martes, 14 de enero de 2020

Ás piñas (Mina 2)


Tuvera ventando del nordés úa semá completa hasta qu’ese día ameicera cuberto de cerzo baxo que chegaba a cheirar a salitre. Asomada al ventano del cuarto mentras se peñaba, vía Mina subir as nubes, fendo ondas al puxarse úas ás outras, correndo pral monte unde parecían farrapos colgando das canas baxas dos árboles.
—Se de tarde abre, has ir ás piñas al común. Déixoche ei os sacos y xa iréis eu despós col burro buscallos.
Sacudío a cabeza por resposta a nena, acabando a taza de caldo pra marchar axina pral escola:
—Vou axudar a llabrar as patacas a ca Maruxa y llevo al pequeno comigo. Xantaremos allí; pra ti queda ei caldo. Hei deixar úa búa fogueirada pra que nun té frío de todo condo volvas.
—Ta ben. Adiós.
Tal como predixera súa madre, a media mañá xa nun quedaba gota de cerzo y el sol d’inverno brillaba forte sin calentar miga que se sintise. Xa nel escola habia máis sitos valleirso qu’ocupados y, como a maestra tamén quería poñer el horto de patacas, déuyes permiso pra nun volver de tarde, dándoye a Mina tempo abondo pra cumplir el mandao de súa madre.
Coméu el caldo non tan calente como ye prestaría, garróu un corteyo de pan prá merenda y os sacos y botóu a andar pral monte comunal. Os vecíos de turno tían ben coyido el mullido y parecía que naide fora inda ás piñas qu’el vento d’aquellos días tirara y que, al nun fer sol abondo, taban zarradas.
—Así cábenme máis—dixo en alto, sin pensar.
—Tamén van pesarche máis, se teis que cargar con ellas pra casa.
Déu un respingo al sentir a voz virye d’entre os árboles sin ver a naide nin reconocer a voz. Inda sin atreverse a replicar, atisbóu pra únde ye parecéu que sonara y, al bocadín, víu erguerse a figura d’úa muyer toda emanicada que veu pr’hacia ella.
A paisana era lata y movíase seguro entre os árboles, como se nun tuvese que mirar unde taban as reices que podían ferye cayer, nin os artos qu’enganchasen a roupa. Antias de chega xunto a ella, escuruxóuse coyer daqué que Mina nun chegóu a ver y que metéu nel cesto que tría n’úa mao, el outra metida entre os dobleces das sayas:
—Ven acó, qu’hai un bon peteiro de piñas nesta cana rota.
Arrimóuse unde ye dicía aquella muyer, inda sin tar mui segura de fiarse, porque nun acababa de paercerye conocida. Reparóu na roupa que vistía a paisana y qu’era úas das cousas qu’estrañaba nella: nun iba de mouro, como taba acostumbrada a ver ás muyeres veyas, ni ye faltaban dentes na risa coa qu’esperaba por ella y eso que del pano da cabeza, d’un verde oscuro con florías, escapábanseye úas gadellas blancas como nubes de brao. Xa taba segura que nun la conocía de nada, peró algo tía que ya fía familiar.
—Mira, nena, ei las téis.
A mao qu’apuntaba prá cana cargada de piñas entre as dúas si era de veya: os nouguellos acolorazaos y máis gordos qu’os didos y el peleyo chen de pintías oscuras y, al tempo, tan fino que deixaba ver as venas hinchadas como cordelíos azules. Tamén a cara, véndola de cerca, taba chía d’arruguías y manchas alredor d’ús oyos inda vites y mouros como carbóis que tamén taban estudiándola a ella al detaye:
—Tú es Mina, ¿non?—perguntóu a muyer, sorprendendo á nena al saber sou nome y ella nun dar en quén podía ser.
—Si, así me chaman. ¿Y usté...?
Nun s’atrevéu a nena a supoñer quén podía ser a paisana que volvía mirar pra ella coa risa pintada na cara:
—Eu soi a bola de Linda. Y tú es tal cual nos contóu.
Entendéu al fin Mina qué era el que ye parecía conocido n’aquella muyer: un aire, algúa mueca da cara ou del corpo, el xeito de moverse pol monte,..., recordóuye á nena que conocera naquel prau escondido. A bola era como súa neta: sendo como toda a xente, había algo nellas que nun acababa de cuadrar.
Mentras recoyía as piñas, a muyer nun se movéu d’al pe d’ella y Mina, sin mirar pra ella, notaba os sous oyos enriba:
—¿Y usté nun quer piñas?—atrevéuse a perguntar a nena, guardando el última nel saco.
—Nun me fain falta vir tan llonxe por ellas... Nin creu que nos deixasen. Este é el común voso y nosoutras nun somos del llugar.
—Entoncias, ¿a qué anda?—escapóuseye a Mina, antias de pensar se debía perguntar tal cousa.
Ríu a paisana al percatarse del sofoco da nena por parecer sabicheira y mostróuye el cesto:
—Ás setas. El pan de culobra que vosoutros nun vos atrevedes apañar así tedes morindo de fame. Peró se lo tedes nel plato comedes sin rechistar y hasta vos gusta.
Nel fondo del cesto, nel pico d’úa cama de fuletos, llevaba peteiros de distintas setas, como ella yes chamara: úas rosas de sombreirín case plano con un llombo nel medio, outras naranxas y con formas raras y outras poucas gordas y con sombreiro castaño:
—Estas son as miyores que salen aquí y neste tempo. Metémoslas en conseva y temos pra condo nun las hai, peró pídennos platos que las llevan...-esplicóu a muyer, botando a andar monte alante.
Despós d’ús pasos, pousóu el cesto, escuruxándose y sacóu el outra mao d’entre as sayas con úa foya de cuitello nella, que brillóu al baxalla al tarrén. Foi apartando con cuidao as foyas y a maleza rastrexa pra deixar á vista un peteirín de sombreiros naranxas qu’empezóu a contar y botar nel cesto.
Siguío Mina buscando piñas sin perder de vista de todo á bola de Linda que de ralo en ralo chamaba n’ella pra que recoyese as qu’encontraba y nun tardóu muito a nena en chamar tamén á muyer se por casual daba con algún sombreiro escondido por unde ella iba. Pouco a pouco foi distinguindo as clases que ye valían á paisana y as que nin miraba pra ellas, qu’hasta ye dixo qu’había algúas qu’era miyor nun tocallas.
Foron pasando a tarde la mar d’entretidas y xa tían repasado el monte entero condo a muyer encontróu el pé d’un árbol cortado al xeito pra sentarne nel y sacar d’entre as sayas un paquetín feito con un pano:
—¿Tú nun traes merenda?
Buscóu a nena un senteiro amañao por cerca y sacóu tamén ella el corteyo que coyera. Miróu pra ella a paisana y estiróu a mao:
—Trae acó ese pan seco.
Apurríuyo Mina sin saber pra qué yo pidía. Erguéuse a muyer y foi hasta un árbol seco que taba allí cerca. Desd unde taba, sentíula a nena marmurar quedín, meter a mao nel tronco y sacalla al punto con un puñao de cera, qu’estruñóu nel pico del pan y volvéu pousar despós na boca del furao del árbol. Déuye el pan á nena y foi sentarse al sou sito pra siguir desempaquetando a súa merenda sin perder de vista el peteiro d’abeyas que salira buscar os restos.
—Nun sei muito d’abeyas, peró agona nun hai flores. ¿Nun yes irá mal por quitaryes el que comen?—perguntóu Mina sin acabar de poñerse a comer.
A muyer sacara un pedazo de queixo del paquete y, despós de llimpar a foya da navaya col pano, cortóu un pedazo y metéulo na boca antias de respondarye, mazcándolo con calma:
—Como a estas naide las esmelga, tein abondo pral que queda d’inverno. Amáis, ben saben ellas unde hai xa flores.—Apuntóu coa navaya pr’as abeyas que taban entrando y salindo de siguido.
Siguío a nena coa vista úa que pasaba cerca d’ella y víu que nun tía qu’ir mui llonxe: allí cerca encontróu un peteirín rastrexo de florías marellas unde xa había outras y qu’ella nin chegar a ver antias. Miróu alredor y axina foi vendo máis florías entre a ganza y abeyas rumbando d’úas a outras.
—Acaba de merendar qu’haberá qu’ir indo—apuróula a muyer, sacudindo as faraguyas de queixo que ye cayeran nel mandil.
Metéu a nena na boca el último corteyo de pan y erguéuse sacundido as sayas pra quitar as aguyas que se ye chantaran n’ellas, mentras a veya volvía llimpar a navaya, guardábala y garraba a cesta antias d’erguerse y mirar por riba dos árboles:
—Sin apurarnos muito, inda chegamos al llinde del monte antias que chege a noitía. Peró nun sei eu cómo vas fer pra llevar pra casa a carga que xuntache.
—Vei vir má col burro buscarma—respondéu a nena, botando a andar col saco ás costas.
—¿Será buscarte a ti?—Andóu con ella a paisana.
Sacudío a cabeza Mina, sin dicir si nin non, deixando qu’a muyer pensase el que quixese pra nun entrar nel asunto dos cariños de súa madre, peró da qué nel agayo d’andar dixo máis del qu’ella quiría:
—Hay xente que nun sabe fer entender el sou cariño.—Quixo consolalla, peró a nena volvéu sacudir a cabeza:
—A má secóuseye el cariño, y a gracia, y el humor, condo se foi pá.—Aballóuse a andar, buscando el outro saco, pra nun siguir falando de súa madre.
—Deixa, nía, qu’ese llévocho eu ou vas ter que dar dous viaxes, que cos dous nun creu que podas.
—Pos tendréi que poder se nun quer que la vexa mía madre...
—Nun ha verme, non, que tampouco tú me vías se nun che falase.
Siguiron cruzando el monte rumbo al llinde del camín, al tempo qu’as sombras iban medrando entre os árboles. Cargando cada úa col sou saco, mentras Mina iba mirando únde poñía cada pe, vía avanzar á veya como se a maleza fose féndoye paso. Quixo ver se era porqu´encontrara algún carreiro de xabaril, peró nun parecía; probóu a ir detrás d’ella, peró tía que siguir mirando únde pisaba, igual qu’antias, esquivando artos y fuletos que podían ferye cayer, y axina a muyer volvía ir un bon pedazo delante d’ella.
Condo Mina chegóu al camín, xa pousara el outra el saco y outiaba na media lluz da tardía buscando a sombra moura de daquén que vise polla nena. Pousóu ella el sou saco y sentóuse nel pico, alentando pol esforzo:
—Ei ven un burro con daquén nel pico. Ben sei que será túa madre—anuncióu con voz queda y sin fatiga—. Eu vóume.
—Xa sei—cortóula a nena:—nun vou falar d’usté a naide...—Sacudío a cabeza a muyer y xa marchaba condo Mina perguntóu—¿Podo saber cómo se chama?
Sin volver a cabeza, a veya respondéu:
—Hermelinda.
Quedóu a nena mirando cómo coyía un atayo pra perderse axina nel monte del outro llao del camín sin que parecese inda naide nin sentise máis ruido qu’el que fían os bichos nel monte: ús acomodándose pra durmir y outros empezando el llabor da noite. Inda pasóu un pedazo hasta que sentío, primeiro, a voz de súa madre roñándoye al burro por nun aballarse máis a andar y, despós, os pasos da bestia nas pedras del camín.
Erguéuse a nena y puxo deretos os sacos, vendo al fin chegar á madre:
—¡Vaya! Se sei qu´había tantas, mándoche trer outros tres sacos, antias que veñan outros por ellas—foi el saludo que ye deu.
Amararon os sacos a os ganchos y botaron a andar condo xa zarraba a noite de todo, sin llúa nin estrellas qu’allumasen el camín, por mor del cerzo que volvía cubrir el valle.
—Apura tú delantre y vei buscar al tou ermao a ca’l Mudo. A ver se, con sorte, xa ye deron de ciar, qu’allí cían cedo, y tanto qu’aforro eu, sin deberyes nada, que salío Rosía chamallo, que quedase con ella mentras eu vía buscar as piñas.
Nun acabóu Mina de sintir as razóis da madre pr’allargar el paso, sin importarye miga ir sola y de noite, miyor qu’ir sentíndola roñar a ella contra todo y contra todos. Pouco tardóu en ver entre el cerzo a llucía probe y sola da primeira farola del aldea al pe de ca’l Mudo y al punto chegóu á porta, xa pechada. Pollas contras mal zarradas da ventá que debía ser da cocía colábase úa lluz escasa, cruzada as veces por sombras de xente que se movía dentro y sentíase falar quedo.
Petóu forte coa palma na porta y callaron as voces dentro:
—Xa vou—respondéu a voz sempre allegre de Rosía—. Pasa, nía, ¿túa madre ven detrás?
—Si, ven col burro y mandóume vir delantre recoyer a Berto.
—Entoncias, pasa, que seguro qu’inda tarda un pedazo en chegar.—Seguíola pra dentro a nena hasta a cocía—. Tou ermao tá ciando. Senta ei y cía tú tamén. ¿Gústanche as papas? ¿Con lleite ou con caldo?
Botóu un oyada al que taba comendo todo afanado sou ermao: pasaba a cuyar polla veira das papas hasta que enchella ben, metíala un bocadín nel conco chen de caldo calente y llevábala á boca sin perder volta.
—A él gustáronye máis con caldo, xa lo tas vendo, que nunca las probara de ningún xeito. ¿Nun las prepara Malia? E verdá que nun semáis meiz, peró ben podía xuntar pouyas das que ye dan, que tostallas y llevallas moler nun costa tanto y tía cía pra condo fai caldo... Entoncias, ¿qué: caldo ou lleite?—callóu al fin, poñento outro plato de papas na mesa.
—Caldo, supoño—acertóu a responder Mina.
—Espera: vamos fer como fixo Berto. Proba esto.
Coyéu úa cuyarada de papas y metéula nel sou conco de lleite, dándoya pra que comese. Condo a nena ye volvéu a cuyar, enchéula outra vez y moyóula nel conco del sou ermao, que tan entretido taba que nin pensóu protestas, gustándoye tan pouco como ye gustaba compartir nada con naide.
—Miyor con lleite—escoyéu, antias que volvera coyer a palabra Rosía, qu’a casa chamaríase del Mudo, peró ella nun perdía voz nin gana de falar.
—Mira, como eu. Que caldo xa como todos os días...
Taba acabando el lleite condo sentiron parar el burro frente a porta:
—Para ei que voy chamar a estos.
Ríose baxín Rosía, mandándoyes callar a os nenos mentras salía abrir:
—Búas noites, nía. ¿Qués pasar tú tamén ciar papas de meiz? ¿Ou tú tampouco las comiche nunca?
—Comín, nía. Y non, gracias. ¿Pos ciaron xa esos?—Sacudío a cabeza a vecía—. Pos quedarayes pra mañá a tortiya que deixéi feita... ¿Vides, nenos?
Xa salían da cocía antias que los chamase, poñendo os chaquetos pra nun ferye esperar a súa madre y darye ocasión a Rosía de botar úas das súas parrafadas sin acabo. Coláronse pra fora entre as dúas muyeres, dando as gracias da que pasaban:
—Outro día que coza papas, chámovos, xa que parece que vos gustaron.—Repetiron as gracias os nenos y botaron a andar prá casa.— Búas carga de piñas llevas, darasye as gracias á nena, que ben che fixo el recao...
Respondéuye entre dentes algo á vecía, afalando al burro detrás dos nenos, mentras Rosía pechaba a porta, ríndose outra vez del malencarada qu’era aquella vecía, sempre rozmando, que nun era raro qu’el home parase tan pouco al sou llao, inda que nun fose máis que por nun sentilla.

No hay comentarios:

Publicar un comentario