con él fía anos, por muitos cuartos que podese ter y muito señor que quixese parecer; muito amolaban al criao os aires cos qu’andaba el outro por toda a casa, case como se fose el amo y sin que Malia, qu’era a que podía fello, ye tusise. Peró al home pouco y’importaba el qu’el outro pensase nin dixese y, gustárayes ou non, metíase usmiar en todos llaos y a dar sentencias a todos y por todo.

Chegóu el último sábado de Cuaresma y preparáronse os dous criaos máis novos, Pedro y Sofía, pra ir con outros mozos y mozas buscar os ramos como fían todos os anos; xa taban os dous impacentes porqu’acabasen de tomar el café pra recoyer Sofía e irse, condo oío a moza a don Benino decíndoye a Virginia que se preparase pra ir fer visitas de tarde, xa que por a mañá, entre úas cousas y outras, nun poderan ir. Contaban os chavales encontrar úa disculpa pra qu’el outra moza podese acompañallos sin qu’a tía s’enterase y, al sentir Sofía al cura, pensóu que xa nun tían qué fer pra llevalla con ellos. Nun dixo nada Malia y deixóuye ir á sobría col cura, inda que ben sentía que nun se quedase na casa con ella y don Gregorio, conforme tía pensao que fixese, mentras Virginia salía casi bailando del comedor por nun ter que quedarse, inda que fose pra visitar xente que taba mala. Saliron el cura y a súa enfermeira delante dos criaos da casa, peró nun llevaban andao muito condo ye mandóu don Benino parar un pedacín, sin esplicarye porqué nin pra qué tían que parar se inda yes quedaba un bon camín qu’andar. Apareceron camín del aldea os mozos da casa y, al vellos, erguéuse el cura del vallao nel que taba sentao.

―Hala, vamos siguir el camín ―dixo condo Pedro y Sofía chegaron al altura d’ellos. ―Espero que nun volvades de noite, que se non, un sei se crerá el ama que tuvemos de visita hasta tan tarde.

Ben sabía don Benino que nun podía plantarye cara á tía da moza por pouco que ye gustase el que taba fendo con ella, querendo tella todo el día sola na casa, peró tampouco taba disposto a deixarye salirse coa súa y, mentras él tuvese na casa, xa amañaría de buscarye salidas á nena pra que se xuntase coa xente del sou tempo. Xa taban esperándolos nel aldea pra ir a os ramos, así que, na máis chegaron, fóronse camín dos lloureiros que xa tían otiaos, deixando al cura na capiya, ocupao nas súas oracióis.

Gracias ás visitas que fixera con don Benino, xa conocía Virginia á mayoría da xente qu’iba nel peteiro en busca dos ramos y nun tardóu nada en mezclarse nas charlas y nas risas como fían todos, peró inda había algún que nun sabía cómo tratalla, sin esqueicer de quén era sobría. Condo chegaron, xa sin faltar muito pra que se fixese noite, outra vez xunto a capiya unde taba don Benino esperándolos, pasiando por delante da porta, botaron a andar el cura y a moza camín da casa, pra chegar antes qu’os criaos, nun ye dese a Malia por osmar el que fixeran coa disculpa das visitas de caridá.

Pasada Semana Santa, volveron medrar os días pra Virginia, acabao el tempo das salidas diarias con don Benino por a mañá y el pasar as tardes na villa coa disculpa dos cultos; prometéraye el cura qu’iban seguir salindo, peró taba claro que nun yes iba deixar el ama ir todos os días y valíayes máis esperar un pouco, antes d’empezar outra vez as visitas, así que tuvo a moza que volver a os llabores de dentro de casa, inda máis acortaos por as manías da tía. Primeiro, acabáraseye el de baxar todas as mañás axudar a preparar os almorzos, porque nun taba Malia disposta a erguerye el veto d’entrar na cocía, así que tía qu’esperar todas as mañás que subise Sofía avisalla que taba el almorzo preparao; despós del almorzo, iba pra sala coser un pedacín, esperando que chegase Sofía ferye compañía, peró cada día encontraba súa tía novas ocupaciois pra nun deixarye ir pra con ella, y de tarde igual que por a mañá.

Al día siguinte de Pascua fórase el flaire, deixando solos al cura y a don Gregorio cos da casa, y col mal tempo que se revolvera, nun acababan de chegar máis viaxeiros, os avisos que ye trían á tía eran todos pr’avisar que hasta que nun miyorase un pouco el tempo naide iba aparecer por allí. Relataba Malia contra el tempo y pasaba os días Virginia mirando cómo corrían as nubes, esvaciábase el augua ou rellumbraban as centellas, arrancándoye letanías a Antonia, según contaba Sofía condo daba chegao pra con ella; salía don Benino de mañá, condo na máis os criaos taban erguidos, camín da capiya decir misa y volvía aterecido de frío pral hora del almorzo; don Gregorio erguíase da mesa pra ir sentarse nos sillóis da sala y allí falábaye al cura da vida que pasara en América, llía el periódico ou poñíase a predicar das costumbres y el que taba ben nús y outros sin que naide chistase.

Pasóu aquella semana sin que miyorase el tempo nin cambiase nada na casa y xa parecía que nunca iban cambiar as cousas condo el domingo ameicéu un día un pouco máis calente y sin tantas nubes. Col bon tempo parecéu qu’a xente empezaba a esperezarse y xa al salir da misa víose algo máis de animación nel mercao, máis corros de palique y nenos correndo por todos llaos y hasta Malia propuxo quedarse un pouco máis na villa, col aprobación de don Gregorio, ofrecéndose a convidallas a almorzar allí para nun ter qu’ir fello á casa. Acetóu a tía y mandóu recao a os criaos que nun preparasen na casa almorzo máis que pra ellos mentras el home iba buscar úa mesa nel único café qu’había na villa, nunca chen por ser sito pra ricos, qu’os que nun eran d’alta tían abondo coas tabernas y os chigres da plaza del mercao. Volvéu d’allí a un bocadín buscallas don Gregorio al pórtico del iglesia unde taban esperándolo á sombra y cruzaron con él a plaza camín del café, Virginia andando al llao de súa tía, qu’iba coyida muy ufana del brazo del home, os dous con aires de señores.

Mirábalos a nena de medio llao, procurando que nun se desen conta, y casi nun podía aguantar a risa de vellos a ellos tan hinchaos: a tía vistida de negro, como sempre, peró plagada de puntiyas por todos os llaos, y aquel home col bon del traxe claro, el bastón, os guantes y el sombreiro, agora de pajiya, porque xa nun chovía; y así os dous amañaban úa parexa que daba gusto mirar pra ellos tan emperifollaos y rumbeiros como iban, y orgullosos d’ir así. Chegaron al dichoso café, peró nun acabaron con eso os sofocos da nena; na máis entrar, ei empezan ún a ferse el entendido en todo y el outra a poñer reparos y fer millagros por todo, como se na casa nun comese como todos, tanto querían ferse de finos os dous veyos, sabendo de sobra todos os que taban allí quén eran y d’únde saliran, peró tamén por sabello seguíanyes el rumbo, ríndose por baxo.

Nun era él el único indiano qu’había por allí, nin ella a señora que quería aparentar, que todos conocían el historia da madre y a d’ella, peró deixábanlos que cresen qu’eran señores pra os outros y hasta tratábanlos como se lo fosen. En cambio, todos compadecían á nena, que xa se sabía qu’ella nun era como a tía, nin quería sello, peró nun tía outra máis qu’obedecella, y hasta empezaba a correrse pol pueblo qu’a tía quería emparexalla con aquel veyo qu’acababa de chegar d’América, pol que se vía cúa búa faltriqueira, peró sin máis educación qu’a que llevaba condo se foi, como nun fose en zorreiría y roña.

Xa taba respirando Virginia al ver que se taba acabando aquel almorzo, que ye parecía que durara anos, condo se y’ocurrío a don Gregorio perguntar se nun era ese día el primer baile despós de Cuaresma; por nada s’atrapaza a nena col último papao de chocolate que ye quedaba na taza, temendo por adelantao el qu’aquellos dous iban amañar pra de tarde. Y así foi que nun lo pensóu súa tía dúas veces pra responderye qu’iban ir encantadas con él al baile; coa disculpa de qu’a Virginia, como moza qu’era, fíaye ben ir a os bailes pra xuntarse coa xente del sou tempo y, como nun podía ser d’outro xeito, ella tía que sacrificarse por a súa sobría y acompañalla a esas festas; tendo que fello, ¿qué miyor qu’un señor como él las acompañase?; porque xa se sabía que nun taba ben visto que dúas muyeres anduvesen por os bailes solas.

Camín da casa foi a nena discurrindo qué podía fer pra nun ter que pasar outra vez a vergonza da mañá con súa tía y aquel paisano nel baile; mal iban crerye que se puxera mala, nin podía perdirye a don Benino que y’axudase naquello, primeiro porque nun iba chegar hasta tarde al quedarse a xantar col cura na villa y, despós, que nun taba muy segura de que quixese fello, tan empeñao como taba en que nun tuvese todo el día metida na casa y, pra úa vez qu’a súa tía se y’ocurría planiar ir al baile, nun iba ser él quen la botase pr’atrás. Inda nun ben baxaran del carro, xa anuncióu Malia a os criaos el intención d’ir al baile, encomendándoyes a Pedro y a Sofía que tuvesen muito oyo col que fían porqu’iba tar ella allí pra mirar pol bon nome da casa.

Pasóu a tarde máis axina del que Virginia quería y chegóu el hora d’ir pral baile, que foi llargo de máis pral gusto da nena. Na máis chegar á plaza unde, como taba búa noite, fixeron el baile, foron sentarse nas siyas que sacaran pra fora as tabernas; nun é que Virginia parase muito sentada con ellos, peró el que pasóu parecéuye abondo. Condo chegaron, xa taba empezao el baile, peró eso nun yes quitóu a súa tía y al home d’atravesar por unde máis xente había, con paso calmo y el pescozo ben estirao, saludando na máis qu’a os qu’ellos consideraban de alta; despós d’aquel calvario foron sentarse y allí rezóu a moza pra nun ter qu’erguerse hasta que se fosen, pra nun aguantar os comentarios que seguro iba fer súa tía a cualquera que fose buscalla pra bailar, peró sabía ella que ben segura podía tar de qu’eso nun iba ser así condo, na máis sentarse y acabar a peza que taban tocando, empezaron a arrimarse a ellos un peteirín de mozos, eso si: os miyores que podían encontrarse naquella villa, apuróuse a ferye notar súa tía. Pasóu inda outra peza antes qu’el fiyo del boticario s’atrevese a ir sacalla e inda pasóu outra mentras Malia ye llía a cartiya al mozo pra deixarye sacar a súa sobría, tal como fixo con cada ún dos que foron pedirye ún baile y, mentras, Virginia nun sabía únde meterse.

Condo decidiron que xa era hora de volver pra casa, descansóu Virginia, peró inda nun s’acabara aquel día tan penoso y así tuvo qu’ir todo el camín sentindo como os dous veyos criticaban a todos contos taban nel baile, ús por descaraos y outros por paraos, sin deixar a naide sin el repaso; xa y’estrañaba a Virginia qu’en todo el paseo nun dixesen nada d’ella, peró condo xa ye chegaba a vez, al tempo qu’ellos a casa, decidío a tía que xa falarían con ella al día siguinte. Inda nun adormecera a moza condo sentío chegar a os criaos, procurando nun fer muito ruido; con pouco sono y abondas ganas de sintir algo divirtido, erguéuse Virginia da cama y arrimóuse al escaleira pra chistarye a Sofía, antes que se metese nel cuarto con Antonia. Subío a criada cos zancos na mao pra nun fer ruido nos escalóis y metéuse con ella nel cuarto; contóuye Sofía os últimos contos que corrían entre a xente nova que Virginia xa conocía y ún d’ellos era que súa tía ou quería casar ou quería casalla a ella col tal don Gregorio. Nun necesitaba a criadía perguntarye al amiga cómo ye fora nel baile porque ben viran todos el que pasara y tampouco s’atrevéu a repetirye el que se comentara del trío, peró si a recordaye el outro baile, nel que nun tuvera qu’aguantar a súa tía nin al agoirón de don Gregorio.