Augua mansa 5.

―OS SEÑORES Torre: don Xuan, don Felipe y don Xulián, Mía sobría Virginia.

Feitas as presentacióis, foi Malia cos recién chegaos mostraryes os cuartos, mentras don Másimo y don Bonifacio quedaban coas dúas mozas na sala, esperándolos. Interesóuse a criada se nun se confundira el ama de Torre, porqu’aquellos que chegaran nun parecían un padre y os fiyos, y así s’enteraron de qu’aquellos eran os fiyos del que conocía a señora: un médico, un abogao y un inxenieiro qu’iban camín da capital, peró que pararan allí porqu’el segundo tía cousas qu’atender na villa y, de paso, trían saludos de sou padre pral ama. Volvéu al momento Malia, mandando a Sofía dispoñer ús sillóis allí mismo y a Antonia, parada na porta esperando ver qué mandaba el ama, preparar chocolate.

En tanto nun chegaban os tres ermaos, entretuvéronse Malia y os dous señores en dar sentencias al ramo qu’escoyera a moza pra bordar y que case ye quitóu das maos súa tía pra enseñallo condo xa s’iba poñer a copiallo nel pano, alabando el gusto da moza y el guapo qu’iba quedarye, inda antias de ver cómo bordaba, y repetindo outra vez a búa idea de súa tía al poñella a fer cousas máis al son de quen era, quitándoye de mezclarse tanto cos criaos. Devolvéronye al fin el dibuxo y acomodáronse por a sala, sin deixar de falar d’ella con súa tía, como se nun tuvese allí, mentras Virginia procuraba fer como se nun los sentise, xa que nun podía erguerse y marchar d’allí, que ben sabía el que y’esperaba con que na máis lo intentase. Condo sentío zarrarse portas nel pasillo y un falar baxín que s’iba chegando á sala, quixo parecer tranquila, esperando que, condo entrasen os desconocidos, súa tía y os outros días callasen de falar d’ella.

Fíxose el silencio a un llao y outro da porta, petaron os de fora y mandóu pasar Malia. Saludaron outra vez os ermaos y sentáronse col grupo que xa formaban el ama y os outros dous que taban parando allí, que s’interesaron pol viaxe que tuveran y as cousas que se perguntan nesos casos. Desde el sou sito xunto á ventá, dedicóuse Virginia a reparar nos que chegaran, aproveitando que, tal como taban sentaos, naide podía ver pra únde taba mirando ella máis qu’un dos ermaos, qu’abondo tía con atender a súa tía, fendo gala de conocer ben al sou padre. Sin os gabáis de viaxe nin os sombreiros, os tres ermaos, inda parecéndose abondo, mostraban ben ás claras a diferencia d’anos que se llevaban, máis col novo que’entre os outros dous.

Acabadas as novas del viaxe, puxéronse a falar d’úa cousa y outra, de xeito que, dos tres ermaos, ún quedóu escuitando, mentras cada ún dos outros falaba con don Bonifacio, ún, y el outro con Malia y don Másimo; aproveitando a situación, el que quedaba sin que naide se dirixese a él erguéuse y foi pra xunto a Virginia, quedándose mirando el que taba fendo. Condo xa taba empezando a molestalla tello allí pegao, sentío que ye preguntaba:

―¿Pra qué é eso?

―Pra un pano pra cabeza.

―Sobran flores. ―Aquel comentario fíxoye volverse pra él, a punto de dicirye que nun era cousa súa.

―¿Usté cré? ―perguntóu al fin, frenando a llingua.

―Se las pon todas, en vez d’un pano, vei parecer que lleva un floreiro na cabeza. ―Tía razón, peró, como xa nun iba fellas todas, nun y’asentóu ben que chegase aquél dándoye sentencias. ―Peró supoño que xa se dera conta...

Antes que Virginia podese responder, entróu Sofía trendo el chocolate y mandóu Malia arrimarse á mesa para tomallo máis cómodos.

―Eu nun quero, que xa tomei antes ―avisóu Virginia condo vío que taban esperando por ella pra sentarse.

―Señora: ten que ferye comer máis á súa sobría que tá demasiao flaca y eso nun é bon núa moza nova como ella ―apuntóu enseguida don Bonifacio, sempre preocupao pol que comía ou deixaba de comer a xente.

―Tampouco debería obligalla, se tá ben así ―tercióu el médico recén chegao y con eso, empezaron a falar dos médicos, qu’ús dicían úa cousa y outros outra, y nin ellos se poñían d’acordo, contando os dous espertos en balniarios as experiencias que conocían dos sous viaxes, mentras os ermaos cruzaban miradas y sonrisas, escuitando a sabiduría que xuntaran en romedios y melecías aquellos homes, sólo con visitar úas y outras casas de baños y falar cos que se xuntaban nellas.

Nun se y’escapaban as sonrisas a Virginia, pensando pra ella que, inda que tuveran razois pra rirse dos veyos, nun taba ben fello delante d’ellos como lo fían, daba igual que nin ellos, nin súa tía las tomasen a mal, se é que las vían. Mentras a nena reparaba nesas cousas, Sofía, al sou llao outra vez, tampouco quitaba a vista dos que chegaran, peró por razois ben distintas das de Virginia. Acostumbrada a nun ver máis que veyos y nenos naquella casa, que de sopetón chegasen tres homes, que ben podían terse inda por mozos, era un allegría pra cualquer mocía con oyos na cara, inda que ye quedasen tan pr’arriba como ye quedaban aquellos a ella; tres mozos rubios y d’oyos claros que parecían vir d’outra terra naquella de xente pequena y moura chamaban el atención de cualquera, que hasta Antonia foi el primeiro que dixo, na máis quedar solas na cocía sin naide máis que la sentise, féndoye acordarse dalgúa aventura de condo era nova y de bon mirar nos bailes da villa, condo inda había xente d’alta vivindo nella, y de que se ella nun fose como era, ben seguro que nun iba tar sirvindo a naide...Tampouco Sofía era d’esas, peró nun fía nada ruín con mirar el único guapo qu’había nesa contornada.

Percatóuse Virginia del interés con que miraba Sofía pra ellos y, tendo medo que tamén la vise Malia, estiróu el pe por baxo da mesía na que taba dibuxando y déuye coa punta del zanco nel d’ella; deu un respingo a nena que ye fixo rir, sin querer, al outra y, a risa, mirar pra ellas al máis novo dos ermaos. Volveron as nenas mirar cada úa pral sou antes qu’el ama, seguindo a mirada del home, dese nellas, xa con cara de poucos amigos; como nun vío nada qué reprender nas nenas, atentas na máis qu’as súas llabores, miróu outra vez pra os homes, comprobando qu’el mozo tampouco miraba xa pra ellas. Inda tuveron un bon pedazo de cháchara na sala antes qu’el ama s’erguese del sillón nel que taba acomodada, disculpándose cos hospedaos por asuntos que tía que atender, deixándolos allí con súa sobría y a criada pral que puidesen necesitar; inda qu’era verdá que nun ye chocaba demasiao que se quedasen entre tanto home dúas mocías, non por ser ellos tantos, senon por tar entre ellos tres novos y solteiros, que don Másimo y don Bonifacio ningún pelligro tían pra ellas; peró foise pensando qu’eso era na máis un día, porqu’al seguinte xa contaba que chegasen os dous curas y ben sabía qu’al flaire gustábaye muito tar naquellas sala; así que nun iban quedar máis nese caso. Consideraba ella que nun podía perder máis el tempo allí sentada, mao sobre mao, mentras tía sin acabar de botar as contas del anada que ye debían os que llevaban a renta as poucas terras qu’inda tía y taba chegando xa a Cuaresma, qu’era condo yas pagaban.

Foise Malia y quedóu a sala en silencio, como se fose ella a que provocaba as conversacióis, col vento machacando fora y el son qu’amañaban as aguyas de calcetar de Sofía. Casi al mismo tempo, sacaron don Bonifacio y ún dos ermaos el periódico que trían nun bolso das chaquetas, mentras os outros quedaban mirando ún pra cada llao, pra nun ter que mirarse nin buscar dalgún tema pra falar, y, al fin, foron os que llían os qu’empezaron a falar outra vez, comentando as novas según ún y outro periódico; seguiron despós os outros tamén falando, mentras as dúas mozas siguían a lo sou, primeiro calladas peró, condo xa todos taban falando, empezaron tamén ellas a contarse as súas cousas a medias palabras y outras con intención, como fain as nenas condo hay por cerca quen poda oíllas y máis condo taban presentes os asuntos de que falan, como era el caso al referirse Virginia al interés que Sofía taba poñendo al que calcetaba condo ye dera ella col pe.

Avanzaba a tarde y xa llougo oscurecía, así qu’erguéuse Sofía prender os candiles qu’había na sala pra que puidesen os homes siguir llendo y puxéronse llougo as dúas a recoyer os sous tarecos pra irse d’allí, condo aparecéu Malia na porta pra comprobar que taba todo como debía y chamar ás nenas, que xa iban salir da sala. Despedíronse dos qu’inda iban quedar un pedacín máis y zarraron a porta pra ir cada úa atender el que ye tocaba: Sofía axudar embaxo y Malia y súa sobría prepararse pra baxar ciar.

Volveron sentarse os homes pra esperar el aviso da cía, peró esta vez nun duróu miga el silencio. Na máis zarrarse a porta detrás del última, taba preguntando don Bonifacio qué yes parecía a sobría del ama a os mozos; xa muito lo tían falao entre ellos que búa falta ye fía a aquella mocía dalgúa compañía del sou ser en anos y condición pra que nun la volvese a señora al sou son xa tan novía, inda que, según don Másimo, ben seguro taba de qu’algún acomodo ye tía buscao a tía, tanto insistir en que fose pra con ella y nun deixalla unde vivira toda a vida con sou ermao, que medio, qu’entero, ermao era. Que pena daba, pensaban os dous paisanos, úa mocía como era debido como parecía, y seguro qu’era, enzarrada naquella casa unde la iban gobernar, como xa lo fixeran al llevalla pr’allí. Conocíanse de veyo os cinco da sala y tamén al ama, por eso falaban tan en confianza d’aquellos asuntos que, ben mirao, nun eran os sous, nin yes tocaban por nayundes.

Chamaron á porta y callaron os de dentro condo Sofía avisóu que podían baxar ciar condo quixesen.

Xa condo baxaba el escaleira parecéraye oír a daquén cantando, peró tuvo que chegar á porta da cocía pra convencerse de qu’algo raro pasaba naquella casa tan cedo condo taba Sofía cantando y Antonia nun la mandaba callar, senon que tamén y’axudaba en voz baxa. Púxose Virginia a fer el de todas as mañás, esperando que daquén y’esplicase qué pasaba pra qu’houbese tan bon humor a aquellas horas na cocía, peró nin úa criada nin el outra poñían facha de fello; tuvo qu’esperar un bon pedazo, entre a canción y os trabayos del almorzo, hasta enterarse. Inda taban cantando condo sentío a nena abrirse a porta de fora sin parecerye os pasos de ningún dos criaos, quedóuse mirando pral pasillo pra ver quén entrara; déronse conta as outras dúas muyeres del atención de Virginia y, sin deixar de cantar, ríose el outra moza pra ella. Al momento, apareceron nel vano da porta as cabezas dos tres ermaos, tan asombraos de vella a ella, allí sentada partindo pan, como Virginia al vellos a ellos vindo xa de fora; despós de saludar, entraron preguntando se nun podían axudar tamén ellos.

―Si, ho, era el que faltaba. Por se nun é abondo a nena, agora tamén ustedes... ―empezóu a relatar Antonia: ―Fora todos, que búa se vei poñer a señora como los vexa aquí. ¡Tú tamén, Virginia! ¡Qué como s’entere d’esto, nun vei haber pouco qu’oír...!

Xa salían os mozos condo se percataron de qu’a nena nun s’erguera d’unde taba, miranda pra criada sin saber qué fer, ¿Qu’iba decir súa tía se la vía sola con ellos? Eso, según taban as búas ideas del ama, nun podía ser.

―Sofía: vei llevando xa cousas pral comedor. ―Solucionóu a situación a criada.

Pasaron as dúas mozas pral comedor detrás dos tres ermaos y puxéronse a preparar a mesa; condo chegóu Malia, quedóuse parada na porta mirando pral grupo antes de dicidir se taba ben ou mal. Adelantóuse al fin pra os mozos, asombrándose de vellos erguidos tan cedo pra, de seguido, chufar a súa sobría por preparallo todo pra que puidesen almorzar, aprobando así el encontro; respiraron as dúas mozas, inda que sin muita confianza d’haber llibrao de todo da bronca, qu’eso iba verse condo xa nun tuvesen delante os de fora. Baxaron pouco despós os veyos y almorzaron como todos os días.

Aproveitaron qu’inda nun se revolvera el airón del víspora pra propoñer os dous paisanos máis veyos ir dar un paseo hasta el aldea, para mandar a mañá y tomar el fresco antes que volvese el vento y nun se puidese andar por fora. Xa taba disculpándose Malia, el que significaba que tampouco Virginia iba ir, condo se y’ocurrío a don Bonifacio que ben podían ellos, él y el sou compañeiro, responder por a nena pra que ye dese un pouco el aire, que sempre era criador de salú na xente nova, y xa perguntaba se nun los tía por xente de confianza; así, a tía tuvo que deixarye ir pra nun feryes un feo a os inquilinos.

Era un paseo ir hasta el aldea y, al paso dos que deran el idea, fíxose el camín ún xeito de falar d’úa cousa y d’outra; iba Virginia coyida de ganchete del brazo de don Másimo, ou éste apoyándose nel brazo da moza y nun bastón, pos aquellos días de vento y barruzo afetábanlo muito ás pernas e inda andaba máis aspacio del qu’acostumbraba, y escoltada pol outro llao por don Bonifacio, máis vite y agayoso sempre. A pesar de ser inda febreiro, xa salían nos sitos abrigaos as primeiras flores y enseguida, amañóu un ramín el paisano pra daryo á mocía qu’iba fendo de muleta al sou amigo. Condo chegaron al aldea, foron hasta a capiya pra que se sentase nel poyo don Másimo a descansar un pedacín, peró como xa empezaba a revolverse aire, axina coyeron el camín de volta, nun fose aventallos demasiao, que, como vise coa forza del víspora, iba férseyes ben cansao ir peliando col vento pr’avanzar. Xa taban chegando al camín d’entrada pra casa condo los pasóu un carro, tamén camín da casa.

Nel carro chegaban os dous curas y axina viron aparecer na porta a Malia pra recibillos como era debido. Nun fía falta reparar nel color da roupa pra distinguir ben al cura del flaire: era éste un paisano grande y ancho, al qu’el hábito marrón daba trazas de tonel, mentras el curín, visto xunto al flaire, parecía el mango da garfella, llargo y flaco como un gamayo. Inda taban saludándose a muyer y el flaire condo xa el cura vía escontra el grupo de pasiantes, erguendo a mao y ríndose con toda a boca; paróuse el cura coas maos na centura, esperando qu’acabaran de chegar xunto a él pr’abrazar ún por ún a os tres ermaos, conocidos de veyo por él, xa que vía da capital unde estudiaran os tres, coa casualidá de qu’el tío col que pararan mentras tuveran allí fora el sou tutor nel seminario. Entre os saludos d’ús y d’outros, chegaron xunto á casa y presentaron a os que nun se conocían, antes de pasar todos al comedor pra tomar as doce mentras fora arreciaba outra vez el vento. Poucas novas había na zona pra contarye al flaire: dalgún matrimonio, enterro y bautizo cos qu’el ano antes nun se contaba, y pouco máis; tampouco el flaire tía máis noticias qu’a de trer con él al cura qu’iba encargarse da parroquia condo el veyo acabase de retirarse, que pouco ye faltaba xa.

Nun esperóu qu’acabasen a charla Virginia pra subir á sala coser un pedacín, contando tar sola, peró nun tardaron muito en chegar todos, con súa tía abrindo el camín.

―Xa que tás aquí, aténdelos tú se yes falta daqué, qu’eu teño cousas qué fer. Bús días teñan.

Con aquello, deixóula sola con toda aquella xente. Parecía que, con que tuveran os dous veyos y os curas, xa nun importaba que foran todos homes pra deixalla allí; menos mal que nun tardóu demasiao en chegar Sofía pra con ella, na máis acabar de recoyer os cacharros que s’ensuciaran, xa qu’os outros llabores fixéralos mentras ellos foran dar el paseo. Na máis salir Malia da sala, puxéranse todos a falar ús con outros, xuntándose a charlar conforme el ser de cada ún. Interesóuse el padre Ceferino na llabor que Virginia taba empezando, mentras os dous paisanos iban enterándolo del historia da nena, como xa fixeran a tarde antias cos tres mozos, esta vez sin importaryes qu’ella tuvese delante, y el curín y os máis novos falaban nel outra punta da sala.

Acabóu por ir sentarse cos veyos el flaire, deixando que tamén as nenas puidesen falar. Y nun tardóu muito en pinchar Virginia á criada, preguntándoye se xa ye pasaran as ganas de cantar ou era que coyera medo a tanto cura xunto; como se fosen capaces d’oíllas desd'unde taban, foron arrimándose a ellas os catro máis novos coa disculpa de ver se desde aquellas ventás s’outiaba a casa da fonte y, de paso, se empezara a bordar el pano, recomendándoye a don Benino que la encargase de bordar os panos del iglesia.

―Miyor un manto pra Virxen pra condo la case delante d’ella ―ríose pra ella el cura.

―Eso é úa promesa pra casarse col qu’ella quera ―tercióu el flaire, qu’alcanzara a oír el que dixera don Benino y como inda parecía qu’iban opinar máis nel asunto, apuróuse a cortar el tema:

―Pra que me case ben condo me chegue el tempo; eso é el único qu’importa, se é eso el que mía tía quer que faiga...

―Daqué tendrás que dicir tú tamén neso ―apuntóu el cura, parecéndoye que nun era aquella a contestación que tía que dar úa mocía, por muy obediente que fose.

Volveron cada ún al sou sito y condo, como el víspora, chegóu Malia chamar ás dúas nenas pra prepararse pra xantar, aproveitaron outra vez os dous veyos pra fer sintir a súa opinión sobre a nena y a tía, confiando a os homes de iglesia a preocupación que tían por ver a aquella mocía tan sola con súa tía, que casos como aquel conocían algús y ningún parara en ben condo nun se deixaba ser á xente conforme a os sous anos. El padre Ceferino, que conocía al ama desde fía muitos anos, nel tempo qu’inda vivía a madre, nun yes negaba el xeito que tía el que dicían, peró tía que defender el bon sentido que mostraba a señora Malia y nun había porqué pasar el carro delante dos bois, que ben se vería se tían ou non razón condo chegase el tempo, como ben dixera a nena. Nun era del misma opinión don Benino, peró nun ye llevóu a contra al flaire, decíndose que xa chegaría el momento de fer el qu’houbese que fer.

Sin que deixase de soplar el vento, inda parecendo que amansaba algo, anunciaron al día seguinte os señores Gómez y Molina que deixaban a casa, qu’abonda xente había nellas; inda antes d’irse, trouxéronye a Virginia, a quen ye coyeran apego como se fose neta súa, outro atao de llibros pra que s'entretuvese noutras cousas, ademáis de coser, col aprobación del flaire que fora con ellos escoyellos para qu’a tía nun tuvese qué dicir. Saliron col ameicida da casa sin ver á nena, que miraba cómo s’iban desde úa das ventás da sala; tamén ella yes coyera aprecio a aquellos dous veyíos que tanto s’esmolían por ella desde el mesmo día que chegara a aquella casa.

Envolta na toquiya máis grande que tía, coa frente apoyada nos cristales da ventá, xa tomaos col sou alento, y os oyos inda vendo perderse camín alante el coche nel qu’iban os dous amigos, sentíose outra vez sola, como condo chegara a aquella casa; y así la encontróu don Benino condo subío de despedillos, de volta xa de dicir misa na capiya del aldea.

―Vas ter qu’acostumbrarte a tar vendo chegar e irse á xente. Así é a vida núa casa de parada como ésta... ―intentóu consolalla, véndola tan atristada, inda que nun chorase.

Volvéuse pral cura pra darye as gracias pol intención que poñía y salío despós, deixándolo allí. Nel tempo que llevaba na casa aquella, foi a primeira vez que nun baxóu axudar a preparar el almorzo, e inda tuveron qu’ir avisalla pra que baxase almorzar. Condo Sofía foi buscalla al cuarto, encontróula doblando un papel con todo el cuidao y, antes de baxar, perguntóuye se daquén da casa iba ir á villa esa mañá; supoñendo a criada pra qué quiría sabello, pedíoye que ye dese a ella a carta pra qu’el ama nun osmase nada, se la vía dándolla a Pedro pra que la llevase á valixa, sabendo que nun y’iba gustar miga qu’escribise a sou ermao.

Era xa cerca da media mañá condo Sofía subío pra con ella prá sala, despós de sintir desde allí al criao novo preparando á burra pra ir fer os recaos y, de paso, llevar a súa carta sin que naide máis s’enterase y mirar, por encargo da criada, se había dalgúa prá nena.

Condo parecía qu’al fin paraba el vento e iba poder salirse, empezaron a xuntarse nubes mouras qu’a media tarde xa taban soltando pingaraxas y, un pedacín despós, esvaciábase el augua. El aguya de Virginia taba máis tempo parada sin chegar a tocar a tela que cosendo, mentras as gotas d’augua dibuxaban rosarios de perlías nos cristales; íbanseye os oyos pra fora cada vez que chegaba úa bardascada á ventá, qu’era a cada momento, y, entonces, as gotías xuntábanse nún regueiro que corría hasta el marco y a nena miraba aquello, pensando qu’eran as llágrimas que nunca ye salían. Al sou llao, Sofía seguía calcetando sin parar, fendo chocar as aguyas y sin esmolerse por nada máis que nun fose contar ben y el que tuvese pensando pra ella; de pedazo en pedazo, dalgún dos que se sentaban cerca dos candiles xa prendidos pasaba foya, fose del periódico, d’un llibro ou dos breviarios dos curas, fendo un ruido como de foya de meiz seca, y erguía a vista pra pousalla nas figuras que se recortaban contra a claridá de fora, sin que nin ús nin outras falasen palabra.

Tamén de condo en vez, erguía Sofía a vista da calceta y pasiábala por a sala pra, como dicía ella condo falaba con Antonia, refrescalla un pouco con aquellas cousas que poucas veces se vían por allí, sin entender qu’a sobría del ama nun reparase nellos máis que reparaba nos veyos ou nos curas, téndolos tan a mao y sendo, ademáis, os únicos pra os qu’ella podía mirar como iguales, xa qu’a tía nun dicía nin negaba nada, en toda a contornada. Peró Virginia miraba pra fora sin atender a nada, ni sequera á costura que tía entre as maos.

Carraspióu el padre Ceferino y revolvéuse nel asiento don Benino, cansao xa de tar llendo toda a tarde, sin que naide falase, y como se aquello fose a señal pra poder fello, miráronse os homes un momento antes d’empezar coa disculpa máis normal pra poñerse a falar: el tempo. Queixóuse el flaire por ter que tar allí enzarraos pol augua, el qu’el sentía porqu’era home de bon comer, peró tamén de bon andar al que ye gustaba tomar el fresco y non tar emparedao dentro das casas, qu’inda qu’era monxe, pouco paraba nel convento y menos entre as paredes; recordóuye el cura que nun debían queixarse, que ben búa era el augua pra terra y se Dios la mandaba, taba ben que chovese. Aproveitóu ún dos ermaos pra erguerse estirar as pernas por a sala, arrimándose ás mozas, calcetando Sofía como se nello ye fose a vida, ensimismada Virginia nel augua que corría por os cristales, sin reparar en quén taba xunto a ella.

―¿Gústaye ver chover? ―díxoye baxín el mozo, féndoye dar un respingo á nena. ―Eu penso qu’é triste, inda que guapo, ver correr as gotías...

―É augua, ¿é triste el augua? ―perguntóu como pra si Virginia.

―Son llágrimas del cielo, peró fain medrar ás plantas y eso nun é triste. Plantas como as flores que tá bordando ei... ―Reparóu Xulián nel pano estirao nel bastidor, con úa búa porción de flores xa acabadas, que nun eran tantas como as que vían nel modelo del que sacara el ramo.

―Como borde tan rápido el manto de Virxen, llougo vei haber boda... ―Chegóu por detrás don Benino; nun contestóu nada a moza y volvéuse el cura pral outra: ―¿Y tú? ¿Acabas llougo a toquiya? Xa sabes que teis que ferme ús calcetos, que como siga este tempo vou quedar sin ús enxuitos que poñer...

Nun callóu Sofía como fixera Virginia y perguntóuye al cura por contas buldas iba valirye el ferye os calcetos que ye pidía e inda s’entretuveron un pedacín col axuste que simularon entre el cura y a moza, peró nin por esas conseguiron sacar al outra nena del mirar pra fora. Volvéu sentarse el mozo sin quitar a vista da cabeza da nena volta pra os cristales, determinando perguntarye al cura condo tuvese oportunidá se sabía qué ye pasaba. Ben sabían todos allí qu’aquella casa nun era el sito máis allegre del mundo pra úa mocía como ella, sobría del ama, tan seria y con tantos aires de señora, peró tampouco y’asentaba tanta tristura nella; era verdá qu’inda llevaba pouco tempo naquella casa, peró xa ye parecía que tía qu’ir féndose a tar allí y ás manías de súa tía, que, al fin, nun ye viran desobedecer, cousa que tampouco era el máis normal núa nena con algo d’espíritu. Falándolo entre os ermaos, parecérayes primeiro qu’era algo simple, sempre callada y tan obediente, peró pouco yes fixera falta pra darse conta de qu’el que ye pasaba era que nun taba a gusto naquella casa, tan pendiente del que súa tía ye parecía ben ou mal nella; y al final taban véndola qu’era como un paxarín enzarrao na xaula, que nun fai por escapar peró vei adolecendo allí preso. Nos catro días que xa iba fer que taban allí, na máis la viran rirse de verdá dúas veces, y as dúas na mañá del mismo día, na cocía coas criadas y condo foran pasiar cos veyos; el resto del tempo, enzarrada na casa y coa tía dando voltas alredor, era como el imaxen d’un altar, sempre coa misma cara, nin máis allegre, nin máis triste, como se nun sentise nin padecese, esperando sempre que súa tía falase.

Fóronse al fin as dúas nenas da sala y aproveitóu el ermao máis novo pra falar nun aparte col sou amigo. Eran el cura y él d’un tempo y, xa condo se conoceran por acio de sou tío, dixeran ben, entendéndose a pesar das diferencias. Aquel Benino nun se paraba nel qu’él chamaba fatadas, as preocupacióis da xente que nun ten qué fer y tá dándoye voltas á relixón hasta acomodalla al sou gusto, y, pra él, Dios y el Iglesia eran úa cousa muy seria col que nun se podía andar enredando; y como pra eso, era pra todo, así que podía falarse con él de cualquer cousa, que sabía escuitar y sempre falaba con sentido, inda que tamén fose amigo das bromas inocentes, como a dos calcetos con Sofía; tampouco y’agradaba qu’a xente quixese gobernar as vidas dos demáis y, por eso, nun ye taba gustando miga el xeito que tían as cousas naquella casa coa sobría del ama y entendéu perfetamente el que ye consultaba el sou amigo, peró, como tamén os dous reconoceron, naide yes daba vela naquel enterro y, se a nena nun fía nada por salir d’aquella situación, ellos nun podían fello. Conveniron os dous en qu’era el cura el único que podería fer algo, se as cousas iban a pior, como vaticinaran os veyos antes d’irse, y quedóu don Benino en tar pendiente da nena, que tan desamparada parecía naquella casa.

Ameicéu, al fin, un día soliao y sin vento y volvéu Virginia baxar preparar el almorzo, como se xa nun s’acordase da pena que la tuvera tan apagada el víspora. Outra vez taban cantando as criadas condo chegóu á cocía, recibíndola col miyor ánimo pra que se puxese contenta y cantase con ellas, y eso era el que taba fendo condo tapóu a porta a sotana del cura novo, chegando cos tres ermaos de dicir misa, allegrándose de vella tan animada. Acordóuse a moza de que llevaba máis d’ún ano sin cantar condo toda a vida tuvera gorgoxando por a casa, como dicía Petra, mentras fía os sous trabayos hasta que sou padre se puxera malo pr’acabar morrendo y tuvera qu’acostumbrarse a trabayar sin cantar, que nun taba ben fello tando de lluto, y condo chegara á casa aquella, nun s’acordara sequera de cantar porque nin tía ánimo pra fello, nin, se lo tuvese, iba atreverse; acordóuse tamén del viaxe que la llevara allí, col arrieiro cantando todo el camín, como fía mentras trabayaba por os cabanóis, y qu’hasta ye molestara ter qu’oillo. Cantar sempre y'axudara a trabayar y a pasar as penas y el pedacín que tuvo cantando coas criadas parecéu que ye dera ánimos, inda que, na máis entrar nel comedor, víronla coa cara de todos os días.

Despós d’almorzar, fóronse todos os hospedes á villa atender os asuntos que los tían parando allí, os curas tar col da parroquia pra preparar el Cumplimento Pascual, el abogao ver al cliente que tía allí y os outros dous por acompañallos, y quedaron as muyeres fendo llimpeza xeneral da que, como pra todo, cada úa tía trabayo al son de quen era na casa: Antonia llavando a roupa, Sofía fregando os pisos, Malia fendo as cama y Virginia llimpando os cristales y el polvo. Condo acabaron, taba sendo el hora de xantar y xa vían de volta os de fora.

A pesar de todo el trabayo que tuvera por a mañá, sacara Antonia tempo pra fer el postre del día para xantar, peró tampouco a Virginia ye souberon os fereixolos como os da casa, nin llevando as mismas cousas como llevaban. Faltábayes allí el miyor salsa que podían ter; a festa qu’amañaban cos criaos toda a tarde, muitas veces vistíndose d’antroido, inda que nun salisen da casa, porque comellos con todo el cuidao y sin poder nin falar quitábaye toda a gracia á festa; y máis inda, condo hasta el comedor chegaban as risas da cocía por os contos que dalgún dos criaos taba contando. Acabóu al fin a xanta, que máis ben fora suplicio prá moza, y escapóu prá sala mentras os demáis iban dormir a sesta. Inda non ben se sentara Virginia condo vío abrirse a porta con todo el cuidao; nel vano, apareceron dous antroidos la mar de guapos que resultaron ser Pedro y el arrieiro vistidos como se foran úa parexa de veyos y, detrás d’ellos, asomaron Sofía y Antonia cúa bandexa con fereixolos y concos de chocolate.

―Xa que nun che deixan vir á cocía, vimos nosoutros verte...

Zarróu a porta Sofía pra que nun ye chegase el ruido al ama y dedicáronse a siguir allí a festa qu’empezaran na cocía mentras xantaban.

El primeiro en chegar á sala foi don Benino pr’avisallos de que taban fendo demasiao ruido y, de paso, xuntarse á festa, que por ser cura nun deixaba de ser novo y gustarye as risas, inda que fosen con tento para que nun se sentisen; foron chegando despós os ermaos y, condo xa iba baxar tomar el café, asomóu a cabeza el flaire, estrañao d’oír cantar na sala. Subía de volta Sofía con máis fereixolos y máis chocolate condo encontróu nel pico del escaleira al ama coas maos nos cadriles, mirando pra ella:

―¿Únde vas con eso?

―Tan todos na sala y pediron que yes llevase esto pr’allí ―disculpóuse a nena y, xa que tamén taban os criaos, pensóu qu’era miyor avisalla antes de que s’enterase al vellos: ―Tamén tamos os criaos...

―Xa.

Nese momento, abrío a porta da sala el padre Ceferino, parecéndoye que tardaba muito a criada, y, al ver a Malia falando con ella, foi buscallas pra nun deixar qu’el ama reñise á nena, que nada malo fixera. Volvéu Sofía embaxo buscarye el café al ama, que nun quería nin chocolate, nin fereixolos, nin festa, y, detrás d’ella, baxaron os outros criaos, escapando da seriedá que s’osmaba xa na sala por muito ánimo de festa que tuvesen todos os demáis. Acabóu Malia el sou café y volvéu irse pral sou cuarto, deixando vía llibre a os outros pra baxar, cada ún coa súa taza na mao y os platos cos fereixolos qu’inda quedaban, pra cocía, unde volvía tar a festa. Foi pasando d’ese xeito el sábado fereixoleiro cos curas y os que nun lo eran na diversión.

Igual qu’el outro sábado, antes das doce da noite subío Sofía daqué que picar pra pasar ben el ayuno hasta el hora da misa y a volta á casa, deixando pral final el llevallo a Virginia pra tar un pedacín con ella, que desque chegaran os tres ermaos nun yes deixaran nin falar como era debido.

―¿Qué fais ei? Pasa y cerra, qu’inda nos vei piyar mía tía... ¡Hoy nun temos a don Bonifacio pra rirnos!

―Peró temos outras cousas... ―respondéuye a criada con picardía, asomada inda á porta, peró como naide salía al pasillo, acabóu por entrar y zarralla.

Sentadas as dúas mozas na cama, compartindo as rebanadas, foron falando de todo conto pasara aquellos días, das chegadas y das partidas, peró, sobre todo, das chegadas, que muito interesaban a Sofía. Aquella charla coa moza volvéu a Virginia al sou ser, de natural allegre y hasta un pouco tentadora de máis, como condo taba con sou ermao na casa ou coas vecías, que ben que las pinchaba condo s’enteraba de qu’algúa ye gustaba un mozo, inda máis porqu’a ella nun y’iban demasiao esos enredos y, se ye gustaba dalgún, procuraba que naide s’enterase. Así que, vendo el interés que mostraba Sofía por os ermaos, nun tardóu miga en ferye un pouco de rabiar, sin acordarse de que tampouco el outra s’acobardaba fácil, conforme la vira falando con Pedro, tirándose puyas ún al outro. Y se ella pinchaba por mirar muito pr’aquellos mozos, axina ye vío de volta qu’ella fixese como se nun los vía, se nun taría volvéndose xa la son del ama; confesóu a nena qu’era pol medo que ye tía a os manexos de súa tía se vía que yes fía caso, ou qu’en cualquer momento ye mandase fello, que ben atentos y curiosos eran os tres. Sentiron nese momento abrirse úa porta y quedaron as dúas calladas, escuitando hasta que sentiron pasos pasillo alante y, pensando se sería el cura que baxaba a bandexa, saliron as dúas pra que nun fose baxar él; peró nun era el cura, senon que se deron de frente col máis novo dos ermaos llevando apilaos os cacharros das tres bandexas. Por nada vei todo al tarrén coa salida das nenas, todas apuradas, delante mismo d’él.

Iba el mozo inda en mangas de camisa, como solían tar os homes nos sous cuartos, peró as nenas, entre el susto que llevaran al tropezar con él y el recordo del sábado anterior, romperon a rir inda que sin fer muito ruido; quixo Virginia meterse nel cuarto, na máis tapao el camisón cúa toquiya, descalza y col pelo solto. Disculpóuse el mozo mentras Sofía ye coyía as bandexas y xa empezaba a baxar as escaleiras, deixando sola a Virginia parada nel vano da porta, sin saber qué fer, qu’aquel nun acababa d’irse. Subío outra vez Sofía e inda taban os dous allí, paraos, mirando ún pral outro; déuyes as búas noites outra vez don Xulián y entraron pral cuarto ellas, pra rirse a gusto del encontro qu’acababan de ter, tan a punto col que taban falando.

Preparóuse pra ir a misa Virginia, dándoye voltas a qué cara poñer delante del mozo y os ermaos, despós del encontro da noite, tendo medo que se yes escapase daqué delante de súa tía, máis preocupada pol qu’ella pensase que pol que pensasen ellos por vellas a ella y á criada nel cuarto, insistindo como insistía Malia en que nun se xuntase cos criaos, peró tamén un pouco molesta porque la vira como la vira el mozo. Chegóuye a roupa al corpo condo s’enteróu qu’os tres ermaos saliran ben cedo camín da capiya col cura pra ir despós andando hasta á villa, deixando el coche pra que fosen ellas y el flaire; esmolida como tuvera por cómo iban poñerse nel coche, que seguro qu’iba tello de frente, y nun sabía cómo iba amañar pra nun ter que mirar pra él, xa que nun iba quedarye outra que vello. Foi así la mar de tranquila pra misa y á salida, condo el flaire vío anunciar que se quedaba a xantar na villa cos curas, el d’allí y el novo, y outro paisano, que despós s’enteróu qu’era el alcalde, chegóuse a súa tía pra invitallas al baile d’esa tarde na casa del conceyo, esqueicéuse de todo el que nun fose saber s’iba ir ou non a tal baile, sin importarye miga quén las iba acompañar pos, conforme taba dicindo súa tía, nun podían vir desde alló embaxo ellas solas, nin tendo coche na casa como tían. Xa taban xantando, condo cayéu a nena en quén iban ser os acompañantes, al tempo que Malia taba invitándolos a ir con ellas. Casi s’atrapaza Virginia condo empeza súa tía a poñella a ella de disculpa pra ter qu’ir y nun poder chegar allí solas, y eso que xa don Xuan, el ermao máis veyo, acetara el invitación por os tres.

Tardóuye anos qu’acabase a xanta pra poder ir á sala pra falar, sequera un bocadín, con Sofía y contarye, se nun lo sabía xa, el qu’había pr’aquella tarde; peró nun iban ser así as cousas porque, na máis erguerse da mesa, chamóula a tía que nun salise del comedor para falarye úas palabras, que foron pra mandarye ir tirarse un pedazo na cama pra tar nel baile ben descansada. Obedecéu a nena sin chistar sequera, peró sin ter ningúa gana de fer el que ye mandaban, y abríoseye el cielo condo, d’allí un pedazo, petáronye na porta y resultóu ser a criadía que vía enterarse del qu’había y animalla un pouco a ir al baile, contándoye cómo era outros anos.

Tal como Sofía ye dixera, nun había muita xente na casa del conceyo, peró, entre as señorúas y veyos todos emperifollaos con traxes del ano da nana, inda iba habendo algúa xente nova con ganas de festa y el orquesta nun paraba de tocar pezas pra que bailasen. Condo chegaron, despós d’un viaxe que foi pra moza un tormento, sentada frente al ermao máis novo y sin que súa tía callase a boca un momento, agradecéndoyes que fosen con ellas, dúas probes muyeres solas nel mundo, xa taba empezando a festa, peró inda tuveron qu’ir saludar, tía y sobría, a os conocidos da muyer, práticamente todos os que taban allí, y aguantar a nena que Malia yes contase el historia da súa chegada allí y que todos la reparasen dos pes á cabeza, sin deixar nada nel buche. Acabaron al fin aquel recorrido por el salón del baile, que máis ye parecía a Virginia úa feira de ganao na que súa tía quixese vendella, y foron sentarse con un peteiro de muyeres y mozas núa punta da sala, coas que xa tuveran na ronda de saludos. Mentras a moza pasaba por aquel calvario, os tres ermaos foran xuntarse cos conocidos que tían allí, peró, na máis vella sentada, volveron saludallas y el máis veyo pedíoye permiso á tía pra sacalla bailar, antias que l’allouriasen as muyeres cos sous contos. Bailóu a nena cos tres el tempo que tuveron nel baile sin cruzar media palabra con ningún hasta que, avanzada xa a festa, mandóu el alcalde abrir as portas pra que se xuntase a xente da festa da plaza y a de dentro, que por algo era Antroido y nese tempo todo el mundo tá revolto y pódese todo, dentro d’un orden. Xa contaba con aquello Virginia y medio quedara con Sofía pra que fose buscalla para nun ter que tar toda a noite coa tía y poder divirtirse un pouco; col que nun contara era con que, al vella Sofía bailando, saludásela de llonxe, deixándola con quen taba, nese momento don Xulián. Col bon de xuntar as dúas festas y como ella nun conocía máis qu’a os criaos da casa, a os hospedes y al molieiro, nun tuvo outra que pedirye al mozo que, ou la llevaba de volta con súa tía, ou siguía bailando con ella, peró que nun la deixase sola entre tanta xente desconocida.

―¿Cómo se y’ocurre que fose deixalla sola ou con súa tía? ¿Nun la llevo ben?... ―A nena, azorada, dixo que si coa cabeza: ―Pos, entonces, vamos siguir bailando...

Tampouco eran os únicos que, d’úa festa y del outra, se perderan entre a xente; máis dos da festa del alcalde que, al ser menos, nin se vían entre os de fora. Al fin, núa das voltas por todo el baile, deron con Malia que, escoltada por os ermaos de Xulián, seguida de palique coas muyeres.

―¿Quer parar?

―Miyor... ―Nun s’atrevéu a acabar a resposta Virginia, tendo medo a tar abusando xa, se el chaval tía interés en bailar con outra.

―Por mín, non. Xa tou chén de ter que peliar coas ermás y fiyas de todos os conocidos nosos y de noso padre, muy esmolidas porque temos os tres inda solteiros... Peró se tá cansada...

―Eu non. ―Ríose pra él a moza al acordarse cómo tamén sou ermao, condo nas festas tía a dalgúa empeñada en bailar con él, iba sacalla a ella pra ter disculpa y fer que lo deixasen tranquilo un pedazo.

―¿Y nun haberá daquén esperando que la solte pra sacalla? ―atrevéuse a siguir a charla, vendo qu’al fin cambiaba a cara á moza.

―Como nun sía ún dos sous ermaos, porque nun conozo a máis xente aquí... ―Ríose outra vez Virginia.

―Ou súa tía pra mandarye bailar con algún dos veyos que pense ella qu’é bon partido...

―¡Pra ella, qu’inda tá solteira! ―espetóu a nena sin pensallo dúas veces.

―¡Vaya! Inda vei ter máis sangre da qu’aparenta condo tá na casa. ―Río un pouco el mozo, sorprendido por a reación de Virginia.

Callóu un bocadín a nena antes de responderye:

―Parece que fala máis coas muyeres que condo tá na casa...

―É que con súa tía de guardiana, cualquera...

Ríronse os dous y acordóuse Virginia que fía muito tempo que nun lo pasaba tan ben, pro, al mismo tempo, pasóuseye outra idea por a cabeza que ye fixo fruncir el ceño. Déuse conta el mozo y atrevéuse a preguntar qué ye pasaba.

―Que vei acabarse el baile y todo vei ser igual... Aquello é pior que tar preso y agora sin os veyíos, nun vou poder nin salir da casa... ―queixóuse, pensando nos días que se ye vían enriba.

―Peró tá Benino, pode ir con él; é cura, nun creo que súa tía ye poña tachas... Ademáis, tendrán qu’ir a os cultos, ¿non?

Nestas taban condo volveron pasan cerca del grupo y el ermao grande capióuyes pra que s’arrimasen al grupo que xa taba preparando pra marchar. Inda antes de chegar xunto a os outros, añadío el mozo:

―Y nun s’esmola pol d’ayer. Naide máis qu’a criada anduvo por os pasillos.