jueves, 10 de agosto de 2017

Arras (Verderón 9)

Sentadas as nenas nel poyo y Yayo frente a ellas nel tarrén, coa caxa das cartas entre as dúas, nel pico d’ella a carta de despedida de Román y os dous aniyos enriba, xa llevaban un pedacín calladas, mirando pra ellos. Hasta Verdi deixara de xiprar al ver aparecer del bolso de Sara el aniyo perdido y brincaba entre as canas del rosal al pe d’ellos.
- Xa temos el outro aniyo y agora ¿qué? – perguntóu al fin Sara.
Esta vez tocóuyes a os outros encoyerse d’hombros y Verdi enalóu hasta un dos pesqueiros del horta. Desde allí botóu al aire un xiprido llargo y chen de florituras qu’as nenas axina entenderon.
- A ver: esto é como un rompecabezas y cada peza que poñemos danos úa pista pra buscar a siguinte – empezóu Naya.
- Encontramos as cartas y un aniyo: faltaba el outro – apuntóu Sara.
- Gracias a Manolín demos col sito unde bola tirara el aniyo – siguío el chaval; - Y encontrámoslo. Y úa búa llargatúa cuidando d’él.
- Xa temos os dous aniyos xuntos, peró esto nun vei cambiar a pena que debéu pasar Saría... – volvéu falar Naya.
- Nin Román – pensóu en alto Yayo. – Que tamén foi ben manso ou pouco interés tía pra quedarse col historia que ye contase Pepa del ermá...
- ¿Y qué iba fer, desde tan llonxe? Y tampouco Saría parece que fixese nada – apuntóu el ermá.
- Aquí tuvo qu’haber algo máis que nun sabemos
Miraron os ermaos pr’a vecía, que coyera a caxa das cartas, apartando os aniyos, peró sin acabar de dicidirse a abrilla. Volveron quedar un bocadín callados hasta que Yayo s’erguéu, sacudindo os calzóis:
- Eu véxolo así: esto é como un conto, úas das historias que nos conta bola condo tá de bon norte. Hai dous namorados que nun poden tar xuntos, él vei buscar a vida pra volver rico y casar, peró a bruxa mala, y dígolo con toda el intención, el ermá envidiosa, fai porque nunca se volvan xuntar. Faiyes romper a promesa ou, miyor dito, pensar que la romperon: quítaye el aniyo al ermá y díceye al mozo que yo deu a outro... – callóu un bocadín el neno, buscando cómo esplicaryes el qu’a él nun y’acababa d’asentar nel conto: - Nun sei cómo lo vivío Román, peró Saría tampouco parecía mui dolida. Xa sei que pasara muito tempo condo eu nacín, peró nunca taba triste nin tía mal caráter... pra eso xa tá nosa bola – sorprendido pol qu’acababa de dicir, deixóuse cayer sentao outra vez.
- ¡Eso é! Ei tá el que nos falta: ¿por qué Saría nun taba triste y nosa bola sí, y enfadada, y sempre roñando...?
- Y féndonos cabriar a os outros, ou chorar... – siguío el neno: - Algo ye salío mal nel intención de fastidiar al ermá: ¿qué y por qué?
- Igual Saría nun tía tanta gana de casar como ella... – propuxo Naya.
Sacudiron a cabeza os dous ermaos:
- Non: tía el axuar preparado y sempre esperóu novas de Román – insistío Yayo.
- ¡Home! Esperar, esperar... – encoyéuse d’hombros el ermá.
. Vale: nun é qu’esperase que chegase buscalla, peró, nun sei, era como se soubese algo que nun ye deixase rendirse á pena – como as nenas mirasen pra él esperando que s’esplicase, siguío pensando en alto: - Dalgún xeito sabía que fora el ermá a que ye quitara el ocasión de casar col mozo que quería, de irse llonxe, de vivir miyor..., ou el ilusión que tuvese, que nunca falaba d’eso. Peró era como se nun y’importase, ou, igual, como se soubese que se ella siguía rindo, nosa bola nun podía rir a gusto...
- Y nun esqueizades – sonóu a voz de Pacho por riba d’ellos: - que Pepa casóu porque Saría quixo.
Volvéronse os nenos pr’a ventá unde s’asomara el bolo de Naya, esperando que yes dixese de qué falaba:
- Carlos quería a Saría, pero como ella a él non, conformóuse col ermá, sempre penséi que porque Saría lo convencéu, nun sei cómo... Y Pepa sábelo de sempre, peró tá tan encandilada con él qu’inda hou nin ye tuse; confórmase con saber que tá con ella... Tamén é porque sabe que, inda querendo al ermá y non a ella, Carlos nunca ye faltóu al respeto y menos con Saría. Esa é a ventaxa qu’el ermá sempre ye tuvo a Pepa.
Volvéu meterse pr’adentro Pacho deixando a os nenos rumiando el qu’acababa de diciryes. Xipróu Verdi, volvendo al rosal, pra recordaryes qu’eso nun era máis qu’outro detaye del historia, peró no a chave que tían que buscar pra siguir fendo el rompecabezas.
- É verdá que Saría tía humor abondo pra pasar ríndose del ermá toda a vida... – recordóu Yayo.
Miráronse as nenas pensando cómo cambiar el rumbo das cavilacióis de Yayo, deixando de darye voltas á vida dos bolos y a tía. Volvéu xiprar el verderón, féndoye cambiar a cara a Sara:
- Dixiche antias que esto era como un conto – empezóu a contar a nena: - Temos as días ermás, os dous namorados, peró da misma, y as ganas d’incordiar da ruía, qu’al fin parece que é a que sale coa súa, peró sabemos que non porque Saría sigue feliz y contenta y ella amargada y amargándonos a todos...
Quedaron callados outra vez hasta que Naya fixo as perguntas que quedaran nel aire:
- ¿Por qué Saría sigue feliz y Pepa amargada? ¿Qué peza sigue faltándonos?
- Nun volvas por ei – reprendéula Sara: - Encontramos el aniyo perdido núa fonte, debaxo d’úa llargatixa grande y veya. Contándolo como un conto podíamos decir que Saría era un encantada porque un dragón, eso sí: enano, tía presa a sua voluntá, el aniyo da promesa, na fonte unde vivía.
- Xa – interrumpíola el ermao: - peró Saría nun se peinóu na noite de San Xuan al pe da fonte nin houbo mozo que quixese rescatalla...
- ¡Ei tá! – saltaron as nenas al tempo.
- Pode qu’ella nun se peñase na fonte, acordáivos das trincas, tampouco vivía n’ella, como nos contos, peró sí houbo rescatador. Non el qu’ella esperaba ou quiría, peró ei tuvo el noso bolo – siguío el conto Sara: - Como nun cumplío el que fose que tuvese que fer pra conquistar al encantada, conformóuse con vivir al pé d’ella, casando col ermá...
- Pos sí que che vei quedando ben el conto – interrumpíola Yayo. - ¿Y qué había qué fer pra romper el meigayo? Eso é lo máis entretido dos contos...
- Pos eso sí que nun lo sabemos... Ou sí: naide encontrara el aniyo hasta nosoutros.
- ¿Y xa tá? ¿Era eso na máis? Nun créu que Saría casase con Carlos solo porque ye devolvese el aniyo... – dudóu Naya.
- Pos non. Se fose eu, iba pensar que fora él quen mo quitara – concedéu Sara.
- Así que inda nos queda saber qué maís habería que fer pra ceibar a Saría – resumío Yayo, - quen, tamén é verdá, nunca parecéu mui esmolida por nun casar...
- Eso xa quedóu claro: a Saría nun ye quitóu el humor quedar solteira. Tampouco as encantadas dos contos parecen mui esmolidas por que las queran. Y os mozos nun sei se van por ellas, por guapas que sían, ou pol tesoro que dicen que guardan... – razonóu Sara: - El conto é qué tía que fer quen fose pra quitarye el aoyo: encontrar el aniyo y ¿qué máis?
- ¿Nun encontrastis nada máis qu’a carta entre as cousas de Saría? – interesóuse Yayo, buscando algúa pista nova.
- Muitas cousas, peró nada que nos vala pra saber qué fer... – sacudío a cabeza Naya, abrindo a caxa das cartas y empezando a sacallas úa por úa.
- Nun sei... ¿Nun faltaba nada nel axuar, por dicir algo? – perguntóu Yayo.
- As arras taban: 13 pesos de plata envoltos nun pano d’encaxe... – respondéu Naya sin quitar os oyos das cartas.
- ¡Espera! – brincóu el chaval: - ¿As arras nun yas da el novio á novia? ¿Por qué las tía Saría?
Encoyéronse d’hombros as nenas:
- Igual foran xuntándolas y guardándolas ella pra que nun se perdesen nel viaxe d’él... Dixeron os bolos d’esta qu’eran mui veyas...
- Y con dúas iguales fixérayes meu bolo os aniyos – acordóuse Naya.
- ¡É verdá! ¡Y había máis na caxa dos cuartos!
- ¿Y únde las tedes?
Erguéuse Naya pousando as cartas y a caxa nel poyo y entróu na casa buscar el ucha de ferro qu’encontraran. Salío al bocadín, texendo xa coa chave pr’abrilla:
- Guardámoslas todas aquí; as arras inda envoltas nel pano. Nun quiso bola que las xuntáramos, nun sei porqué... – acabóu al fin d’abrir a caxa.
Nel pico taba el pano coas monedas qu’iban fer d’arras envoltas nél. Espurríose Yayo pra que ye dese el paquete a nena, desenvolvéulo con cuidado y foi pasando as monedas d’úa en úa. Eran trece riales de plata iguales que foi mirando al detaye:
- Estas son todas iguales, pode que por eso las tuvesen apartadas. Y sonche ben veyas: poin 1808 – quedóuse pensando un bocadín: - Sóname a fecha, pra mín que algo tuven qu’estudiar con ella... Ah, sí: Goya y os fusilamentos... Eso era condo inda andaban os franchutes por aquí.
- Pos sí que son veyas, sí. – río el ermá: - ¿Y esas son iguales?
- Non, aquí hailas de muitas fechas diferentes – tuvera naya poñéndolas nel poyo ordenadas: - Eso sí: parecen todas de plata.
- Pos é un bon caudal pra que lo tuvese guardao nel desván...
- Y un feixe de billetes, esos máis novos, que había n’outro peto – anuncióuye Sara al ermao.
- Eso nun é tan raro, serían aforros. Peró estas monedas son mui veyas pra ser d’ella... Quero dicir que tuvo qu’encontrallas ou heredallas de daquén que las tuvese guardadas por algo...
- Encontraríanlas, ella ou Román. ¿Queredes saber d’únde saliron? – asomóu Pacho na ventá col cigarro entre os didos.
Volvéronse todos pra él esperando que yes contase el historia:
- Saber nun sei únde las encontraron, ou las encontróu Román, según penso eu, peró sí sei porqué taban escondidas – deu úa chupada al cigarro: - Condo a guerra quixeron cambiar as monedas por papel, as de plata y as poucas d’ouro qu’inda había, por ter el valor en peso y as pequenas pra fer munición y daquén houbo que, como nun se fiaban del papel, que axina nun valío nada, escondéu el caudal que tía – deu outra calada, momento qu’aprovecharon as nenas pra perguntar a úa:
- ¿Y así nun las perderon igual y sin disfrutallas?
Sacudío a cabeza el bolo:
- Se todas esas monedas eran d’ún, seguro que nun tía apuro por nun dispoñer d’ellas. Y se eran de máis d’ún, igual tampouco amañaban a vida por cambiallas por papel... – deu outra calada, dándoyes tempo a siguir discurrindo.
Esta ver foi Yayo el que perguntóu:
- ¿Y por qué nun las buscaron condo pasóu todo? ¿Ou nun yes deu tempo antias que Romás, se foi él, las encontrase?
Apuróu el cigarron Pacho antias de responder:
- Eu máis ben penso que nun había quén las sacase da cova. Vosoutros nun lo sabedes, peró por aquí unda houbo us contos desaparecidos, d’ún llao y d’outro, qu’as ideas nun eran el primer motivo pra desaparecellos, senon venganzas, manías, envidias... Da el ocasión, que razóis xa s’encontrarán... – parecéu qu’iba meterse pra dentro el bolo, condo Naya s’aballóu a perguntar:
- ¿Y tú nun teis idea d’únde poderon encontrallas? ¿Nun vos dixeron nada? ¿Nin tú perguntache d’únde saliran condo che pidiron que yes fixeses os aniyos?
Miróu el bolo á neta, pensando qué ben lo conocía, sabendo únde tía que pinchar pra que yes contase todo conto sabía del historia das monedas. Mandóuyes esperar coa mao y nunintre salía por a porta poñendo a pucha:
- Deixáime sentar y vamor ver qué sacamos del qu’eu sei y vosoutros discurrís, que tampouco vou darvos todo feito y masticado.
Esperaron os nenos qu’acomodase nel poyo y inda mandóu á neta ir buscarye un cafetín dentro, mentras él lliaba con calma outro cigarro. Despós de darye un papao al café con gotas y azúcar, como a él ye gustaba, que ye trouxera Naya, coyéu alento y empezóu.
- Condo trouxeron as monedas pra que yes fixese os aniyos xa pasara tempo pra qu’el que las escondera tuvese ocasión de recuperallas, así que podemos pensar que se siguían escondidas: ou el amo nun vivía, nun las necesitaba ou nun andaba por aquí pra ir buscallas – miróu ún por ún a os nenos pra ver se siguían el filo con él: - El caso é qu’ellos, ou él, encontráronlas. Supoño, conocéndolos, qu’a daquén ye perguntarían de quén poderían ser. Daquén de confianza, claro... Tou pensando qu’igula a os nosos padres ou veyos de por aquí – paróu pra prender el cigarro y dar outro papao al café: - Nun créu que soupesen de quén eran, porque seguro que yas volvían, al amo ou á familia, ou sí, se nun había xa a quén volvellas.
- Sabendo únde las encontraron, igual poderan saber de quén eran, sin ter perguntar... – propuxo Naya.
Miróula sou bolo con algo de pena:
- Daquella nun se falaba sin dolo del que pasara na guerra y se eu nun conozo el historia das monedas, é fácil que nin Saría nin Román la soubesen tampouco. Peró igual – concedéuye á nena: - foron perguntar a quen, por el sito que fose unde taban esocndidas, podera saber de quén eran.
Quedaron callados un bocadín, buscando un filo del que tirar pra siguir desenbolortandoel historia das monedas. Al cabo, perguntóu Naya outra vez:
- ¿Por únde andaba Román que podese encontrallas él y non outro? – miránronla todos, esperando que s’esplicase: - Soubemos únde buscar el aniyo por unde andaba Pepa y non Saría. Agora podemos saber únde las encontróu Román sabendo por unde andaba, a qué se dedicaba, pra dar col sito unde puido dar con ellas.
Cabecóu el bolo, fendo memoria:
- Supoño que nun tardaría muito en trerme as monedas pra os aniyos desque las encontrara... Y tou pensando qu’igual usóu as máis novas pra pagar el viaxe al Arxentina, que d’outro sito nun créu que sacase el caudal... – deu outro papao al café antias de siguir: -Saquella trabayaba na casa da Monxa de criao – deu un respingo al darse conta d’algo: - ¿Únde dixestes qu’encontrarais as sampedras?
- Nel molín veyo – respondéu Yayo sin entender qué tía que ver, qu’ese nun era el molín da casa unde trabayaba Román.
- ¡Pos claro! – palmióu a frente el veyo: - Condo había qu’entregar el cupo de farina, os da casa da Monxa iban moler de noite a ese molín porque nun taba declarado... Seguro que foi ei unde encontróu Román as monedas. Y ese molín era da casa Grande, así que don Manuel aprovecharía el sito pra esconder as monedas de valor que tía...
- ¿Y a ese matáronlo condo a guerra? – quixo saber Yayo.
- Non, ho, a esos nunca los piyan as guerras. Ese morío na cama al calente y con todas as venias, dos d’un llao y dos d’outro...
- ¿Y cuál é a casa Grande? – perguntóu Sara, que nunca tal nome sentira nel vecindario.
- É a casa esa que tá cuberta de maleza camín dos salgueirales – respondéu Yayo.
- Sí, esa era hasta que queimóu al pouco de morrer don Manuel – aprobóu Pacho: - Y morto él acabóuse a fruxe, así que naide iba reclamar as monedas, como nun fosen os vecíos a os que roubaron os d’esa casa... Peró esa é un historia que nun ben col conto das monedas. Xa sabedes d’únde saliron: del molín veyo. ¿Y agora?
Encoyéronse d’hombros os nenos, mirando ús pra os outros, hasta que Sara propuxo:
- Pos podemos volver al molín, ver únde podían tar escondidas as monedas y se quedóu algo máis escondido allí... – encoyéuse outra vez d’hombros: - Porque a casa tá fundida y chía de maleza pra ir ver allí...
Miránronse os outros dous con media risa na cara:
- Pos volveremos al molín, a ver se encontramos algo – dixo Naya.
- Y, senon, sempre queda coyer un foucín y ir ver á casa – río Yayo.

No hay comentarios:

Publicar un comentario