miércoles, 15 de marzo de 2023

Os secretos II. 9

CONTOS DE VECÍOS.

A visita al cementerio nun fixo máis que convencellos de que tían que perguntarye a Miguel a ver se sabía algo, porque allí, entre as lletras que yes faltaban ás lápida ya cotra que tían as que quedaban, souberon quen taba enterrado en cada nicho máis pollos datos que xa tían que pol que podían ller.Cuase nun deron llido en qué ano morira el neno, que si taba enterrado allí; el que si viron, y estrañóuyes un pouco, era que tuvesen os dous ermaos en tumbas pegada y ad a muyer nel pico da de Pedro y non col home:

Igual pidíu ella tar llonxe da terra —supuxo Sara, pensando nel noxo que ye daban a ella as merucas y demás bichíos.

Nun sería a primeira —dixo úa voz detrás d'ellos que yes fixo repingar a os tres, inda que botasen a rir al momento—. ¿Qué andades usmiando por aquí? —quixo saber el enterrador que los vira pasar desde unde taba, abrindo el nicho qu'iban usar al día seguinte, sin qu'ellos reparasen nél.

Como se xa tuvese pensada a resposta, soltóu Naya:

Tamos mirando de condo serán os nichos máis veyos, porque nel outro cementerio inda hai tumbas en terra, así que supoñíamos que nun fose ningún mui veyo.

Rascóu a barba sin afeitar el home, pensando, y al bocadín dixo:

Nun é muito de fiar esa idea. Houbo quen fixo nichos condo empezaron a verse noutros camposantos y quen nun los fixo hasta que quitaron de siguir dando terra, que foi el outro día, como quen dice. — Volvéu rascar a barba, arrimóuse a ellos y miróu os nichos que tían delante—: Peró igual esos foron dos primeiros que se fixeron, polla fecha d'ese Pedro.

Miráronse os neno y dixo Yayo:

Pos gracias por aclararnos eso.

Xa iban dar volta para marchar condo sentiron falar al paisano:

É verdá el que dicía a nena que hai quen pide enterrarse llonxe del piso, peró sóname que d'esta cuntaban que fora el home el que dixera unde enterralla. Mirade: é raro qu'enterren a naide nel nicho de riba porque da muito que subir a caxa y hai qu'andamiar pr'abrir y para zarrar. El que se fai é usa os dous del medio y el de baxo algo menos; como é raro que morran muitos seguidos, vanse metendo os restos coa caxa nova y, se acaso, úsanse os outros dous como osarios. —Mentras falaba, sacara un cigarro y callóu pra prendello—. Contárame el enterrador veyo qu'este paisano mandara enterralla enriba pra tella llonxe condo él s'enterrase y qu'a naide se y'ocurrise mezclar os restos dos dous, que se tían que sacar algús, que metesen os da muyer cos del ermao, non cos d'él ningún dos dous. —Déuye úa pitada al cigarro—. ¡Debían llevarse ben de rayo!

¿Y quén é el de baxo? —ocurríuseye perguntar a Sara, xa que taba falador aquel home.

¿Ese? ¡El fiyo fatín que tuveran! —Chupóu outra vez el cigarro—. Andade pra casa que llougo é noite. Eu tamén vou irme xa. —Apagóu a colilla estrapeyándola pra que cayese a brasa y metéula nel bolso—: Inda van vernos salir en procesión y llevar un bon susto, qu'inda hai xente que cré na Santa Compaña y nesas cousas. —Foi ríndose recoyer a ferramenta, mentras os nenos marchaban.

Xa m'estrañaba a mín qu'un enterrador tuvese medo a quedar de noite nun cementerio —dixo Yayo.

Estos vecíos son os máis tranquilos que pode haber, nun dan miga de trabayo —ríu el enterrador, qu'alcanzara a sentillo—. Son os de fora os qu'enredan.

Al momento pasóulos el paisano nel coche y puideron falar sin que naide fose sentillos:

Pos xa sabemos qu'el neno tá enterrado aquí y polla fecha del enterro ten que saber Miguel, se quer cuntar algo —empezóu Sara.

Y qu'algo gordo pasóu nesa casa, tamén, pollas disposicióis del home col enterro da muyer —añadíu Yayo.

Como Naya siguise callada, perguntóuye el amiga:

¿Tu qué vas rumiando?

Sacudíu a cabeza a nena y inda tardóu en responder:

Que nun creu que teñamos xeito de saber qué pasóu entre esos tres, nin qué pintan en todo esto as sampedras. As nosas y as qu'había na caxa aquella.

Cayéu aquello que dixo Naya como un basto d'augua nel ánimo dos ermaos, que tan contentos iban con poder saber algo máis del fiyo.

Pasín a paso —recobróuse el neno—. A ver qué me cunta mañá Miguel y veremos se temos de qué tirar pra siguir sabendo del historia d'esa casa. Nun vayas afogarte agora cun papao d'augua. —Apurríuye a bolsa col que ye quedaba del esquila y parte dos bígaros que coyeran—. As llámparas llévolas eu que las quero con arroz para xantar mañá.

Tardóuyes ás nenas en pasar a mañá d'escola, entre que xa pouco tían que fer y as ganas de saber cómo ye fora con Miguel a Yayo, y correron pra casa na máis baxarse del autobús, xantar axina y xuntarse pra qu'el neno yes cuntase.

Pasara Yayo a mañá na casa del Miguel, segándoye el hora y axudándoye un pouco nel hortín que poñía. Tal como yes dixera ás nenas, mentras segaba iba el paisano al pé d'él marcándoye unde había plantas que nun quería que ye cortase y de paso sacóuye el tema da casa Grande:

¿Sabes únde hai rosas tan guapas como as túas? —díxoye el neno como el home y'ensinóu us plantóis de roseira que taban empezando a grumar.

Sei, ho, que d'allí saquéi as mías. —Cabecióu el paisano—: Son da casa dos amos, a casa Grande ye chamades aquí. ¿Y tu cómo lo aprendiche? ¿Cayéu a parede pra que se vexan desde fora?

¿Pos nun sabes que van amañalla? Abriron a portalada y xa llimparon el entrada hasta a porta —esplicóu el neno, féndose el estrañao de que nun lo soubese xa.

Cavilóu un bocadín el home, mirando pra únde taba a casa, que desde a súa nun se vía:

Pos nun sei quén vendrá vivir pr'aquí, qu'os que quedaban da familia nunca quixeron nin mirar pra ella desde a queima.

Parece que morréu el paisano que taba aquí condo el fougo y so qu'heredaron vendéronla.

Eso ten que ser, porque Manolo ben dixo que nunca máis poñía os pés nella, que nin veu él recoyer as cousas.

¿Y tu como sabes eso? —víu Yayo el ocasión de perguntar.

¿Pos nun sabes que meus padres foron caseiros nella? —Como el neno mirase pra él sin responder, explicóu—: Al morir el amo d'antias, deixóuye el caseirío a este Manolo que che digo, que vía ser primo sou. A ver, primo era el padre, peró eso tanto tén. El caso é qu'este Manolo veu ocupar a casa coa muyer y trouxo a meus padres de caseiros, que xa lo eran núa casía que tían nun aldea por ei pra riba, y con ellos vimos eu y Monchía, a mía ermá máis nova, qu'eramos os qu'inda vivíamos con ellos. —Callóu un momento Miguel—: ¿Tampouco sabías qu'eu teño ermaos? Ben sei que non. —Tampouco esta vez ye respondéu Yayo—. Pos teño máis que tu. Ou tía, que xa faltan ben d'ellos. El caso é que vimos vivir aquí, na casía qu'hai pegada á casa dos amos. Y d'allí coyín as roseiras condo fixen esta casa.

Parecéu qu'el home acabara de falar, peró condo Yayo volvéu de balleirar el herba cortada, despós de indicarye dúas planteiras que nun tía que segar, siguíu:

Nun m'estraña qu'acabasen por vendello coa fama que ye deran al caserón na familia. —Sin esperar a qu'el neno perguntase, siguíu—: Xa condo chegaron vivir aquí nun yes chocara muito, peró era condición pra heredar el caseirío qu'ocupasen a casa, manías de ricos, xa ves. Al pouco d'istalarse empezóu Pura a dicir qu'aquella casa metía medo. Pra mín qu'ella xa vía mala d'os nervios, peró é verdá que cada punto foi a pior desde que viviron ei. Despós quixeron trer al primo, fiyo dos amos veyos, vivir con ellos, peró xa taba malín y morréu antias d'acabar el papeleo col colexio unde vivía pra trello. Aquello acabóu d'anoxar a Pura y empezóu a andar poñendo estampas y velas por toda a casa, que pra mín qu'el fougo foi por úa vela y non pol istalación da lluz como dixeron. —Cuase tuvo que fer por tar callado Yayo y nun cuntarye que viran os cordóis queimados— Y menos mal que prendéu na parte zarrada, senon queima toda a casa con ellos dentro. Porque condo ardéu, ella xa nun sabía el que fía y dábanye pastillas para que durmise toda a noite y deixase durmir al resto: al home y a criada de casa que trouxeran tamén con ellos. Esta Pura, da que vemos vir aquí, nun quixera tocar nada das habitacióis dos veyos y fixera zarrar el piso del ermao que tamén vivira allí y que morrera xa muito antias, dicindo que nun pensaba ella andas nas cousas dos mortos. Trabayo ye costara al home convencella pr'amañar un pouco a parte na qu'ellos vivían, peró nun llevóu camín a que ye deixase amañar a parte del ermao y por eso dicen qu'el fougo empezóu nos cordóis veyos da lluz. A mín naide me saca da cabeza que foron as velas que prendía Pura delante das estampas pr'anoxar os mortos que, según ella, siguían vivindo allí.

Acabaran xa de segar el horta, peró el home siguía falando y nun tía facha d'acabar axina el historia:

Inda é cedo pra que teñas qu'ir xantar, ¿axúdasme un pouco nel horto y sigo cuntándoche?

Taba claro qu'era máis a gana de falar tendo con quén que todo el trabayo que tía mandarye al neno y este foi con él por seguir sabendo da casa:

¿De qué che taba falando? Ah, si, de Pura y a casa. Pos eso, qu'ella enchía de velas as habitacióis qu'usaran os d'antias y convencéu al home de que todo conto yes pasara ruín era culpa de tar vivindo naquella casa y por eso desque queimóu naide volvéu mirar pra ella hasta agora que me dices que van arreglalla, peró que la venderon.

Encontróu ocasión al fin Yayo de perguntar el que xa ye chocara condo dixera que nun y'estrañaba que la vendesen:

Y se tanto noxo ye tían á casa, ¿cómo nun la vendéu ese Manolo antias?

Cavilóu un bocadín el home, deixando d'arralar os semilleros, y al fin respondéu:

Debía ir na manda que nun podían vendella y al pasar xa a outros heredeiros poderon fello, que teño entendido qu'a manda del tan don Manuel, qu'así ye chamaban al amo veyo, daba que ller. —Callóu outra vez Miguel y pensóu el neno qu'igual taba esperando a que ye perguntase algo máis, peró nun ye deu tempo—: Parece que deixara disposto hasta que, se tían que balleirar os nichos, nunca se yes ocurrise poñer os sous cos da súa muyer nin cos del ermao, nin, chegado el caso, os del fiyo. ¡Xa ves se era maniático el home! Se nun fose que nun eran parentes, máis que por casar col primo, iba dicir que Pura heredara el mal d'él. Ou eso ou pensar qu'ella tía razón y a casa embruxaba a quen vivía nella.

Al sentir aquello, escapóuseye a risa a Yayo, acordándose de súa bola y de Sara, que tanto medo tía a esas cousas pollas historias que ye cuntaba el outra.

¿Riste? —dixo el paisano—: Pos xa ves qu'hai xente que cré neso hasta volverse tolla.

Xa sei, xa —respondéu el neno, pensando qu'igual lo ofendera coa risa—: Empezando por mía bola.

Miróulo Miguel mui serio:

Pos nun ye cuntes nada d'esto, nun vaya ser que chegue el conto a os que compraron a casa y volvan empezar as disgracias.

Púxose serio tamén Yayo y perguntóu:

¿Pos houbo máis disgracias qu'a queima?

Houbo, ho, ¿ou pensas qu'a xente deixa úa casa como esa porque prenda úa velía ou os cordóis da lluz, que tanto ten? Vamos moyar el gaznate y cúntoche el que sei, se me xuras que nun vas andar cuntándolo por ei.

A mía bola, nin se m'ocurre —prometéu el neno, deixando fora ás nenas.

Déuse por satisfecho el home y empezóu a cuntar as cousas que yes pasaran a os últimos que viviran na casa: abortos de xente y de gao, pérdidas de terras y negocios, mala salú pra todos y un feixe de casos qu'el paisano aquel acabóu por relatar dicindo:

Porque, claro, era máis fácil botarye a culpa á casa qu'á pouca arte que tían cos negocios, el pouco cuidao coas cousas, el gao y a xente y as trafuyadas que fixeran os d'antias y qu'al hora da concentración se descubriran.

¿Da concentración? —perguntóu Yayo, perdido entre tando conto.

Da parcelaria, condo xuntaron as fincas en lotes máis grandes —esplicóu el home.

Si, eso xa sei el que é. Peró, ¿qué yes pasóu con ellas?

Pos que parece que se foran quedando con terras que nun eran d'ellos y condo pidiron as escrituras veyas pra daryes as novas resultóu que nun aparecían por nayundes as das compraventas máis que recibos por cuartos que, nin con muito, eran el precio das terras.

Eso é roubar, non cousa de maldición —asombróuse Yayo.

Eso penso eu, peró como Manolo y Pura nun sabían nada, ou eso dixeron, botáronye a culpa a os malos aires da casa... Nun sei de qué, de que se soubese, supoño —ríu al fin Miguel—. Digo eu que xa trabayaríamos abondo hoi. Espera que vou buscarche os cuartos y xa t'avisaréi condo volva necesitar de ti.

Foise el neno la mar de contento con todo el qu'aprendera y coa propina sempre arrogante del vecín y para condo chegóu a xuntarse col ermá y a vecía, despós de xantar, xa taba farto d'esperar por ellas para poder cuntaryes cómo ye fora con Miguel. De tanto tar pendiente de qu'aparecesen polla baxada xa perdera un par de picadas y outras tantas tuvera qu'encarnar sin enterarse de que ye llevaran el cebo.

Chegaron al fin as nenas y quitóu a vara para poder cuntaryes sin interrucióis todo conto aprendera del vecín:

Y eso todo por dicirye qu'iban amañar a casa Grande —acabóu.

Quedaron calladas as nenas, rumiando tanta cousa como Miguel ye cuntara a Yayo. Como nun ye dicían nada, perguntóu:

¿Quédanos algo por saber?

Al fin, reacionóu Naya:

Quedar queda, peró nun creu que demos encontrado xeito d'aprendello.

Siguimos sin saber qué pasóu entre os dous ermaos y a muyer y qué pintan en todo eso as sampedras —respondéu Sara—. Péro ten razón Naya: xa nun hai unde enterarse.

Sacudiron a cabeza os tres, con pena por nun poder saber el historia entera. Erguéuse Yayo llanzar outra vez a vara y acomodáronse as nenas pra tomar el sol, peró nun tardaron muito en empezar a revoverse:

Pos algún xeito ten qu'haber d'enterarse —dixo Sara, sentándose outra vez—. ¿Miguel parecéu que nun sabía nada máis ou que nun cho quería cuntar? —perguntóuye en alto al ermao, que siguía de cara al mar.

Negóu coa cabeza sin volverse, comprobóu a vara y arrimóuse a ellas:

Nun me parecéu que soubese nada máis del que me dixo dos amos veyos, como él yes chamaba. Y tampouco sei únde nin a quén buscar pra saber algo máis. ¿Falache d'esto con tous bolos? —perguntóuye a Naya.

Quedamos en nun cuntaryes nada —respondéuye sin molestarse polla duda.

Pos igual era tempo de perguntaryes a ver se saben algo —propuxo Sara.

No hay comentarios:

Publicar un comentario