martes, 21 de febrero de 2023

Os secretos II. 6

6. A CASA GRANDE.

¡Vaya, é el llavadeiro! —desilusionóuse toda Sara.

Si. Peró ei hai porta y tá aberta —mostróuye el ermao.

Pasaron al pes das pilas tayadas en pedra y enfilaron el outra porta, peró inda yes deu tempo a reparar nos avíos prá colada: el trobo de colar y a dala y, sobretodo, núa máquina con rodiyos y beo qu'acabaron por pensar que sería pra estrumar a roupa antias de tendella.

Entraron núa cocía parecida á da casa de Saría se nun fose porque nesta entraban cuatro como aquella. Tía, como a de Saría, úa tira d'azulexos que nun chegaban al techo nel frente unde taban a cocía coas mesetas y a pila de fregar y as outras paredes ocupadas con alacenas, conqueiros y armarios, inda con cousas nellos. Ocupaba el medio úa mesa de madera maciza de cuase úa cuarta de gorda y un escano y un banco ermaos d'ella.

Pos aquí nun parece qu'houbese fougo —dixo Sara, parados inda na porta.

Dixo bolo que nun queimara toda a casa, solo a parte que nun arreglaran, que debe de ser a del outro llao —respondéu Naya—. Parece qu'el fougo empezara nel istalación veya da lluz, que nesta parte xa puxeran nova.

Saliron da cocía al pasiyo que daba á porta principal y nel que encontraron as portas del que debía de ser a despensa, d'un comedor pequeño y d'úa salía tamén pequena y decorados de tal xeito que parecía difícil revolverse dentro. Chegaron á porta y ás escaleiras que partían a casa en dúas; por unde ellos entraran víase qu'a casa fora renovada y nun ye chegara el fougo, peró el outra parte taba moura y queimada, cos puntonciyos colgando nos sitos qu'el cable veyo da lluz prendera.

Como el escaleira era de pedra nun ye faltaba máis qu'a barandiya del llao da queima y nun yes costóu a os nenos dicidir subir máis que mirarse ús a outros. Ben pegados al llao seguro, chegaron en fila al piso y quedaron parados al ver a porta moura pol fougo, peró inda enteira, que zarraba el llao queimado. Sin pensallo muito, botóu mao á maniya Yayo y abríula.

Al outro llao, faltaba el piso nalgús sitos y tamén podía verse el cielo entre os restos del piso de riba, a techumbre queimada y os rotos del toldo que puxeran para tapalla. A porta abríase al que debera ser a sala con cuartos al fondo y as paredes mouras de fumo; víase tamén nellas el rastro del cordón queimado que baxaba ás chaves da lluz.

¡Qué raro é todo esto! —pensóu en alto el neno—. Eu nun sei muito d'eletricidá, peró, se renovaran el istalación de parte da casa, ¿nun tía que tar desenganchada a vella? Y se taba enganchada toda, ¿cómo nun ardéu el resto?

Ou non —respondéuye Naya—. A cuadra da casa, como nun s'usa, inda ten os cables veyos, cúa chave como esas, y inda ten lluz. Ou tía, que núa tormenta nun fai muito, fóisenos a lluz y nun volvía y cortóu pa os cables qu'iban pra ella.

Zarróu a porta Yayo y volvéronse pral llao que nun queimara y as escaleiras que subían al desván:

¿Subimos ver enriba? —propuxo Naya.

Y enfilaron os tres as escaleiras.

Tamén el desván taba partido en dous cúa porta a cada llao y esta vez nun se molestaron sequera en abrir a del queimado. Detrás del outra porta nun había máis qu'us mobles desarmados y algúa caxa con roupa veya, calzado y trastes pequenos que nun yes llevóu miga de tempo mirar.

Baxaban un pouco desilusionados condo yes parecéu sintir pasos embaxo. Quedaron parados nel descansiyo, esperando escuitar algo y nun tardaron en sintir úa porta zarrar y úas pisadas avanzando pol pasiyo de baxo, camín da porta principal. Recularon os tres, separándose das escaleiras y procurando nun fer miga de ruido, y volveron quedar quietos, esperando ver qué fía el qu'andaba por baxo.

Deron un respingo al sentir falar:

Pos a parte qu'amañaran nun ta nada estropiada pra os anos que lleva sin mirar naide prá casa —dixo úa voz d'home.

Y al punto respondéuye outro:

Algo feirían os toldos que puxeron. Hasta lo que queimóu tá abondo ben —avanzóu a voz pol entrada.

Tá todo queimado —replicóu el outro.

Si, ho, peró nun cayéu el techo nin hai muita cotra de fora —esplicóuse el segundo.

Miráronse os nenos, reconocendo aquella voz, y por señas quedaron d'acordo qu'era el bolo de Naya. Siguiron escuitando sin moverse del sito, esperando conocer quén taba con él antias de dicidir baxar ou mirar d'esconderse por se yes daba por subir:

En mala hora deixaron enganchada el istalación veya, xa de nun cambialla toda.

Taban mirando d'amañar el resto da casa, peró nun yes deu tempo. Tamén foi mala sorte que yes cayera a chista aquí al llao.

Nun ye chames mala sorte que ben se vía qu'algo así podía pasar. ¿Ou nun t'acordas cómo sacaban chispas esos cordóis con pouco torbón qu'houbese, sin necesidá de que cayese ningúa centella nin cerca nin llonxe? —acabóu el parlamento el paisano y botóuse a tusir como se houbese forzado muito a gorxa.

Al sentir aquella tos, cayeron os nenos en qu'el outro home debía ser Lalo y non Carlos, como cuase esperaban pra presentárseyes. Recularon un pouco máis mentras embaxo siguía sonando a tos:

¿Nun irás fumar aquí? —perguntóu Pacho al callar el outro de tusir.

¿Pos teis medo a que queime algo? —ríu el outro.

Nun créu que yes preste ver qu'anduvo daquén por aquí.

Boh, díxome ayer el da paliadora que tan chamados ús que balleiran casas, fayados alpendes y el que sía, así que nun créu que miren se anduvo daquén ou non —protestóu Lalo.

¿Y van tirar todo? —quixo saber el outro.

Parece que recoyen el que yes interesa y el resto véndenlo a outros que feirán igual. ¿Por? ¿Viche algo que ch'interesa?

Eu non, peró sei dalgús que, como lo soubesen, pouco iban tardar en vir revolver —ríu Pacho.

Y eu tamén sei d'ellos. Peró, ¿tás seguro de que nun veron ou van vir igual? —ríu tamén Lalo, mentras os nenos reculaban inda un pouco máis nel pasiyo de riba—. El que quero eu ver son os coches que tían y que nun vin que sacaran inda. ¿Vamos ver se tan nalgún cabanón?

Antias tíanlos nel que hai pegado á salida del camín de baxo —respondéu Pacho, perdéndose xa os dous camín da cocía, por unde tamén entraran ellos.

Inda esperaron quietos un bon pedazo os nenos hasta tar ben seguros de que se foran os dous homes, antias de xuntar as cabezas y, procurando falar quedo, acordar:

Se naide da casa vei vir ver el que hai ou deixa d'haber, ben podemos nosoutros revolver un pouco, como dice el bolo d'esta —propuxo Sara.

Abriron a porta que tían máis cerca y encontraron un cuarto grande cúa cama de matrimonio, dúas mesitas y un armario ben grande, peró todo balleiro. Na porta del frente taba el escusao y detrás da qu'abriron despós había outro cuarto, éste máis pequeno y cus mobles que se vían antiguos.

A cama, tapada cúa colcha con ramos bordaos y debaxo un colchón de llá, era estreta hasta pra ún, como estreto era el paso que quedaba pra pasar y abrir as portas del armario que parecía demasio grande pr'aquel cuarto. Sentáronse os tres na cama pra poder abrir el armario y dentro viron úa coleción de traxes d'home del ano da nana, todos inda ben planchados colgando de perchas de palo cúa punta doblada como gancho. Nas baldas del outra porta había camisas y roupa de llá y nos caxóis calzóis y camisetas, y puños y cuellos de camisa, corbatas, caxías con pasadores y xemelgos y panos con lletras bordadas: un eme y un erre enroscadas.

Este debía de ser el cuarto del tal don Manuel —supuxo Yayo.

Inda revolveron outro pouco nel armario, sacando y volvendo a guardar todo conto yes chocaba; antias de pechallo y revisar a mesita. Nel caxón había un mundo de papeles con notas, contas y recortes mezclados, úas caxías de pastillas prá tos y úa carteiría cúas monedas. Ríronse os tres condo, al abrir a porta de baxo, encontraron úa baceniya.

Pegada por dentro á porta del pasiyo había outra zarrada cun pasador. Probaron a descorrello peró a porta nun abría, así que saliron buscar el cuarto que tía que compartir aquella porta. Al entrar nel cuarto dal llao sorprendéulos que fose cuase el doble qu'el qu'acababan de ver; tan grande era que cabían nél úa cama grande, un armario tamén grande, dúas mesitas y úa cómoda con espeyo y un montón de tarecos nel pico.

Según entraron, nun viron a porta porque, unde tía que tar, taban a cómoda y el espeyo. Comprobóu Yayo qu'el espeyo podía moverse y, torcéndolo, allí taba a porta, con outro pasador tamén zarrado:

Nun parece qu'usasen muito esa porta —comentóu Sara.

Volvendo el espeyo al sito, paráronse a mirar todo conto había delante d'él y axina repararon en qu'aquel cuarto tía que ser d'úa muyer: frascos de perfume y colonia, úa caxía de polvos blancos prá cara, outra con peines, cepiyos y pasadores pral pelo y el que debera ser un xoyeiro, balleiro. El resto del cuarto taba como el outro: el xargón tapado cúa colcha antigua y el armario chen de roupa d'outro tempo.

Úa das mesitas taba balleira, menos polla baceniya, peró el outra tía dentro, ademáis d'outra baceniya, frasquíos de pastillas que, según lleron, eran pra durmir, un tapaoyos y us tapóis que debían ser prás oreyas y un breviario col rosario envolto enriba. Xa iba Naya, qu'era a que taba sacando as cousas, volver el rosario y el llibro al sito condo Sara yo quitóu das maos:

Mirade: é como el qu'aparecéu nel molín.

Pasáronlo de mao en mao pra vello ben y acabaron dándoye a razón á nena. Púxose entoncias a revisar el misalín, pasando as foyas, finas como papel de fumar, con cuidao a ver se tía algo dentro y axina encontróu el que buscaba: noutra foyía igual de fina,doblada y ben metida que nun destacase miga.

Desdoblóula con tento, devolvéndoye el llibrín a Naya, que siguíu repasándolo, y encontraron escrita con lletra mui ben dibuxada el que parecía úa promesa feita a Dios polla salú de daquén, que nun se dicía el nome. Lléndola con toda el atención foron sacando algún dato qu'axina los puxo a fer cábalas: falaba a nota de renunciar a máis trato con home, propio ou ayén, se aquel que máis quería recuperaba a salú y taba firmada coas iniciales da que sabían era a muyer de Manuel y cuñada de Pedro.

¿Sería por Pedro pol que pidía esta muyer? —perguntóu Yayo as nenas, que tamén quedaran cavilando despós de ller a nota.

Nun sei por quén sería, peró, según a porta, ella cumplíu a promesa —respondéuye Naya, deixando el llibro nel caxón despós de sacarye de dentro un puñadín d'estampías.

Pos entoncias nun sería ese, porque sabemos que morréu muito antias qu'ella —replicóu Yayo.

Créu que xa sei por quén pidía —dixo Sara, que fora repasando as estampas qu'encontrara Naya—: Este é un recordatorio da primeira comunión d'un nenín d'un colexio. Mirade el nome y cómo se chama el sito unde comulgóu.

Apurríuyes el estampa y viron el nome del convento unde iba profesar Sagrario, se nun morrerse antias. Al mirar os apellidos del neno, botóu Naya mao outra vez al breviario y abríulo pollas primeiras foyas. Allí, coa misma lletra cuidada da nota, taba escrito el nome y apellido del solteira da muyer de Manuel:

Mandaríanlo estudar alló —dixo, sin tar mui convencida, a nena, mostrándoyo a Yayo.

Pode... ¿Y pra qué lo mandarían tan llonxe? —Señalóu Sara a pallabra “interno” qu'aparecía debaxo del nome—. Pra mín qu'estos nun deban puntada sin filo y Sagrario iba profesar allí coa dote paga, non por Pedro, se non polla cuñada, para que ye cuidase el fiyo.

¡Dios! Cada día paréceste máis a bola, ¡serás mal pensada! —roñóuye Yayo.

Pos esplícamo tu miyor —replicóuye el ermá apurríndoye el estampa y a nota.


























No hay comentarios:

Publicar un comentario