martes, 28 de marzo de 2017

Verderón

  1. Verderón
El primer día sin clase de tarde y xa nun sabía qué fer. Despós de pasar as últimas semás ansiando por escapar pra fora, de aballarse toda a mañá pra que nun ye quedasen tareas pra casa y d’aproveitar el hora da sesta dos mayores pra estudar el que tocaba, que xa era pouco y llevadeiro, tuvera súa madre qu’acabar botándola fora, cansada de tella dándoye voltas alredor.
Tendo llibertá pra tar unde quixese xa nun chamaba tando el solín del bon tempo, que codo taba nel escola nun ye deixaba quitar os oyos da ventá, vendo enalar paxaríos, mariposas ou hasta moscas calentándose na soleira y querendo escapar con ellos. Agora molestábala el calor; nun tía gana d’ir de paseo, como ye dixera a madre, nin andando nin na bicicleta.
- ¿Inda tas ei? Llarga pra fora se nun qués que te poña eu a fer algo de proveito – asomóu súa madre na porta del cabanón.
Salía arrastrando os pés pral frente da casa, condo soubo de golpe qué quería fer aquella tarde souriúa. Deu a volta y salío correndo pral horto: allí iba tar fresca y seguro que Bolito ye colgara el abalancio da cana gorda del maceiro. Ríose al vello allí colgado, acordándose das tardes que pasaran féndolo.
Sou bolo sempre fora mui arteiro y gustábaye fer trabayíos pr’a casa, así que fora xuntando úa porción de ferramentas que nun tía dolo en deixarye á neta, mostrándoye cómo trabayar con ellas, y aquel inverno pasáranlo fendo cousías pra qu’a nena fose manexando os tarecos; despós de fer trebeyos más sencillos, puxéranse col abalancio, qu’hasta entoncias fora na más úa tabla atada con úas cordas á cana, pr’acabar sendo pouco menos qu’un trono, pintado y todo.
Sentóuse con tento con medo d’estropiar el trabayo, peró xa col primer impulso vío que yes quedara ben seguro y hasta cómodo pr’abalanciarse tan alto como ye deixaba a corda. Despós del estreno, foi deixándoye parar un pouco, disfrutando da brisa fresca que ye revolvía el pelo, hasta que chegóu a ella el suave miagar da súa gatía preferida, reclamándoye a ración de mimos da tarde. Inda nun parara de todo y xa ye saltara al collo, acomodándoseye pra que la rascase a placer al tempo qu’empezaba a ronroniar antias xa de que la tocase.
Nestas taban a gata y a nena condo al pé d’ellas sentiron un xiprido que suspendéu as caricias y el ronroneo, pendentes as dúas d’encontrar entre as follas al xiprador. Volvéu xiprar el páxaro y axina lo viron: verde, redondín y pequeño entre as canías novas del maceiro. Na más botarye os oyos enriba, enalóu el paxarín, mostrando un rabo llargo de rayas negras y blancas que chocaba col resto del sou corpo, para pousarse noutra cana más alta. Deu un par de saltíos, xipróu outra vez y quedóuse mirando pr’as del abalancio con un oyín mouro y brillante como se esperase que ye responderán dalgún xeito.
- Tate quieta que lo espantas y vas pillallo condo él che diga – acomodóu á gatía outra vez nel collo condo parecía qu’iba saltar pra ir cazar el paxarín.
Xipróu outra vez sin cambiar de cana, confiado nas súas mañas pra escapar si el gato chegaba a ser un amenaza, y empezóu a espicorar as plumas, revolvéndolas como se tuvese un bicho féndoye ciyergas. Véndolo tan ocupado, probóu outra vez a gata a coyer postura pra saltarye enriba, peró víoye el intención a nena y fíxoye acomodar outra vez nel collo:
- Díxenche que parases.
Xipróu el páxaro, miagóu a gata y un refolgón d’aire alborotóuye el pelo á nena, féndoye zarrar os oyos. Pasóu el golpe d’aire como vira y, mentras quitaba el pelo da cara inda cos oyos zarraos, sentío falar a daquén:
- Deixa d’incordiar que por muito que te poñas nin vas cazarme nin vas ferme marchar…
- Vaya si vou: deixa tranquila á nena que nun vei ir contigo a nayundes – falóu outra voz al tempo qu’a gata saltaba al tarrén condo a nena la soltóu para quitar el pelo dos oyos.
Eran dúas voces que nun sentira nunca; a primeira que falara parecía cantar, fina y alegre. El outra sonaba más ronca y sin gracia.
- Eso xa lo veremos – silbóu a más cantarina.
Abrío al fin os oyos a nena, con algo de medo del que podese ver, peró nel horto nun había nada novo: taban ella, el paxarín verde na misma cana d’antias y a gata debaxo d’ella, mirando con toda el atención pral páxaro.
- ¿Quén fala? – preguntóu al fin, mirando alredor, contando con qu’igual daquén taba gastándoye úa broma.
- ¡Vaya! Parece que podes entendernos.
- A mín enténdeme de sempre – volvéuse a gata pra ella col rabo estirado, fregándoseye nas pernas.
- Sí, claro, como teis tanta conversación… - brincóu el páxaro, cambiándose a úa cana más cerca del abalancio.
- Nun fai falta tar falando sempre se nun hay qué dicir – replicóu a gata con un funguido.
- Coa túa voz, nun m’estraña que prefiras tar callada. Agoiras a calquera que te sinta muito tempo – cantóu el páxaro: - Y agora calla, que teño que presentarme como é debido. Soy un verderón y chámanme Verdi. ¿Ques vir comigo? Nun vamos llonxe nin vas tardar muito. É por aquí – enalóu el páxaro sin esperar resposta.
Axina volvéu á cana, mirando col sou oyín brillante pr’a nena qu’inda nun apestañiara desqu’empezara a falarye.
- ¿Vas vir ou non? Que parece que che deu un aire – botóu un trino que parecéu úa risada: - Dar deuche, peró tampouco era pra tanto… - volvéu trinar, mentras a nena s’erguía del abalancio.
- Iréi, pro déixame avisar na casa y coyer a bici, que tú teis alas pro eu teño qu’ir pollos camíos y nun corro tanto como tú enalas.
Xa salía escopetada pr’a casa condo s’acordóu da gata y das intencióis que mostraba y volvéu por ella antias qu’acabase por espantar al paxarín.
- Tú ven comigo, a ver se encontras úa solana unde nun incordies.
Ronronióu a gata xa contenta con qu’a nena la coyese outra vez, rascándoye a cabeza, y por pouco iba dormida condo la pousóu nel poyo calente xunto á porta del cabanón. Abrío un oyo pra ver qué fía a nena, sin moverse más al vella entrar na casa chamando á madre:
- Má: vou dar úa volta na bici.
Perdéuse a resposta da madre al pechar outra vez a porta, sabidas xa as recomendacióis que llevaba: lleva chaqueta ou gorra, ven pra merendar y nun vayas cayer; y el sí acostumbrado condo xa volaba pral camín coa bici, otiando nas veiras por ver al paxarín, qu’axina enalóu delante d’ella. De tanto en tanto, pousábase n’algúa herba alta hasta que chegaba cerca a nena y con un xiprido volvía volar outro tramo.
Iba cos sentidos tan postos en nun perder de vista el paxarín que tardóu un pedazo en sentir que la chamaban. Frenóu a bici pra ver quén vía detrás berrando.
- É outra nena – sentío cantar desde un salgueiro que medraba entrás pedras cayidas da parede del camín.
- ¡Hola, Sara! – saludóu á que chegaba xa xunto a ella.
- ¡Por pouco nun te piyo y nun me sentías! – alentóu el outra nena, botando el pé al tarrén. - ¿Unde vas con tanta presa?
- Dar úa volta por ei – respondéu, esperando algúa seña de Verdi pra siguirye ou non el camín con más compaña.
Xipróu el páxaro, saltando pra úa cana más alta:
- ¡Mira que paxarín más guapo! – asombróuse Sara, descubrindo al que cantara non mui llonxe d’ella.
- É un verderón – miróula el amiga rebixindo el focico d’aquel xeito qu’as dúas sabían que dicía: “xa tá a que todo lo sabe” y botaron al tempo úa cacarada de risa. Volvéu xiprar Verdi y añadío: - Vía siguíndolo desd’el horto de casa. Mira, ¿ves?, parece que nos chama pra que ye vayamos detrás.
- Pos vamos, a ver qué fai.
Montaron outra vez nas bicis y volvéu el páxaro a mostraryes el camín que quería que llevasen, encontrando sempre un poyeiro unde esperallas pra que nun chegasen a perdello de vista, peró tampouco mui á vista que s’aburrisen de siguillo. Foi llevándolas pr’hacia el monte veyo que baxaba al regueiro dos molíos.
Al chegar a un carreiro, pousóuse el páxaro entre as canas d’un acebro y allí tuvo xiprando un bon pedazo, saltando d’úa cana a outra, enalando, abrindo y zarrando el rabo blanco y negro, como se tuvese mandando señas coa súa bandeira.
Paráronse as nenas mirar pra él, pras súas acrobacias entre as follas chías de pinchos del acebro, úa bolía verde claro movendo el rabo blanco entre el verde oscuro del árbol. Antias que cansaran ellas, parecéu cansar él y botóu un enalada hasta úa vidureira pegada al carreiro que baxaba al molín. Xipróu outra vez y quedóuse quieto como se tuvese esperando por ellas.
- Xa que chegamos hasta aquí, nun vamos agora perderye el rumbo por un paseo más – pousóu a bici Sara nel empezo del carreiro, disposta a siguir al páxaro a unde quera que tuvese indo.
Aparcóu tamén el outra nena a súa y botaron a andar monte abaxo detrás del páxaro que, al volar entre os troncos y as canas gordas d’aquellos árboles veyos, iba indicándoyes que siguisen xiprándoyes cada bocadín d’un llao y outro del carreiro aberto pollos pescadores pra chegar a os pozos unde se criaban truitas.
As nenas iban baxando con cuidado, esquivando artos y erguendo ben os pés pra nun enzarabeyar nos fuletos que medraban por mui pisados que tuvesen; inda así y todo tían que parar pra soltar a roupa d’un arto atravesado ou pra sacar el pé d’un llazo de folgueira. Que fosen aspacio y procurando nun fer muito ruido déuyes ocasión de descubrir un esquío que saltaba de cana a cana al son qu’ellas avanzaban, como se tamén fose siguindo el xiprar del páxaro; un pouco más cerca del molín sentiron berrar un gazapo; al punto, víronlo pasar por riba dos árboles y pousarse na copa d’úa bidureira na veira del río.
Inda iba el verderón xiprándoyes desd’el carreiro que viraba al pé del molín, siguindo despós el río hasta os pozos, condo enalóu el gazapo hasta el curumen, berrando outra vez:
- ¿Y traes dúas nenías? – entendéu asombrada el amiga de Verdi.
Quedáronse as nenas encoyidas entre a ganza vendo cómo el verderón iba pousarse n’ua cana de lloureiro a ús palmos del ave, xiprando sin medo:
- Fixen el que me mandaron y ésto é lo que hai.
- Naya – bisbisóu Sara, coyendo al amiga pol brazo, esmolida al ver cómo el paxarín se poñía farruco contra el ave.
- Sh... – mandóuye callar el outra, apretándoye a mao.
- Pos tendrán que valer – grayóu úa pega, pasando entre el lloureiro y el molín y por riba das cabezas das nenas.
Botóu a volar el gazapo pol medio del monte, mentras el verderón volvía baxar al pé del carreiro, a pega foise río abaxo y el esquío, escondido entre as foyas d’un castañeiro, deixóu cayer algo entre os gouños qu’a forza del río condo baxaba chen apilaba na volta debaxo del molín. Enalóu el verderón hasta el talud, abrindo y zarrando el rabo al son que xipraba pr’acabar pousándose nun salgueiro que deixaba colgar as canas por riba del xogaral.
- ¿Vamos ver qué tiróu el esquío? – propuxo Naya, soltándose da mao de Sara.
- ¿Ois, nía? ¿Nun acaban de fer algo mui raro estos páxaros? – preguntóu con algo de medo Sara, coyendo da mao al amiga.
- Pos nun sei, nun acostumbro a mirar muito pra ellos nel miedo d’un monte – encoyéuse d’hombros, tirando por ella pral pedreiro.
Baxaron con tento de nun esbarar nel mofo nin rodar muitos gouños condo chegaron a ellos, que nun foran daryes nos nouguellos. Tuveron que mirar de qué cana del castañeiro deixara cayer el esquío aquello que tría con él pra nun ter que revisar todo el xogaral, que desde riba parecía pequeno peró, xa n’él, viron qu’eran un bon montón de pedras hasta chegar al río y el verderón nun fía más que mirar pra ellas desde el sou salgueiro, nin siquera xipraryes como vera fendo todo el camín; miróu pra él Naya, esperando algúa seña, peró Verdi nun fixo más que xiprarye:
- Se vos axudo, é trampa – con un tono qu’á nena quixo parecerye de broma.
- Boh, era úa noz valleira – coyéula Sara, tirándola al río y dando a volta pra volver al carreiro.
Quedóuse Naya mirando pral sito unde el amiga encontrara a noz, sin querer deixar inda el xogo y volver pra casa:
- ¡Espera! ¡Mira qué hai aquí! – agachóuse coyer daqué entre as xógaras.
Xa volvía Sara xunto a ella condo úa voz desde el camín fíxoye respingar:
- ¿Qué andaréis fendo por ei? ¿Ou vais metervos pescadoras de truitas? ¡Anda que como vos sala úa culobra d’augua! – acabóu ríndose ún dos ermaos de Sara, el qu’iba antias qu’ella.
- ¡Serás fato! ¡Qué susto nos diche! – berróuye el ermá.
- Dirás a ti, que Naya nin se movéu. ¿Qué encontrache? ¿Un tesoro?
Miróu a nena pral que tía na mao y despós pral verderón que se dispidía con un xiprido votando a volar entre os árboles del outra veira:
- ¡Hasta outra a os tres!
Volvéu mirar prá mao y espurríola pr’hacia os outros dous: na palma tía tres pedras, ou medias pedras, das que se vían nos mercados d’artesanía da zona.
- ¡Anda! ¡Pedras de San Pedro! Pos é raro encontrallas por aquí y así de fácil. ¿Dasme úa? Total: tú teis tres...
- Sí, toma úa y tú, outra, Sara. Y vamos pra casa que xa debe ser tarde y llougo van esmolerse por nosoutros.
- Pos sí, a eso vía: buscarvos. Menos mal que vin as bicicletas, que xa nun sabía únde buscar a ésta.