- Verderón
El primer día sin clase de tarde y xa nun sabía qué fer. Despós
de pasar as últimas semás ansiando por escapar pra fora, de
aballarse toda a mañá pra que nun ye quedasen tareas pra casa y
d’aproveitar el hora da sesta dos mayores pra estudar el que
tocaba, que xa era pouco y llevadeiro, tuvera súa madre qu’acabar
botándola fora, cansada de tella dándoye voltas alredor.
Tendo llibertá pra tar unde quixese xa nun chamaba tando el solín
del bon tempo, que codo taba nel escola nun ye deixaba quitar os oyos
da ventá, vendo enalar paxaríos, mariposas ou hasta moscas
calentándose na soleira y querendo escapar con ellos. Agora
molestábala el calor; nun tía gana d’ir de paseo, como ye dixera
a madre, nin andando nin na bicicleta.
- ¿Inda tas ei? Llarga pra fora se nun qués que te poña eu a fer
algo de proveito – asomóu súa madre na porta del cabanón.
Salía arrastrando os pés pral frente da casa, condo soubo de golpe
qué quería fer aquella tarde souriúa. Deu a volta y salío
correndo pral horto: allí iba tar fresca y seguro que Bolito ye
colgara el abalancio da cana gorda del maceiro. Ríose al vello allí
colgado, acordándose das tardes que pasaran féndolo.
Sou bolo sempre fora mui arteiro y gustábaye fer trabayíos pr’a
casa, así que fora xuntando úa porción de ferramentas que nun tía
dolo en deixarye á neta, mostrándoye cómo trabayar con ellas, y
aquel inverno pasáranlo fendo cousías pra qu’a nena fose
manexando os tarecos; despós de fer trebeyos más sencillos,
puxéranse col abalancio, qu’hasta entoncias fora na más úa tabla
atada con úas cordas á cana, pr’acabar sendo pouco menos qu’un
trono, pintado y todo.
Sentóuse con tento con medo d’estropiar el trabayo, peró xa col
primer impulso vío que yes quedara ben seguro y hasta cómodo
pr’abalanciarse tan alto como ye deixaba a corda. Despós del
estreno, foi deixándoye parar un pouco, disfrutando da brisa fresca
que ye revolvía el pelo, hasta que chegóu a ella el suave miagar da
súa gatía preferida, reclamándoye a ración de mimos da tarde.
Inda nun parara de todo y xa ye saltara al collo, acomodándoseye pra
que la rascase a placer al tempo qu’empezaba a ronroniar antias xa
de que la tocase.
Nestas taban a gata y a nena condo al pé d’ellas sentiron un
xiprido que suspendéu as caricias y el ronroneo, pendentes as dúas
d’encontrar entre as follas al xiprador. Volvéu xiprar el páxaro
y axina lo viron: verde, redondín y pequeño entre as canías novas
del maceiro. Na más botarye os oyos enriba, enalóu el paxarín,
mostrando un rabo llargo de rayas negras y blancas que chocaba col
resto del sou corpo, para pousarse noutra cana más alta. Deu un par
de saltíos, xipróu outra vez y quedóuse mirando pr’as del
abalancio con un oyín mouro y brillante como se esperase que ye
responderán dalgún xeito.
- Tate quieta que lo espantas y vas pillallo condo él che diga –
acomodóu á gatía outra vez nel collo condo parecía qu’iba
saltar pra ir cazar el paxarín.
Xipróu outra vez sin cambiar de cana, confiado nas súas mañas pra
escapar si el gato chegaba a ser un amenaza, y empezóu a espicorar
as plumas, revolvéndolas como se tuvese un bicho féndoye ciyergas.
Véndolo tan ocupado, probóu outra vez a gata a coyer postura pra
saltarye enriba, peró víoye el intención a nena y fíxoye acomodar
outra vez nel collo:
- Díxenche que parases.
Xipróu el páxaro, miagóu a gata y un refolgón d’aire
alborotóuye el pelo á nena, féndoye zarrar os oyos. Pasóu el
golpe d’aire como vira y, mentras quitaba el pelo da cara inda cos oyos zarraos, sentío falar a daquén:
- Deixa d’incordiar que por muito que te poñas nin vas cazarme nin
vas ferme marchar…
- Vaya si vou: deixa tranquila á nena que nun vei ir contigo a
nayundes – falóu outra voz al tempo qu’a gata saltaba al tarrén
condo a nena la soltóu para quitar el pelo dos oyos.
Eran dúas voces que nun sentira nunca; a primeira que falara parecía
cantar, fina y alegre. El outra sonaba más ronca y sin gracia.
- Eso xa lo veremos – silbóu a más cantarina.
Abrío al fin os oyos a nena, con algo de medo del que podese ver,
peró nel horto nun había nada novo: taban ella, el paxarín verde na
misma cana d’antias y a gata debaxo d’ella, mirando con toda el
atención pral páxaro.
- ¿Quén fala? – preguntóu al fin, mirando alredor, contando con
qu’igual daquén taba gastándoye úa broma.
- ¡Vaya! Parece que podes entendernos.
- A mín enténdeme de sempre – volvéuse a gata pra ella col rabo
estirado, fregándoseye nas pernas.
- Sí, claro, como teis tanta conversación… - brincóu el páxaro,
cambiándose a úa cana más cerca del abalancio.
- Nun fai falta tar falando sempre se nun hay qué dicir – replicóu
a gata con un funguido.
- Coa túa voz, nun m’estraña que prefiras tar callada. Agoiras a
calquera que te sinta muito tempo – cantóu el páxaro: - Y agora
calla, que teño que presentarme como é debido. Soy un verderón y
chámanme Verdi. ¿Ques vir comigo? Nun vamos llonxe nin vas tardar
muito. É por aquí – enalóu el páxaro sin esperar resposta.
Axina volvéu á cana, mirando col sou oyín brillante pr’a nena
qu’inda nun apestañiara desqu’empezara a falarye.
- ¿Vas vir ou non? Que parece que che deu un aire – botóu un
trino que parecéu úa risada: - Dar deuche, peró tampouco era pra
tanto… - volvéu trinar, mentras a nena s’erguía del abalancio.
- Iréi, pro déixame avisar na casa y coyer a bici, que tú teis
alas pro eu teño qu’ir pollos camíos y nun corro tanto como tú
enalas.
Xa salía escopetada pr’a casa condo s’acordóu da gata y das
intencióis que mostraba y volvéu por ella antias qu’acabase por
espantar al paxarín.
- Tú ven comigo, a ver se encontras úa solana unde nun incordies.
Ronronióu a gata xa contenta con qu’a nena la coyese outra vez,
rascándoye a cabeza, y por pouco iba dormida condo la pousóu nel
poyo calente xunto á porta del cabanón. Abrío un oyo pra ver qué
fía a nena, sin moverse más al vella entrar na casa chamando á
madre:
- Má: vou dar úa volta na bici.
Perdéuse a resposta da madre al pechar outra vez a porta, sabidas xa
as recomendacióis que llevaba: lleva chaqueta ou gorra, ven pra
merendar y nun vayas cayer; y el sí acostumbrado condo xa volaba
pral camín coa bici, otiando nas veiras por ver al paxarín,
qu’axina enalóu delante d’ella. De tanto en tanto, pousábase
n’algúa herba alta hasta que chegaba cerca a nena y con un xiprido
volvía volar outro tramo.
Iba cos sentidos tan postos en nun perder de vista el paxarín que
tardóu un pedazo en sentir que la chamaban. Frenóu a bici pra ver
quén vía detrás berrando.
- É outra nena – sentío cantar desde un salgueiro que medraba
entrás pedras cayidas da parede del camín.
- ¡Hola, Sara! – saludóu á que chegaba xa xunto a ella.
- ¡Por pouco nun te piyo y nun me sentías! – alentóu el outra
nena, botando el pé al tarrén. - ¿Unde vas con tanta presa?
- Dar úa volta por ei – respondéu, esperando algúa seña de
Verdi pra siguirye ou non el camín con más compaña.
Xipróu el páxaro, saltando pra úa cana más alta:
- ¡Mira que paxarín más guapo! – asombróuse Sara, descubrindo
al que cantara non mui llonxe d’ella.
- É un verderón – miróula el amiga rebixindo el focico d’aquel
xeito qu’as dúas sabían que dicía: “xa tá a que todo lo sabe”
y botaron al tempo úa cacarada de risa. Volvéu xiprar Verdi y
añadío: - Vía siguíndolo desd’el horto de casa. Mira, ¿ves?,
parece que nos chama pra que ye vayamos detrás.
- Pos vamos, a ver qué fai.
Montaron outra vez nas bicis y volvéu el páxaro a mostraryes el
camín que quería que llevasen, encontrando sempre un poyeiro unde
esperallas pra que nun chegasen a perdello de vista, peró tampouco
mui á vista que s’aburrisen de siguillo. Foi llevándolas pr’hacia
el monte veyo que baxaba al regueiro dos molíos.
Al chegar a un carreiro, pousóuse el páxaro entre as canas d’un
acebro y allí tuvo xiprando un bon pedazo, saltando d’úa cana a
outra, enalando, abrindo y zarrando el rabo blanco y negro, como se tuvese mandando señas coa súa bandeira.
Paráronse as nenas mirar pra él, pras súas acrobacias entre as
follas chías de pinchos del acebro, úa bolía verde claro movendo
el rabo blanco entre el verde oscuro del árbol. Antias que cansaran
ellas, parecéu cansar él y botóu un enalada hasta úa vidureira
pegada al carreiro que baxaba al molín. Xipróu outra vez y quedóuse
quieto como se tuvese esperando por ellas.
- Xa que chegamos hasta aquí, nun vamos agora perderye el rumbo por
un paseo más – pousóu a bici Sara nel empezo del carreiro,
disposta a siguir al páxaro a unde quera que tuvese indo.
Aparcóu tamén el outra nena a súa y botaron a andar monte abaxo
detrás del páxaro que, al volar entre os troncos y as canas gordas
d’aquellos árboles veyos, iba indicándoyes que siguisen
xiprándoyes cada bocadín d’un llao y outro del carreiro aberto
pollos pescadores pra chegar a os pozos unde se criaban truitas.
As nenas iban baxando con cuidado, esquivando artos y erguendo ben os
pés pra nun enzarabeyar nos fuletos que medraban por mui pisados que
tuvesen; inda así y todo tían que parar pra soltar a roupa d’un
arto atravesado ou pra sacar el pé d’un llazo de folgueira. Que
fosen aspacio y procurando nun fer muito ruido déuyes ocasión de
descubrir un esquío que saltaba de cana a cana al son qu’ellas
avanzaban, como se tamén fose siguindo el xiprar del páxaro; un
pouco más cerca del molín sentiron berrar un gazapo; al punto,
víronlo pasar por riba dos árboles y pousarse na copa d’úa bidureira na veira del río.
Inda iba el verderón xiprándoyes desd’el carreiro que viraba al
pé del molín, siguindo despós el río hasta os pozos, condo
enalóu el gazapo hasta el curumen, berrando outra vez:
- ¿Y traes dúas nenías? – entendéu asombrada el amiga de Verdi.
Quedáronse as nenas encoyidas entre a ganza vendo cómo el verderón
iba pousarse n’ua cana de lloureiro a ús palmos del ave, xiprando
sin medo:
- Fixen el que me mandaron y ésto é lo que hai.
- Naya – bisbisóu Sara, coyendo al amiga pol brazo, esmolida al
ver cómo el paxarín se poñía farruco contra el ave.
- Sh... – mandóuye callar el outra, apretándoye a mao.
- Pos tendrán que valer – grayóu úa pega, pasando entre el
lloureiro y el molín y por riba das cabezas das nenas.
Botóu a volar el gazapo pol medio del monte, mentras el verderón
volvía baxar al pé del carreiro, a pega foise río abaxo y el
esquío, escondido entre as foyas d’un castañeiro, deixóu cayer
algo entre os gouños qu’a forza del río condo baxaba chen apilaba
na volta debaxo del molín. Enalóu el verderón hasta el talud,
abrindo y zarrando el rabo al son que xipraba pr’acabar pousándose
nun salgueiro que deixaba colgar as canas por riba del xogaral.
- ¿Vamos ver qué tiróu el esquío? – propuxo Naya, soltándose
da mao de Sara.
- ¿Ois, nía? ¿Nun acaban de fer algo mui raro estos páxaros? –
preguntóu con algo de medo Sara, coyendo da mao al amiga.
- Pos nun sei, nun acostumbro a mirar muito pra ellos nel miedo d’un
monte – encoyéuse d’hombros, tirando por ella pral pedreiro.
Baxaron con tento de nun esbarar nel mofo nin rodar muitos gouños
condo chegaron a ellos, que nun foran daryes nos nouguellos. Tuveron
que mirar de qué cana del castañeiro deixara cayer el esquío
aquello que tría con él pra nun ter que revisar todo el xogaral,
que desde riba parecía pequeno peró, xa n’él, viron qu’eran un
bon montón de pedras hasta chegar al río y el verderón nun fía
más que mirar pra ellas desde el sou salgueiro, nin siquera
xipraryes como vera fendo todo el camín; miróu pra él Naya,
esperando algúa seña, peró Verdi nun fixo más que xiprarye:
- Se vos axudo, é trampa – con un tono qu’á nena quixo parecerye
de broma.
- Boh, era úa noz valleira – coyéula Sara, tirándola al río y
dando a volta pra volver al carreiro.
Quedóuse Naya mirando pral sito unde el amiga encontrara a noz, sin
querer deixar inda el xogo y volver pra casa:
- ¡Espera! ¡Mira qué hai aquí! – agachóuse coyer daqué entre
as xógaras.
Xa volvía Sara xunto a ella condo úa voz desde el camín fíxoye
respingar:
- ¿Qué andaréis fendo por ei? ¿Ou vais metervos pescadoras de
truitas? ¡Anda que como vos sala úa culobra d’augua! – acabóu
ríndose ún dos ermaos de Sara, el qu’iba antias qu’ella.
- ¡Serás fato! ¡Qué susto nos diche! – berróuye el ermá.
- Dirás a ti, que Naya nin se movéu. ¿Qué encontrache? ¿Un
tesoro?
Miróu a nena pral que tía na mao y despós pral verderón que se
dispidía con un xiprido votando a volar entre os árboles del outra
veira:
- ¡Hasta outra a os tres!
Volvéu mirar prá mao y espurríola pr’hacia os outros dous: na
palma tía tres pedras, ou medias pedras, das que se vían nos
mercados d’artesanía da zona.
- ¡Anda! ¡Pedras de San Pedro! Pos é raro encontrallas por aquí y
así de fácil. ¿Dasme úa? Total: tú teis tres...
- Sí, toma úa y tú, outra, Sara. Y vamos pra casa que xa debe ser
tarde y llougo van esmolerse por nosoutros.
- Pos sí, a eso vía: buscarvos. Menos mal que vin as bicicletas,
que xa nun sabía únde buscar a ésta.