Parecía máis mouro el día del que fora a noite, cercada a casa por un cerzo baxo que parecía xelo pegao a so árboles d'alredor y fía a os caballos arrimarse ús a outros buscando algo de calor mentras esperaban na corrada a qu'os viaxeiros acabasen as despedida y botasen a andar. Xa nun era mui cedo, peró el día nun acababa d'abrir y xa nun podían mandar máis el tempo se querían chegar con día á casa del ermao da Moura. Llevaban cartas d'ella y a un mozo de guía pra que nun perdesen el camín n'aquel cerzo testo y sin facha d'arralar.
Foron andando en fila sin perder el paso del qu'iba delante pra nun estraviarse, xa que nin del ruido podían fiarse, que resonaba el máis suave como se as nubes fosen as paredes d'ua sala enorme y valleira, unde el eco nun deixase saber de qué sito vía el que sentían. El alentar dos caballos al paso y el petar dos cascos na terra y, de condo en vez, n'algúa pedra, era todo conto sintían. Conforme baxaban ás veigas del río y arralaban os árboles, foron salindo d'entre el cerzo hasta deixallo detrás como úa cortina gorda y fria que nin deixaba pasar máis qu'ua pouca de claridá y miga de calor.
A pesar da mañá moura y fría había xente llaboriando nos eiros da veiga qu'al ruido dos caballos erguía un bocadín a vista y axina volvían al llabor, despós de responder al saludo del mozo:
—Estas son as terras da Moura —esplicóu, saludando a outro peteiro de llabregos—. Despós d'ese monte, empezan as terras del ermao.
A compaña del mozo fíxoye a Darna aplazar pra outro día falaryes al resto del que ye cuntara el víspora Brado, peró nun yes quitóu a ellos de siguir dándoye votas al que poderan falar fora y solos a noite pasada.
Agora que xa nun tían qu'ir en fila nin el cerzo ampliabab as voces, foron acompasando el paso pra poder falar ús con outros, perguntando a os que durmiran cerca se el Mandao ou a llaria dixeran algo del que trataran fora. Xa de noite quixeran perguntarye a Tana cómo fora a cía col ama y qué pasara pra fer a llaria el que fixera, peró nun llograran que yes cuntase nada máis qu'os planes pral día siguinte y tampouco entoncias sacaron miga en claro por muito que Malio insistise en perguntarye outra vez, sabendo que fora por algo que dixera el Mandao, como él mismo confesara.
Cansóuse Tana de tanta pregunta y adelantóuse hasta coyes a Darna, qu'iba sola detrás del guía:
—¿Vas diciryes el que sabes ou deixaryes que sigan fendo cábalas del que parece que che pasa con Brado?
Vendo qu'el mozo poñía el oreya, sacudíu a cabeza a llaria y frenóu un pouco a Merba, deixando que las coyese el grupo de Malio:
—Temos que fer úa reunión, peró nun creu que hoi podamos. Penso que mañá nun necesitemos guía ningún pra chegar á Balseira. Indo solos paramos unde nos pareza y falamos. —Callóu un bocadín, pensando qué dicir máis pra parar os contos y nun esmoler á xente—: Nun pasa nada grave, peró hai novas del llar del Acebro que creu que tedes que conocer.
Sacudíu a cabeza Malio, mentras el resto cruzaba miradas d'entender, supoñendo qu'eso era el que falaran a noite pasada ella y el Mandao. Volvéu afalar a Merba Darna, al tempo que xipraba de xeito que Corvo botóuse a trotar sin que Brado podese frenallo hasta que chegóu al altura d'ella, outra vez pegada al guía. Sentíronse úas risías que ye fixeron volverse:
—Esto é el qu eten montar caballo ayén —ríuse tamén, inda sorprendido polla reación del caballo á chamada del ama.
—Parecéume miyor chamar al caballo qu'a ti —ríu tamén Darna—: Xa ves qu'hoi llevamos compaña —siguíu, máis quedo—: Haberá que deixar pra mañá cuntaryes a situación.
—Vale ben. Xa sabes qu'agora es tú a que dicides.
Miróulo a llaria, buscando segundas intencióis nel que ye respondera, peró nun encontróu máis qu'a mirada franca á que xa se taba acostumbrando de máis:
—Xa mo deixache claro ayer, peró paréceme qu'é ben que saibas el que dicido como os demáis.
Sacudíu a cabeza el Mandao y deixóu ir al caballo que, como os outros, al verse en campo aberto fora coyendo aire nel sou paso hasta cuase poñerse al trote.
Xa taban cerca del monte que dixera el guía que fía de llinde entre as terras dos dous ermaos condo Darna decidíu qu'era ben parar, daryes un descanso a os caballos y comer algo. Tuvo el mozo que conocía aquello d'acordo y llevóulos hasta úa fonte que brotaba nun prao xa na fronteira col monte.
Nun foi mui llarga a parada y axina siguiron camín cruzando agora un monte de carbayos que parecían veyos como el mundo:
—Lleva sin cortarse madera desde qu'os bisabolos del ama y del home del qu'enviudóu quixeran vendella y nun se puxeron d'acordo d'unde taba a llinde que separa el monte d'ún del del outro. Y ei sigue medrando hasta qu'a sobría del amo herede os dous caseiríos.
—Y sin poñerse d'acordo, ¿quedóu así a cousa, sin que ningún se revolvese? —quixo saber Tusgo, osmando algún historia curiosa.
—El mone tá así pol que pasóu al nun poñerse d'acordo —respondéu el mozo, acomodándose na montura pra cuntar el historia y que todos podesen escuitar—: Os veyos nun querían vender a madera d'emparzao y repartir despós el que sacarsen a medias porque ben sabían os dous qu'el monte d'ún nun era igual qu'el del outro. Un tía máis terra, peró el outro tía miyores árboles y ningún quería ceder el que pensaba qu'era a súa ganancia. Al cabo, cansóu el comprador de nun ter con quén falar y deixóulos coa madera y sin ganancias, peró nun acabóu ei el asunto. ¿Ven ese arbolón qu'hai ei seco? Dicen os veyos que secóu coa sangre ruía dos dous homes: cada pouco tempo encontrábanse vixilando el monte y sempre faltaban árboles d'un llao ou del outro hasta qu'un día pasaron dos insultos ás maos. Xa cayera a noite condo os das casas botaron contas d'ellos y chegaron buscallos aquí: deron con ellos debaxo d'ese carbayo, ún xunto al outro, mortos, y ei mismo yes deron terra. Al pouco, empezóu a secar el árbol y ei tá, como el resto del monte: naide quer mirar pra él.
Col conto del mozo chegaran al outro llao del monte y ás terras del ermao de Flora. Tamén n'esos eiros había xente llaboriando y axina viron salir correndo a un rapacín:
—Xa van llevar aviso á casa de que chegan viaxeiros —comentóu, respondendo coa cabeza a os saludos dos llabregos.
—¿Y nun valía máis qu'esperase a saber quén somos? —perguntóu Malio.
—Pode qu'eso xa lo saiban —respondéu, afalando el caballo.
—Pos nun creu que naide fose máis rápido que nosoutros pra chegar primeiro avisar, como nun salise de noite —apuntóu Lerca.
Como el mozo nun respondese, púxose al sou llao Darna:
—¿Usan el río pra mandar avisos? ¿Y cómo saben que los reciben? ¿Y pra mandallos de baxo pra riba? —quixo saber.
Miróula de medio llao un bocadín, antias de bisbisar, sin volver quitar a vista del camín:
—Temos un xeito usando el río, peró nun vou decirvos cómo.
Díxolo con tanto dolo que naide ye insitíu.
Empezaba a zarrar de cerzo outra vez condo chegaron á casa, unde xa taban esperándolos delante da porta el que debía ser el ermao de Flora coa familia:
—Benvidos. ¿Tredes novas de mía ermá?
Baxóuse Darna y déuye as cartas. Botóuyes un oyada por riba y volvéu mirar pra ellos:
—Eu soi Pacho.
—Eu, Darna —presentóuse y despós foi nombrando al resto da compaña. Antias de qu'empezase a esplicar el motivo de chegar allí, interrumpíula el amo:
—Xa sei del voso viaxe. Podedes pasar a noite aquí y xa mañá vos indicaremos a miyor ruta pra chegar á Balseira.
Condo saliron da cuadra unde yes mandaron prender os caballos, a casa xa nun era máis qu'úa sombra moura entre el cerzo. Deron col entrada siguindo as voces d'ús que taban falando xunto á porta, esperando por ellos pra mostraryes unde iban durmir: as muyeres na sala y os homes nun desván.
—É unde durmen os obreiros que vein condo hai muito trabayo y nun chega cos del aldea.
Taban compoñéndose un pouco pra baxar ciar condo chegóu á sala a fiya del amo:
—Supoñe que nel equipaxe tredes algo de máis vistir qu'os traxes del viaxe.
—Tremos, si —respondéuye Igulme, qu'era a que taba máis cerca.
—Pos era ben que vos vistírades un pouco curiosas que mandóu meu padre preparar mesa de gala.
—¿Pra todos? —perguntóu Calban.
—Pos si. ¿Por?
—Nun tía que molestarse tanto que ben podíamos ciar na cocía sin tanto miramento.
—Si, ho, decídello vosoutros: pra úa vez qu'hai visita —ríu a moza—: Y a mía madre máis, que dice que nun pasa naide por aquí que nun veña vender ou comprar ou buscar trabayo.
Tal como yes dixera, encontraron el comedor engalanao, a os amos vistidos de festa y a mesa con manteles y servicios que ser vía que nun eran os de todos os días. Foron acomodando a os homes a un llao y ás muyeres al outro desde os amos, sentaos nel medio cos fiyos enfrente y empezando pollos máis veyos hasta deixar a os máis novos al llao dos mozos da casa, dous chavales y a nena que fora dar el aviso á sala.
Inda taban empezando a ciar condo el amo perguntóu a Malio, que taba al sou llao por el rumbo que llevaban:
—Despós da Balseira, queremos baxar á costa pra siguir pral este.
—¿Y pode saberse el motivo de viaxe tan llargo y tanta xente?
Antias de responder, Malio buscóu el aprobación de Darna, que ya deu cúa seña disimulada, confiando na cabeza del despenseiro:
—Vamos visitar a us parentes, por dicir así, que marcharon vivir alló y xa llevamos tempo sin saber d'ellos.
—¿Parente? ¿De todos? —desconfióu.
—Máis ou menos, si —respondéu Malio, sin querer dar muitas máis esplicacióis.
—¿Y pode saberse desde unde vides?
Volvéu el viaxeiro consultar á llaria coa mirada, cuase pidindoye que respondese ella, peró, al ver que callaba, dixo al fin:
—D'un valle al outro llao d'esta serra.
—¿Del valle dos Ferreiros? —estrañóuse el home.
—¿Ou del dos Llares? —perguntóu el máis veyo dos fiyos. Como el padre lo mirase con mala cara, esplicóu—: Nin os caballos nin as trazas son de ferreiros y son catorce, que son os llares que dicen que hai n'ese valle, ou había.
—É verdá que cuntan qu'un dos llares foise del valle —añadíu el ermá.
—D'ese mismo —quixo cortar al conto Malio.
—Pos é a primeira vez que pasa xente del voso valle por acó.
—Indicáronnos este camín os ferreiros.
—Y, despós da Balseira, ¿sabedes por unde tedes que siguir?
—Baxaremos á costa y siguiremos pral este hasta pasar dúas rías máis.
—¿Por mar? —quixo saber el amo.
—Non, siguiremos por terra.
—Pos eu sempre sentira qu'os del valle dos Llares eran xente marineira —dixo a madre, que nun falara hasta entoncias.
—Pos os caballos dos Llares tein tamén búa fama —apuntóu el máis novo dos fiyos.
—Os dous tein razón. Os llares da ribeira dan bús marineiros y os de terra adentro crían caballos y véndense ben —tercióu Malio.
—Y ben caros, tamén —respondéu el amo—. Hasta os cruces d'ellos doblan el precio dos outros. Y ten razón Taso qu'os vosos ben se ve que son d'esa raza. É úa pena que nun sía brao pra que postiasen algúa das mía euguas. ¿Volveredes por acó pra entoncias?
Esta vez nun esperóu Darna que Malio ye consultase pra responder:
—Eso nun lo sabemos inda. Peró xa apalabramos outras visitas nel camín, así qu'os que las faigan ben poden chegarse aquí.
—¿Vades volver ver a mía tía? —perguntóu a nena y como ye respondesen que si, añadíu—: Pra entoncias xa hei tar eu con ella y podo mandar recao pra que suban as euguas postiarse.
—Nun corras tanto —contetóuye Lerca—: Pra dicidir eso temos primeiro que ver as euguas, nun vaya ser que nun digan ben cos nosos garañís.
—¿Sabes tú mirallas? —sorprendéuse a moza.
—Lerca é a nosa albeitre —esplicóu Malio, vendo qu'el amo da casa torcía el beizo cada vez qu'algúa das viaxeiras respondía, inda máis condo eran as súas muyeres as que lo fían.
Desafiando al padre, añadíu a fiya:
—Eu soi el heredeira da mía tía y condo vaya vivir con ella quero aprender a manexar os caballos, máis alló del que xa sei: montar y mirar por ellos. Se volveses tú, ¿enseñarásme cousas?
—Pos claro, peró iba llevarnos maís d'un día y de dous —respondéu divertida Lerca al ver a dicisión coa que fía planes sin importarye el opinión del padre, que n'aquel momento parecía querer desaparecella del mundo coa mirada.
—Faltándovos tanto viaxe por fer, nun creu que sía este ano condo veñan del voso valle postiarme as euguas —tercióu el padre, cortando a charla das dúas mozas—. ¿Y tades seguros de que vais encontrallos? En tantos anos puideron pasar muitas cousas.
Agora tocóuye responder a Brado:
—Eso vamos ver.
Condo acabaron de ciar erguéronse a muyer y a nena, invitando ás viaxeiras a salir con ellas del comedor pra deixar a os homes fer un pouco de sobremesa antias d'ir durmir. Mentras el amo falaba das propiedades súas y de súa ermá, que contaba que pasasen xuntas al fiyo del sou fiyos máis veyo, porque nun pensaba deixar qu'a nena casase y perder as terras de Flora, as muyeres subiron á sala pra poder tamén falar sin ter que pidir permiso, como parecía ser el uso n'aquella casa.
—Vou ir ver os caballos, ¿qués vir comigo? —invitóu Lerca a Sarima.
Volóu a nena mudarse pra ir con ella, na máis víu a súa madre cabeciar dándoye permiso, y nun tardaron nada en volver baxar y pasar por delante da porta del comedor, unde resonaba a voz forte del padre:
—Nun m'estraña que mía tía nun quera homes cerca que la gobernen. Xa me tardaba volver pra con ella, peró nas cartas que trouxéstedes ven a manda pra quedar alló.
