sábado, 22 de octubre de 2022

A llareira del Acebro 1

A LLAREIRA DEL ACEBRO

Despescóu a roballiza y botóula nel cesto coas outras dúas y a pescurria que fora coyendo todo el día. Mentras recoyía os tarecos botóu outra oyada al mar inda claro na tardía y sin rastro de velas verdes qu'anunciasen el axuda qu'esperaban, sabendo que nun pasara tempo abondo pra que chegase.

Condo taba chegando á casa, foiye al encontro a vecía coyer el pescao pra ir vendello:

¿Nun coyiche ningún aguya?

Picóu na máis algún chínfano y volvínlos al mar —respondéu, mentras sacaba del cesto os arizos que nun usara para macizar y un puñadín d'esquila que fora escoyendo del enguade —. Vou llevar esto ás llarias. Xa feiremos contas mañá.

Según pasaba delate das casas, asomábase algún cara xa na porta, xa núa ventá, que volvía recoyerse al verye sacudir a cabeza cun xesto qu'era al tempo saludo y aviso de que nun había novas del mar. Chegóu á casa das llarias y entróu sin chamar, como todos os del Acebro, hasta encontrar á llaria veya escazolando na cocía.

Búas —saludóu desd'a porta por se nun lo sentira entrar.

Hola, ho. ¿Qué tal a pesca hoi? —perguntóu sin volverse Antía, conocéndolo polla fala.

Nun houbo queixa. Y tampouco visita. Traigovos os arizos que me sobraron y úa pouca d'esquila.

Pos muitas gracias. Ben sei qu'a Clarén van prestarye muito. Poñereilas a cocer pra que ten pra cía.

Romperan a ferver os arizos condo sentiron chegar á llaria nova:

¡Antía! Apúrreme augua calente que vou llavarme aquí fora.

Condo a llaria chegóu col augua al bodego que tían na corrada, al pe del pozo, xa Clarén puxera á mollo el mandilón nel llavadeiro y tía sacao un caldeirao d'augua para mezclar coa que ye llevaba pra llavarse ben antias d'entrar na casa. Volvéuse para dentro Antía sin perguntarye nada; xa falaría ella condo quixase para sacar da cabeza el que la taba agoirando.

Inda pasóu fora un bon pedazo a llaria nova, restregando el mandil y tamén el sou peleyo, y condo chegóu otra vez á porta, xa coas lluces últimas del día, recibíula el aroma das llambuadas del mar al punto xa pra ciar:

Ósmase nel aire al pescador —saludóu.

El que tu osmas son as esquilas y el revolto d'arizos que che preparóu Antía —ríu Fasio, erguéndose saludalla.

Tamén, nun che vou dicir que non. Peró el aire del mar traislo tu de capote.

Traigo, si. Teño metido el salitre hasta el ánima, peró nun traigo nada máis. ¿Hai novas por terra?

Alzóu as maos Clarén:

Oinse campás, peró inda nada en firme. Inda é cedo.

Eso mismo ye digo eu: tá deixando os oyos nel mar condo inda nun pode haber nada —replicóu a veya.

Así, condo poda habello, nun van mirar qué podo andar taliando eu. Y buscar pescao, tendréi qu'ir al mar.

Riron os tres un bocadín antias qu'Antía perguntase á llaria nova:

¿Poñemos a cía ou ques falar primeiro?

Coye un vaso y senta un pouco, que nun creo que me pase nada hasta que nun bote fora el que vin hoi. —Fíxoye sito nel escano Fasio, mentras Clarén sentaba nun tayolo frente a ellos—: Podedes crerme que nunca vin tanta cotra xunta nel pico d'úa muyer. Nun debéu tocar el augua desque soubo ou pensóu que taba esperando. Xa nin falo de xabón... —Deu un papao al vaso que tía na mao—: ¡Y qué paraxismadas condo pedín augua y trapos antias de poñerme a atendella, qu'inda nun taba mui apurada! Acabéi botando fora a todas as muyeres que tía alredor: atándoye cintas, tapando nella como se ye fosen a llevar daqué, pasándoye erbas, pedras y todo conto se yes ocurría polla barriga pra que fose neno, pra que salise ben y qué sei eu pra conto máis nin qué cousas máis querían ferye. Eso si: axudar a colocalla ben y cómoda pral trabayo que tía que fer... ¡Si, nía, iban agora! —Deu outro papao—: Así que boteilas fora a todas menos a úa mocía que, pol que souben despós, é el ermá máis nova del home y con máis cabeza que todas as outras muyeres xuntas. Axudóume a mar de ben y deixéila al cargo de ter a madre y fiyo llimpos como é debido y sin tanta inxoria como querían poñeryes as outras —como vise qu'a llaria veya torcía el focico, esplicóu—: Deixéiye á nena que yes puxese a cada ún un cordelín al pescozo col saqueto de contas pedras, conchas, erbas y llazos quixesen meterye.

Miyor. Ben sabes que son mui sous con esas cousas y se ye pasa algo al neno ou a madre, iban botarche as culpas a ti por nun deixar poñeryas. Y lo de llavarse, hailos que nun son mui amigos del augua, peró nun sería pra tanto. ¿Era primeiriza? —quixo saber Fasio.

Si, peró non mui nova pral qu'avezan ser. Debéu perder algún neno antias y botaríanye a culpa a llavarse muito, xa sabedes cómo pensan... —Apuróu el que ye quedaba nel vaso—: ¿Ciámos? Agora teño fame y hoy hai cousa que me presta.

Pos, hala, baxa a mesa y ponos platos que xa ta pra comer.

Íbase Fasio y salían á corrada as dúas muyeres despediyo condo viron úa sombra moura arrimada á parede que, al vellos asomar, reculóu querendo esconderse. Despedíuse axina el pescador pra nun espantar máis á sombra y botóu a andar deixándoye campo aberto al visitante acobardao pra que s'arrimase á porta unde as llarias quedaran esperando que s'atrevese a chegar.

Vendo que xa Fasio nun se vía, peró a sombra nun se movía del sito, Antía anuncióu en alto:

Vou pra dentro que tou sentindo el relente meterseme nos osos.

Vei, nía, vei. Xa quedo eu zarrando —respondéu a llaria nova, peró sin moverse d'unde taba.

Como tampouco entoncias asomóu naide, empezóu a tirar polla cancella pr'arrimalla, que naide encontraba nunca as portas d'aquella casa pechadas.

¡Espera, nun cerres inda! —chegóuye úa voz queda, que nun soubo dicir de quén podía ser, peró ben segura de que de naide del llar, qu'ellos nun s'escondías pra visitallas por secreto que fose el motivo que los llevase vellas.

Deixóu a cancella chegada a medias y metéuse pra detrás da parede, unde naide podese vellos desde el camín nin desde as casas d'alredor. Al punto entróu a sombra y arrimóuse a ella conto puido:

Veño pedir axuda, señora llaria —bisbisóu coa cabeza baxa.

Chámome Clarén, que seguro que ben lo sabes —respondéu a moza, querendo saber quén podía ser aquella muyer tan empanicada que nun se vía se era nova ou vella.

Sei. El que nun sei é cómo teño que tratalla para que m'atenda —porfióu con algo de medo na voz.

Como me tratas sempre, que nosoutros nun usamos as comenencias vosas nel trato entre ermaos del mismo llar.

Eu nun soi del voso llar —respingóu como se la pinchasen.

Nél vos acoyimos, mal que vos pese. Y se tan mal che parece ser como eu, nun sei qué veis buscar aquí —respondéu Clarén, osmando xa quén podía ser a muyer.

Nun t'enfades. Perdón se ofendín. ¿Qués axudarme?

Suspiróu a llaria:

Nun é se quero, será se podo. ¿Qué teis?

Baxóu outra vez a cabeza a sombra y botóuse a falar tan baxín que costábaye un mundo á moza sentilla:

Nun quero ter máis fillos: teño ún y xa cumplín. Se me nace outra nena, mátame el home.

Xa tuvo segura Clarén de quén era a muyer y porqué vía con tanto cuidao pra que naide la vise.

Vei ser miyor entrar, qu'as paredes tamén poden criar oreyas.

Tampouco Antía s'estrañóu miga da visita:

Pasa y senta. Taba preparando el fervido que tomamos antias d'ir durmir, ¿qués un pouco?

Pos si. Que búa falta me fai durmir úa noite siguida.

Esto tampouco fai millagros, peró algo axuda y e bon de tomar.

Sirvíu un vaso pra cada úa y sentáronse con ellos alredor del llar. Despós de probar aquel augua, suspiróu a visitante antias de romper a falar:

Veño pra que me deis algo pra nun volver preñar. Despós de tres nenas, al fin chegóu el neno y nun quero máis. Ou, por miyor dicir, nun quero máis nenas y se preño outra vez y ven outra, el meu home escadrílame.

Fixeron por nun mirarse as llarias, sabendo el qu'as dúas pensaban d'aquella zuna dos osos de nun querer fiyas, pra ter despós qu'andar buscando muyeres en toda a contornada. Como ningúa dicía nada, perguntóu el outra:

¿Hai algo qué fer ou tomar pra nun volver quedar?

Que sirva seguro, xa lo sabes: nun xuntarte con home.

Se por min fose... —suspiróu a muyer.

Hai xeitos y axudas que poden valir se teis cuidao y es costante.

Mentras Clarén preparaba un saqueto coas erbas qu'iban recomendarye que tomase, Antía perguntóu:

¿Tou home é máis veyo que tu?

Us contos anos llévame, si, pero inda ten bríos.

Eso tamén ten amaño —respondéu a llaria nova, volvendo prá despensa.

Peró nun sei se serén quén a ferye tomar nada. Y como vexa el que ye pasa, mátame.

El que che vamos dar podes mezclaryo en cualquer comida, peró tu vas ter que cuidarte igual, qu'os efetos nin son rápidos nin d'un día pra outro. Trátase de quitarye as ganas non a capacidá, al revés qu'a ti.

A min as ganas nun fai falta querer quitarmas —volvéu suspirar a muyer.

Pos eso tamén ten amaño pra que nun desconfie. —Volvéu irse a llaria nova.

Deuye dous saquetos de distinto color y esplicáronye con calma cómo, cónto y cóndo tía que tomar ella d'ún y darye al home del outro, amáis d'algún outro conseyo pra miyor cuidarse d'outra preñez. Foise con todo ben contenta, cos mismos cuidaos pra salir que tuvera pra entrar, deixando ás llarias comentando el caso, que nun era el primeiro que yes chegaba:

Nese andar nun han chegar mui llonxe.

Chegan, nía. Xa ves: a botarnos das nosas casas ben que chegan.

Porque yes deixamos —replicóu a llaria nova.

Ou deixaryes ou armar guerra. Agora nun vale queixar pollas decisióis que tomamos condo chegaron pedindo sito pra quedar. —Agachóuse xuntar as brasas y poñeryes nel pico un estella gorda qu'aguantase el fougo toda a noite. Despós de mirar un bocadín el baile das llapas empezando a llamber a madera, erguéuse botando as maos a os cadriles y quedóuse dereta vendo subir el fumo—: Aprendemos por mal camín que se na máis ús respetan, os outros medran a costa d'ellos. Y vamos deitarnos que nada amañamos con falar del que xa pasóu.