Augua mansa 4

EL ÚNICA novedá dos domingos naquella casa talmente parecía qu’era el madrugar pra ir á misa, el almorzo condo chegaban y despós a misma rutina de todos os días; llevaba na máis úa semá allí y xa taba cansada d’aquello, como se tuvese allí desque nacera. Condo chegaba el domingo na casa de baxo, era case úa festa, y se nun lo era, fíanlo que fose, porque nun tar trabayando todo el día era algo que nun pasaba sempre, na máis os domingos preparaban pra xantar algo distinto del caldo y as fabas, as patacas y a verdura de todos os días y na máis ese día remoloniaban hasta pra erguerse da sesta y nun era que nun tuvesen trabayo, qu’abondo había igual sempre, senon que lo fían con máis acougo, d’outro xeito distinto al de todos os días y, antes de morrer sou padre, hasta iban de tarde dar un paseo condo taba bon tempo y Antón iba al baile qu’amañaban delante da taberna del pueblo con ún que sabía tocar algo el acurdión; ella fora dalgúa vez mirar cómo bailaban y s’inda tuvese alló, ben seguro que llougo iba empezar a ir bailar. Naquella casa case nun se sabía qu’era domingo; nunca tía qué fer máis que “comportarse”; pasiar, coser, se y’apetecía, ou tar sin fer nada, eso era todo el que, según súa tía, tía que fer úa señorita, el que se suponía qu’era ella.

Na máis pra os criaos era domingo de verdá: despós de xantar, Antonia envolvéuse na manta y foise camín adelante pr’hacia el aldea, ver ás amigas, díxoye Sofía condo ye perguntóu; desde a porta da casa vío como s’iba máis agayosa del qu’andaba na casa a mayoría dos días. Un pedazo despós foron el arrieiro y Ramón os que, al paso que marcaba el máis veyo, saliron tamén camín del aldea; os criaos máis novos saliron condo xa taba máis cerca el oscurecer qu’el mediodía, col carro y el burro que los llevara a os catro á misa polla mañá, pra ir al baile da villa.

Enfilaban os mozos el camín, condo apareceron na buqueira del que llevaba á casa Malia y os señores, de volta xa del paseo da tarde á fonte; botóu Virginia a andar, sen presa, escontra ellos y condo xa taba cerca, paróuse esperar que chegasen xunto a ella.

―Víamos dicíndoye a súa tía que ten que deixarye ir al baile. Nosoutros todos somos xa algo veyos pra fer búa compaña a úa moza nova como usté ―díxoye don Bonifacio, el mismo qu’a noite pasada salira deixar a bandexa xunto á porta.

―Xa, fiya. Tú nun fais nada metida na casa un domingo detarde, teis qu’ir al baile... ―tercióu doña Cecilia.

―Xa veremos el domingo que ven... ―cortóu pol sano Malia. ―Hoi xa nun hay quen la lleve; ademáis, penso que tendréi qu’ir con ella, ¡nun la vou mandar cos criaos!

Asentiron todos ás últimas palabras del ama y sentáronse nel banco xunto á porta para falar un pouco, mentras acababa de chegar a noite naquel oscurecer tranquilo y sin gota de frío. Inda nun zarrara a noite condo chegóu de volta Antonia con un atao colgao del brazo y un pouco detrás d’ella Ramón y el arrieiro; y detrás d’ellos entraron todos na casa. Aquella noite foi Antonia quen yes sirvío a cia, qu’era del que xa comeran a mediodía, y nun tardaron muito en ir cada ún pral sou cuarto.

Inda taba desperta Virginia condo sentío chegar el carro y un pouco despós, abrirse a porta da casa, que fía algo de ruido de máis, y volver zarrarse col mismo chirrido; aquella noite dormíose pensando nel baile del que chegaran os dous criaos máis novos da casa y soñóu mezclando os bailes que vira alló embaxo, a os qu’iba Antón, y a xente nova que taba conocendo naquel sito novo. Erguéuse como todos os días pr’axudaryes na cocía a preparar el almorzo antias que baxase súa tía y nun y’estrañóu encontrar úa Sofía inda medio dormida, abríndoseye cada pedacín úa boca de cuarta, mentras Antonia, máis faladora qu’outros días, botábayas como quería del baile y d’outras cousas. Na semá que xa llevaba allí, consiguira al fin qu’as dúas criadas se sentisen ben con ella delante y, pouco a pouco, taba llogrando que falasen delante d’ella y con ella como con cualquer moza de confianza. Pouco falaba aquella mañá Sofía, demasiao ocupada en acabar d’espabilar pra que nun ye berrase Malia, pro pra eso xa taba Antonia, que nun callaba de meterse con ella y, menos inda, condo chegóu almorzar Pedro, con igual cara de sono qu’a criadía. Enteróuse así Virginia qu’el mozo era sobrín da criada máis veya, fiyo del ermá que tía casada nel aldea d’al llao, y que Sofía éralo de Ramón, el outro criao; aparte dos parentescos entre ellos, púxose Antonia a contarye cómo eran os bailes da villa nos sous tempos y nos d’entonces, que nun ye prestaban miga porque, según ella, agora eran todos ús descaraos y nun había vergonza ningúa na xente. Ríose el mozo por baxo condo súa tía dixo tal cousa y, como ye preguntase Antonia de qué ría, respondéuye coa copla qu’empezaba: “Dice mía bola que nun hay vergonza...”

―Déixate de cantos y acaba, que toca ir al molín y nun é pra tar algariando por ei todo el día ―cortóu Antonia, sabendo ben el que dicía a canción dos tempos d’antes y que nun ye faltaba razón al que la sacara, xa fía tantos anos que nin s’acordaba a xente quén fora, pro qu’inda tía toda a razón nel que dicía. ―Ademáis, eso nun é pra cantar delante de dúas mozas casadeiras, sinvergonza... ―coloriaron as dúas aludidas hasta el réiz del pelo, Sofía porque conocía ben a copla y Virginia porque era a primeira vez qu’allí se falaba d’ella d’ese xeito.

Xa desde el primer sello ye falaba Petra d’esas cousas pra que fose sabendo el qu’era a vida, pro Petra, parecíaye a ella, podía fello porque fora pra ella casi como súa madre, mentras qu’Antonia nun la conocía de nada y nun ye gustaba que falase d’ella así. Por nada bota a perder el llabor de toda a semá por deixarse llevar por as ganas que y’entraron de recordaryes quén era allí, pro, al fin, callóu y procuróu nun fer caso del qu’a ella ye tocaba nel que dixera a criada, y máis sabendo qu’allí Antonia era a Petra qu’había en todas as casas, como ben claro yo deixara na máis chegar, a criada veya que pode dicir el que quera, porque xa taba allí condo chegaran todos os demáis, hasta el que fose amo nesos momentos, ou ama, como era el caso.

Antonia criara a os dous ermaos desque naceran y era na casa un autoridad, inda que procurase, pol ben de todos, nun usar da voz que tía máis que nas cousas del sou llabor: a cocía. Chegara a criada á casa aquella condo inda era nena y fora muitos anos a mao dereta da bola de Virginia; entre as dúas foran tirando pr’alante coa casa y col bolo da nena, qu’era un vividor que, se nun fora pol qu’a muyer trabayara, acababa con toda el hacienda. Inda con esas y todas, condo el home morío, nun ye quedaba del que heredara máis qu’a casa y úas terras que tían a renta ús vecíos; pouco máis duróu a muyer qu’el home, pro inda amañóu de deixar el miyor acomodaos posible os dous fiyos que tuvera: casao Basilio en búa casa y a Malia coa casa xa encarrilada pra ter bús inquilinos na clientela da fonte. Todo ese tempo tuvera a paisana a Antonia xunto á ella y xuntas pasáranlo todo y trabayaran pra tirar pr’alante; al morir el ama, deixando sola á fiya, tamén ésta botóu mao da criada pral que ye fixo falta, pro sin perderye nunca el respeto que ye coyera desde nena, condo tanto valía a palabra d’Antonia como a da súa madre.

Entre úas cousas y outras, foi chegando el hora de sirvir el almorzo y xa taban baxando as escaleiras os d’enriba condo Virginia salío da cocía pra ir ella tamén pral comedor; condo acabaron d’almorzar, os señores Vázquez anunciaron el idea d’irse ese mismo día, se a señorita Malia tía a ben mandar aviso á villa pra que yes preparasen un coche. Chamóu el ama a Pedro, que taba na cocía, esperando que lo mandase al molín, pra que fose llevar el aviso na mula andadora, mentras preparaban as cousas prá marcha: el equipase y úas cousías pral camín.

Un hora despós, taba el coche da casa preparao na porta esperando qu’acabasen as despedidas pra botar a andar pra villa, unde xa taba disposto el outro coche que tía que llevallos á villa da ría, unde coyerían el de línea pra ir á ciudá; ofrecéronse nel último momento a acompañallos hasta á villa os outros dous inquilinos coa disculpa de fer ús encargos y al fin salío el carro al camín y al pouco xa se perdera al outro llao del alto. Na máis irse, mandóu Malia al molín al mozo y a Sofía erguer el cuarto que quedara desacupao, mentras Antonia poñía a calentar augua pra llavar a roupa da cama. Axudóuye Virginia a subir todos os trastes pra llimpar el cuarto, pro nun quería a moza deixarye entrar n’él por medo a que coyese algo del que tía a señora y el ama ye botase as culpas a ella; porfióu a nena col outra hasta que ye deixóu axudarye.

Nunca antes vira Virginia erguer un cuarto con tanto afán, y non porque nel outra casa fosen ús cochos, senon pol xeito que tía de fello Sofía. Empezóu a moza por abrir a ventá del cuarto, que taba na fachada da porta da casa, y tirar por ella toda a roupa da cama, coyéndola coa puntía dos didos como se fosen ortigas; coyéu despós un freganzo que subira con un caldeiro d’augua fervendo y pasóulo por todas as cousas qu’había nel cuarto, sin deixar nada; púxose despós a fregar el tarrén, restregando conto podía con arena y el freganzo de paya, mentras Virginia iba aclarando con un trapo y augua llimpa el qu’el outra xa fregara. Foron despós arreglar os outros cuartos, pro en ningún fixeron tanto como naquel, supuso Virginia que porqu’inda iban siguir ocupaos. Inda nun y’acabara d’asentar que llevara tanto trabayo un solo cuarto, por muita fonda d’alta que fose aquella, condo, al chegar embaxo cos tarecos de llimpar, encontraron a Antonia y a Ramón acarriando inda caldeiraos de augua fervendo pral trobo da roupa.

―Hay que llavalla ben, que nunca se sabe el que se pode pillar d’esa xente, que, con tanto baño y tanta augua, xa ves tú cómo tá a muyer... ―acabóu d’esplicarse entonces a nena a qué vía tanto refregallo todo y el cuidao que puxera al quitar a roupa da cama Sofía, que’iba outra vez pr’arriba.

Subío detrás d’ella sin dicir nada y víula zarrando a ventá y as contras del cuarto que deixaran os Vázquez; condo acabóu, sacóu da mesita a bacenilla, prendéu un pedazo dalgo que Virginia nun soubo qu’era y botóulo nella, deixándola nel medio del cuarto. Salío atrancando a porta detrás d’ella, pro inda ye chegóu á moza un olor raro.

―¿Qué era eso?

―Ún especie de papel que túa tía manda queimar nos cuartos condo los desacupa a xente que ven á fonte; dixo un día qu’era pra que nun se pasasen os males ús a outros... ¡Eu qué sei: cousas da túa tía! Pro mándalo y hay que fello. Y agora que xa acabamos, ¿veis comigo al molín? ¿Deixarache túa tía?

Nada miyor pra sabello qu’ir perguntarye y así lo fixo Virginia. Tal como esperaba, encontróula nel sou cuarto, contando os cuartos qu’inda taba guardando núa faltriqueira condo entróu a moza, en recibindo permiso. Despós de poñer mala cara condo a nena ye contóu únde quería ir con Sofía, cedéu al fin recordándoye outra vez quén era y el que s’esperaba del sou sentido; prometéuye Virginia ser formal y máis qu’eso y salío del cuarto rezando pra que Sofía tuvese inda esperándola y nun se fose sola.

Xa contaba ella qu’aquel paseo ye prestase máis qu’os que dera cos inquilinos y súa tía y así foi, que pra eso pouco fía falta. Seguiron el camín da fonte un pedazo, pro antias de chegar á casa dos baños, tomaron por un carreiro de caballería; según iban chegando, xa sintío Virginia el ruido del augua y enseguida vío a casa del molín y a mula que llevara Pedro amarrada nún dos árboles da veira del río; inda que taba coa cabeza gacha, tamén a mula parecéu vellas a ellas y reconocellas, porque botóu un relincho qu’á nena ye sonóu como un saludo.

―Mira que ben avisa esa condanada, xa saben os de dentro que chegamos... ¡Sempre fai el mismo! Y hasta avisa se son da casa ou nun conoce, mira se é espabilada ―comentóu Sofía, qu’hasta entoncias fora contándoye el baile del víspora y el que se preparaba pral Antroido.

Tal como dixera Sofía, condo chegaron xunto á porta del molín taban esperándolas Pedro y el fiyo del molieiro, qu’era el que taba as máis das veces atendendo el molín; era aquel mozo máis alto qu’el criao, pro tamén máis desamañao de corpo y máis blanco, nun se sabía se da farina que llevaba por riba ou pol tempo que pasaba nel molín sin que lo vise el sol, porque chegaba allí inda de noite y nun s’iba hasta el oscurecerín de todo. Con esas y todas, nun ye parecéu a Virginia que se podese dicir qu’era feo y miróu al disimule pra Sofía, pra ver qué cara ye poñía ella, pro a moza nin sequera miraba pra él, mentras saludaba y la presentaba.

―Así qu’es a sobría da señorúa... ―Reparóula del pico al fondo, mentras a ella nun se y’escapaba a sorna del apelativo que ye daba a súa tía, dándoye nel fondo a razón. ―¿Vei deixarche ir dacondo al baile, ou son pouco os da villa pra súa sobría?

―¿Qués callar d’úa vez, farangayo? ―cortóulo Pedro: ―Vei atender a molenda que xa tan roéndose as pedras del meiz... Perdónelo, que nun sabe el que diz...

―¿Y tú por qué me falas agora d’usté? Y nun necesito que me defenda naide, que teño llingua y sei usalla ―metéu baza Virginia.

―Déixalos. Vamos hasta el pozo a ver se tá daquén pescando truitas por ei ―Coyéula Sofía del brazo y llevóula por un carreiro que siguía río abaxo.

Aquel sito si que se parecía al outro pueblo, era casi como tar nel molín condo iba con Antón llevar y buscar a molenda, inda qu’allí tuvera con Sofía y el molieiro fose abondo máis novo. Chegaron a un pozo al qu’a criada dixo qu’iban pescar y, nel brao, bañarse os mozos del aldea, como fían por todos aquellos sitos condo había abondo calao nos ríos; aquel día nun había naide condo chegaron, pro, condo xa daban volta pral molín, sentiron falar a daquén cos mozos y Sofía tiróu pro Virginia pra detrás d’un castañeiro ben grande qu’había na veira del carreiro, mandándoye callar coa mao. Un pouco despós viron pasar xunto á ellas al que sentiran falar y Virginia sentío que ye corría un calofrío pol espalda; el paisano qu’acababa de pasar por delante d’ellas era grande como mayo y peludo que metía medo, llevaba úa zamarra que tía máis cotra que tela y él mismo nun debera tocar el augua nún bon montón d’anos.

―Ese é Sacauntos. ―Como Virginia mirase entre estrañada y divertida pra Sofía, ésta esplicóu: ―É el matachín, el que capa os animales y, bueno, el que fai todos esos trabayos. El nome puxéronyo xa fai muitos anos por os trabayos que fai y por... Bueno, xa lo viche.

―¿Y por qué nos escondemos? ―perguntóu, chegando xa xunto al molín.

―Porque a naide ye gusta tropezar con él. É muy raro...

―¿Qué falais, de Sacauntos? ―interesóuse Pedro, inda na porta.

―Si. Y tú, ¿inda nun te fuche?

―Enseguida. Xa tá enchéndome os sacos...

Inda nun acabara de dicillo, condo ye chistóu el molieiro pra que fose coyellos y entre os dous asentáronlos nel albarda da burra, antes d’atallos a os queiros; inda que xa taba todo preparao pra marchar, tuveron un pedacín de cháchara allí fora, mentras el chaval del molín zarraba a porta y preparaba a vara pra ir pescar col Sacauntos, xa que nun ye trouxeran máis grao qué moler. Xa taba cerca el hora de xantar condo al fin botaron a andar camín da casa, ús detrás d’outros y a mula zarrando a fileira; como iban as mozas con él, nun quixo Pedro montar y al saliron al camín da fonte, acomodóu el sou paso al d’ellas pra ir falando. Era el criao un mozo de bon trato, ocurrente y falangueiro, que, con pouco que lo pinchasen, contaba todo conto sabía y pensaba, y así, mentras chegaban á casa, enteróuse Virginia da moza que tía metida entre os oyos y tamén qu’el molieiro tía nel mismo sitio a Sofía, comentario que ye valío un bon pellizco da moza, al que respondéu con úa risada y ún dos ditos a os qu’era tan aficionao. Prestábaye muito á moza aquel neno, qu’as veces ye recordaba a Antón, igual que vía en Sofía un amiga como as que deixara nel pueblo, y os dous criaos iban coyéndoye fe desde el primer día, condo la viron chegar sola y acobardada a sito desconocido y sin parecerse miga á desabrida de súa tía.

Nun tía nin idea Virginia de todo conto se falara d’ella nel baile el víspora e, inda menos, del espetación que s’erguera al vella na misa por a mañá ben cedo; non por nada era a novedá da contornada y ademáis, sobría da Señorúa, como ye chamaban os máis maliciosos a Malia, igual con algo de razón. Desde que se soubera que chegara á casa, parecía que todos tían algo que dicir d’ella, inda que ben poucos la viran sequera, pro el máis d’ellos, por aquello del díxome que me dixo, falaban abondo ben d’ella y máis comparándola coa tía; enseguida chegóu á xente qu’era úa nena trabayadora que s’erguía ben cedo pr’axudar nel que fose, outros chufábanla por curiosa y por humilde, qu’eso era dicir muito falando d’aquella casa, y así, ús y outros, todos falaban mentras esperaban saber cousas de lley d’ella. Por todo eso, condo chegóu el domingo muita xente tuvo máis oyos pra ella que pral cura na misa y despós, condo saliron os criaos da casa, todos encontraron oreyas ás que falar da sobría del ama y, como a nena yes entrara a todos abondo ben, nun se sentían d’ella máis que cousas búas ou inda non muy ruías.

Falara Antonia na casa del ermá coas vecías del ben disposta qu’era pra todo, inda que nun corría muito y parecía sempre un pouco cobarde de máis, pro víanseye repuntes que pintaban ben ás claras que nun era fata, nin se deixaba pisar por naide por muy tranquila que fose; el arrieiro pintábala callada y demasiao atristada pral sou gusto, inda que xa revivía condo taba na cocía coas criadas de palique, nel que ye daba a razón Ramón, que la vía demasiao flaca, como todas as mozas d’agora que nun son como as d’antes. Pro os que máis atención tuveran foran os dous máis novos nel baile; mozos y mozas querían saber cómo era ella y con ellos y, por se antes tían pouca curiosidá, coa pintura que yes fixeron d’ella máis d’ún y d’úa púxose a cavilar qué fer pra poder vella de cerca, cousa abondo complicada se a tía nun ye deixaba tratar coa xente d’allí máis del qu’ella trataba. Pol d’agora, Llorenzo, el fiyo del molieiro, xa la conocera y xa tía qué contar a os mozos condo los vise.

Condo chegaron á casa, xa taban preparándose pra xantar os del comedor, así que Virginia tuvo qu’apurarse pra nun feryes esperar por ella. Inda chegóu al comedor detrás de súa tía, que, despós de borrar el ceño, que xa tría fruncido, interesóuse pol paseo, aprobando que volvera con miyor color del que tuvera en toda a semá que llevaba allí. Tamén fixeron notar a miyoría os dous paisanos na máis entrar nel comedor:

―Quixemos ir á villa pra buscar algo pra que t’entreteñas si ven outra vez el mal tempo y nun podes salir pasiar, que búa falta che fai pol ben que che senta... ―empezóu ún, mentras esperaban que chegase Sofía sirvir a comida.

―Xa se sabe qu’é aire y movemento el que fai falta á xente nova. Pro como nun se pode sempre, trouxémosche úas cousas pra que mandes el tempo ―siguío el outro. Xa Sofía entrara y empezara a servillos condo ye puxeron xunto al plato un atao: ―Son us llibríos.

―Sentíramosye dicir que xa nun había qué coser desde qu’ella chegara, así que ―falóuye a Malia don Bonifacio: ―ocurríusenos que é bon trabayo que llea da qué úa mocía, qu’así tamén s’aprende, se nun ye molesta, claro...

―Non, nun s’esmolan. Tamén eu taba pensando encargarye dalgún llibro... ―Muito sufría el ama vendo a súa sobría fendo os trabayos das criadas por nun ter qué mandarye que fose ben a úa señorita, condo s’acordara que tía visto ás que vían tomar os baños llendo llibros por ei, así que nun podía virye miyor a os sous planes el ocurrencia dos veyos.

Condo acabaron de xantar y xa se retiraban a os cuartos pra sesta, chamóu Malia a Virginia pra que fose con ella al sou y ye mostrase os llibros; abrío a nena el paquete con todo el cuidao pra nun estropiar nin miga el papel d’envolver y foi lléndoye á tía os títulos dos llibros: dúas vidas de santos y dúas novelías das qu’entonces taban de moda entre as muyeres que llían. Aprobóu os llibros Malia y mandóula con ellos al sou cuarto, contando que se y’ocurrise empezar a llellos, como así foi. Nun eran os primeiros llibros qu’a nena tía entre as maos, y menos os dos santos, que na casa inda había dalgún, d’úa tía da madre d’Antón que quixera ir pra monxa y como nun ye deixaran, quedara solteira y dedicárase a rezar y ller llibros d’aquellos; tirada na cama, foi pasando ún por ún os catro, llendo pedacíos dalgúa foya saltiada, y decidío empezar por úa das novelías, que de santos xa sabía abondo cos que xa llera. Parecíaye qu’inda acabara de poñerse a ller condo sentío zarrarse portas nel pasillo y nun tardóu nada en sentir os saludos xunto al escaleira qu’anunciaban qu’a xente xa baxaba tomar el café; así qu’erguéuse da cama, repasóu a facha que tía y foi ella tamén camín del comedor. Nunca ye prestara a ella el café, que tanto amargaba, y xa desde el primeiro día que ye tocóu tar allí a esa hora, al ver súa tía que taba delante da taza como se tomar aquella augua moura fose un castigo, mandóu cambiaryo por chocolate, así que, como ye gustaban as cousas dulces, nun era aquella a pior hora del día pra ella e inda nun perdera úa, qu’algo tía qu’haber naquella casa que ye dese nel gusto á nena.

Nun taba a tarde tan calma como tuvera a mañá y xa empezaban a verse nubes mouras condo Virginia salío al banco da porta col sou llibro novo, al tempo qu’os dous homes salían de paseo á fonte y Malia volvía al sou cuarto, porque nun taba ben que fose a nayundes úa solteira con dous homes que nun fosen da familia, qu’abondo falaba a xente de máis sin ter motivos, como pra dallos; inda antes de subir outra vez, foi avisalla que se fía frío se metese axina pra dentro, que nun tía ningúa necesidá de tar allí fora y garrar úa polmonía; tuvo que prometeryo a moza antias que la deixase sola, e inda se foi relatando escaleiras arriba. Debían os criaos mozos tallas taliando porque, na máis chegar a tía al sou cuarto, xa taban al pe de Virginia cada ún col sou trabayo pra fello allí al sol; salío tamén detrás d’ellos el outra criada, pro ésta pra repartiryes sombreiros y panos pra os tres, que nun podía ver a naide fora sin nada na cabeza y, na máis vellos con ella tapada, volvéu pra dentro xa tranquila, inda que na máis deu a volta xa la tían outra vez destapada.

Taba Pedro fendo xa outra das súas tayas, esta vez un caballo, y Sofía calcetaba, pro Virginia, na máis chegar fora os mozos, zarróu el llibro, sabendo xa que nun iba poder siguir llendo, como así foi, porque tían muitas cousas que contarye y muitas perguntas que ferye. Volveron os paisanos del paseo y al pouco tuveron que meterse tamén ellos na casa, condo as nubes que tuveran pasando toda a tarde puxéronse d’acordo y empezaron a tropezar úas con outras, chovendo y con tronada; amparáronse os máis novos na cocía, unde xa Antonia taba acordándose de Santa Bárbara desde fía un bon pedazo y, cada vez que rellumbraba úa centella ou retumbaba todo, empezaba outra vez el oración pra escorrer tanto el sou medo como el torbón. Nun ye quedóu outro remedio allí a Pedro que deixar de tayar porque, na máis cruzar a porta, puxérase tolla de todo a veya al vello inda coa navaya na mao; ben sabían todos os da casa que, condo había torbón, aquella muyer nun tocaba nada de ferro, nin deixaba que naide lo tocase, así que nun tían máis salida que, ou nun tar por cerca d’ella se querían fer algo, ou seguirye el son y nun tocar nada, que nun iba ser a primeira vez que morría el fougo ou quedaba sin fritir cualquer cousa, porque nun quería tocar el gancho da cocía, nin tixella, nin viradeira. Xa taban todos rezando para que deixase de tronar condo acertóu a pasar por delante da ventá Ramón col eixada al hombro pr’abrir el caño dos goteirales da casa; ei lo ve Antonia e, inda col medo que tía ás correntes d’aire nas tronadas y todo, salíu ás carreiras da cocía y, al punto, víronla al augua xunto al criao a voces con él. Nun fía falta sentilla pra saber el que ye dicía, pro como el outro era tan terco como ella, ei tuveron al augua un bon pedazo hasta que, deixándolo por negao, volvéu pra dentro a criada, moyada y encornada contra Ramón, sin sequera percatarse de qu’al fin parara de tronar, inda que non de chover.

Coa tronada y as chubascadas que siguían cayendo, fíxose de noite al momento y foron as dúas mozas prender as lluces nel comedor y nos pasillos, mentras Antonia, xa tranquila, avivaba el fougo, que pouco ye faltara pr’apagarse de todo. Volvían pra cocía condo daquén petóu na porta y salío Sofía abrir; debaxo d’úa roupa d’auguas que pingaba por todos llaos, costóuye trabayo a Virginia reconocer al mozo que tría os recaos da villa perguntando pol ama. Mentras convidaban al chaval a un concao de caldo calente na cocía, subíuye el recao a súa tía, inda nel sou cuarto, preparándose pra baxar ciar; según lleu en voz alta, taban a piques de chegar outros tres viaxeiros que querían parar us días allí, os señores Torres. Quedóuse Malia parada, fendo por acordarse de quén podían ser esos Torres que tan seguros parecían de ser recibidos naquella casa case sin avisar y xa empezaban a baxar as escaleiras condo al fin s’acordóu de quen eran.

―Vas ver el que é un señor de verdá, un caballeiro, eso é. ―Volvéuse á sobría, que baxaba detrás d’ella: ―Debe vir cos fiyos que, se son como él, nun hay outros en toda a contornada. Xa verás: don Esteban é un home como os que nun quedan...

Nunca sentira falar así de naide a Malia, qu’hasta os que taban parando allí ye parecían pouco, ou era qu’ella se tía en muito, que nun sabía Virginia qué sería máis verdá; el caso é que mentras tuveron esperando que baxasen os inquilinos nun deixóu de falar ben d’aquel home, chufándolo de tal xeito que, se nun fora porque nun ye cubicaba col ser de súa tía, case iba crer que y’agradaba de máis. De todos os xeitos, condo don Másimo y don Bonifacio chegaron al comedor, volvéu a conversación al de todos os días y hasta el final da cena nun anuncióu el ama qu’iban chegar outros tres viaxeiros á casa, nova que recibiron con gusto os dous homes, decíndose de bús conocidos da familia Torres, inda que fose a primeira vez que coincidían allí, y convencendo a Virginia que todo conto súa tía dixera, sin qu’ellos la sentiran, era verdá, y muito máis se podía dicir del señor aquel y da súa familia, inda que nun y’interesase miga nada de conto ye dixesen de señoróis como el que ye pintaban qu’era aquel señor Torres.

Outra vez día de cocer, erguéuse Virginia sabendo el llabor qu’iba haber toda a mañá, con súa tía metida na cocía y aquel silencio tan afogador que na máis rompían pra mandar ou pedir daqué. Y aquello fíxoye acordarse outra vez da casa d’Antón, das risas, dos parzamiques y todo el que xa nun tía naquella casa á que, por momentos, parecíaye que nun s’iba fer nunca por mil anos que tuvese allí, y eso que con Sofía xa tía daquén con que falar, qu’era máis del que esperaba condo chegóu y vío el panorama que ye pintaba súa tía. Así, sin muita gana, erguéuse y amañóuse pra baxar.

Condo chegóu á porta da cocía, quedóuse parada Virginia, porque xa taba Malia bortelando a farina, mentras Sofía xa amasaba el pan de meiz y Antonia preparaba el forno. Reparóu na nena a tía y, deixando de peneirar el bortel, botóuye un oyada d’enriba a embaxo:

―Vei acicalarte como é debido y pon outra roupa que nun sía moura. Y hoi nun quero verte metida entre os potes como se foses úa d’éstas... ―Volvéuse al que taba fendo, pro, como Virginia nun se movese, falóuye outra vez, sin mirar pra ella: ―¿Inda tás ei? ¿Nun m’oiche? ¡Pos, andando!

Nun esperóu a moza que yo dixese outra vez y, despós de cambiarse, nun salío del cuarto hasta que súa tía mandóu chamalla pr’almorzar, sin entender qué ye pasara a Malia pra poñerse así contra ella; pro, supoñendo que sería dalgúa manía de súa tía, coyéu ún dos llibros que ye regalaran el víspora y tuvo llendo nél hasta que foron buscalla. Mentras baxaban as escaleiras, tantióu a Sofía pra ver se a criada sabía a qué vía el arranque de súa tía, pro a moza nun sabía máis qu’ella, inda que suponía, según ye dixo xa na porta del comedor, que iba ter que ver cos que contaban que chegasen de tarde. Nel almorzo nun cambióu nada respeto a os outros día, pro, na máis acabar, mandóu Malia á nena que subise con ella, que tía que falarye.

Tía razón Sofía nel que supuxera y axina lo comprobóu Virginia; na máis cerrase a porta del cuarto de súa tía, empezóu ésta a dicirye el qu’esperaba que fixese mentras tuveran os de Torres y os curas na casa: nada de confianzas cos criaos, nin tar como taba metida na cocía con ellos, nin de palique con Sofía, nin, muito menos, axudándoye nos trabayos da casa; tía que portarse como úa señorita y eso empezaba por nun mezclarse cos que taban pra sirvir. Seguiron as recomendacióis, que máis parecían mandaos, pol trato que tía que dar a os qu’iban chegar y acabaron col que podía fer condo tuvesen na casa; pra empezar, iban ir á villa comprarye con qué bordar pra que nun la visen máis que llendo, que nun era el único que fían as señoritas, y eso as que lo fían. Inda antes d’irse, pasóuye outra vez revista al que llevaba vistido y recordóuye que d’ei pr’arriba nun quería volver vella de lluto, nin tampouco sempre d’alivio, qu’abondo ye guardara xa el respeto a sou padre pra ser quén era.

Pro, se Virginia pensaba que todo aquello era na máis pra quedar ben delante dos qu’iban chegar nesos días, y que, condo se fosen, iba poder volver al de antes, pouco ye faltaba pra desengañarse. Na máis el tempo de chegar á villa y empezar súa tía a fer as compras que llevaba pensadas.

Talmente parecía que nun ye dolían miga os cuartos a Malia conforme escoyía sempre el máis caro del que ye mostraban, inda que xa la vira Virginia remaquiando un adarme a os qu’iban venderye el que fose del aldea, y así volveron á casa cargadas de cousas ricas, na máis pra qu’ella mandase el tempo n’algo que nun fose tar coas criadas, nin fer el qu’ellas fixesen, pollo menos por a calidá dos materiales: telas, filos y hasta aguyas y un dedal, como se os qu’ella trouxera nun fosen abondo pr’as súas maos. Despós da xanta, mandóula súa tía de volta al cuarto hasta que fose el hora del café y a Sofía prender el braseiro da sala pra que fose fer despós allí el que máis y’apetecese del que ye dixera que podía fer. Mentras se dispoñían todos estos cambios, os dous paisanos que taban parando allí seguían a lo sou y hasta ye daban a razón al ama nel que taba fendo por cuidar qu’a nena fose perdendo as zunas d’aldiana, que nun asentaban nada ben na súa sobría, conforme yo dixeron delante d’ella mentras tomaban el café. Vendo el que taban cambiando as cousas, foi entendendo Virginia a manía de sou padre col trabayo y as costumbres que tanto ye machacaba, pro inda nun acababa de ver qué rumbo llevaban, porque tanto trabayo nun iba ser pra ferye compañía á tía, que tan ben se amañaba sola.

Na sala un pouco caldiada xa pol braseiro, púxose a moza a buscar un dibuxo guapo que bordar nun pano entre os que ye deran na tenda, procurando deixar de darye voltas al xeito que y’iban dando á súa vida entre el que deixara mandao sou padre y el que dispoñía súa tía. Fora fía vento y corrían as nubes sin parar, mouras d’augua, mentras Virginia dicidía qué dibuxo pasar al pano, condo entróu Sofía trendo un bastidor y as súas cousas de coser, mandada pol ama, como tamén ye mandara únde sentarse, a distancia del outra moza y nun tayolo baxo, pra que quedase abondo claro pra todos, pro máis pra ellas, a diferencia entre as dúas. Suspiróu Virginia por toda contestación al qu’el outra ye contaba y quedaron calladas as dúas un bon pedazo; pro, como se a compañía sin ruido da criada fose xa un alivio pra ella, empezóu a moza a tarariar úa copla das que Petra ye cantaba condo taban solas nesos mismos llabores y nun tardóu muito en xuntarse á súa voz a de Sofía cantando baxín.

Nun é que fixesen muito ruido, pro, entre as súas voces y el vento, fendo ruxir todo conto podía ruxir na casa, nin úa nin outra souberon cóndo chegóu el coche á corrada da casa, nin cóndo saliron todos a recibir a os que chegaban, xuntándose na porta cos dous que vían xa del paseo hasta a fonte, y na máis condo toda a recua subía xa as escaleiras, parecéuyes sentir ruido de máis pral que solía haber a esas horas na casa. Inda taban escuitando condo Malia abrío a porta da sala y entróu cun montón de xente detrás d’ella.